Freule Julie: verschil tussen versies
| (6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | |||
{{Infobox toneelstuk | {{Infobox toneelstuk | ||
| − | | titel = | + | | titel = Freule Julie |
| afbeelding = Froken_julie2_30318686.jpg | | afbeelding = Froken_julie2_30318686.jpg | ||
| ander formaat = | | ander formaat = | ||
| Regel 16: | Regel 15: | ||
| tekst = | | tekst = | ||
}} | }} | ||
| − | ''' | + | '''Freule Julie''' ([[Zweeds]]: ''Fröken Julie'') is een [[toneelstuk]] van de Zweedse schrijver [[August Strindberg]]. Hij schreef het stuk in 1888. Het werd voor het eerst opgevoerd op 14 maart 1889 in de Deense hoofdstad [[Kopenhagen]]. Freule Julie is een voorbeeld van een naturalistisch toneelstuk. Het behoort tot Strindbergs bekendste toneelstukken. |
Het toneelstuk gaat over de relatie tussen Julie en Jean. Julies vader is graaf, waardoor zij uit een adellijke familie komt. Jean is de bediende van haar vader en heeft zich omhooggewerkt ([[sociale mobiliteit]]). Waar Julie de uitstervende [[aristocratie]] symboliseert, symboliseert Jean de opkomende [[burgerij]]. Het toneelstuk gaat voornamelijk over de gesprekken tussen Julie en Jean. Een derde personage, de kokkin Christine, kookt en werkt ondertussen op de achtergrond. | Het toneelstuk gaat over de relatie tussen Julie en Jean. Julies vader is graaf, waardoor zij uit een adellijke familie komt. Jean is de bediende van haar vader en heeft zich omhooggewerkt ([[sociale mobiliteit]]). Waar Julie de uitstervende [[aristocratie]] symboliseert, symboliseert Jean de opkomende [[burgerij]]. Het toneelstuk gaat voornamelijk over de gesprekken tussen Julie en Jean. Een derde personage, de kokkin Christine, kookt en werkt ondertussen op de achtergrond. | ||
| − | Strindberg ondervond problemen om zijn toneelstuk in Zweden op het toneel te brengen. Hierdoor ging het in Denemarken in première. Pas in 1906 was '' | + | Strindberg ondervond problemen om zijn toneelstuk in Zweden op het toneel te brengen. Hierdoor ging het in Denemarken in première. Pas in 1906 was ''Freule Julie'' voor het eerst te zien in zijn thuisland. |
==Personage== | ==Personage== | ||
| − | * | + | * Julie, de dochter van de graaf. |
* Jean, de bediende van de graaf. | * Jean, de bediende van de graaf. | ||
* Christine, een kokkin. | * Christine, een kokkin. | ||
| Regel 29: | Regel 28: | ||
==Samenvatting== | ==Samenvatting== | ||
{{verhaal}} | {{verhaal}} | ||
| + | Jean komt de keuken binnen, waar Christine aan het werken is. Hij vertelt aan haar dat Julie de laatste tijd zich erg vreemd gedraagt. Enkele dagen geleden is zij naar een café gedaan voor een feestje. Ze heeft toen met de barman gedanst en wilde ook met Jean dansen. Christine vertelt dat het waarschijnlijk is omdat Julie haar verloving heeft afgeblazen. Hierdoor wordt ze als een teleurstelling gezien. Ze weigerde met haar vader mee te gaan naar de viering van het [[Midzomerfeest]]. In plaats daarvan besloot ze tijd door te brengen met de bedienden van het huishouden. | ||
[[File:Anita-Bjork-and-Ulf-Palme-in-the-film-Miss-Julie-142439956149.jpg|left|300px|thumb|Jean en Julie in de verfilming uit 1951]] | [[File:Anita-Bjork-and-Ulf-Palme-in-the-film-Miss-Julie-142439956149.jpg|left|300px|thumb|Jean en Julie in de verfilming uit 1951]] | ||
| − | |||
| − | |||
Christine en Jean zijn met elkaar verloofd. Jean vertelt dat hij Julie mooi vindt, hoewel ze ook veel fouten heeft. Zodra Julie binnenkomt, begint Jean ook met Julie te [[flirten]]. Uiteindelijk zet Jean een wals op. Julie wil met Jean dansen, maar Jean wil eigenlijk met Christine dansen. Julie zegt dat degene met de hoogste status in het huishouden (zijzelf dus) met Jean moet dansen. De twee beginnen naar elkaar toe te groeien. Julie vertelt verhalen over gevoelens en Jean blijkt hetzelfde daarover te denken. Wanneer de bedienden terugkomen, schuilen Julie en Jean in Jeans kamer. Jean merkt dat hij gevoelens voor Julie heeft, maar gelooft ook dat hij niet meer voor Julies vader kan werken. Desondanks wil hij ook doorgaan met hun geheime relatie en uiteindelijk (wanneer ze ontdekt worden) [[zelfmoord]] voor haar plegen. Julie heeft echter een ander idee: wegrennen naar [[Zwitserland]] en daar een hotel beginnen. Julie heeft het geld en Jean kan het hotel runnen. Julie besluit die avond om geld van haar vader te stelen en de twee maken zich klaar voor de reis. | Christine en Jean zijn met elkaar verloofd. Jean vertelt dat hij Julie mooi vindt, hoewel ze ook veel fouten heeft. Zodra Julie binnenkomt, begint Jean ook met Julie te [[flirten]]. Uiteindelijk zet Jean een wals op. Julie wil met Jean dansen, maar Jean wil eigenlijk met Christine dansen. Julie zegt dat degene met de hoogste status in het huishouden (zijzelf dus) met Jean moet dansen. De twee beginnen naar elkaar toe te groeien. Julie vertelt verhalen over gevoelens en Jean blijkt hetzelfde daarover te denken. Wanneer de bedienden terugkomen, schuilen Julie en Jean in Jeans kamer. Jean merkt dat hij gevoelens voor Julie heeft, maar gelooft ook dat hij niet meer voor Julies vader kan werken. Desondanks wil hij ook doorgaan met hun geheime relatie en uiteindelijk (wanneer ze ontdekt worden) [[zelfmoord]] voor haar plegen. Julie heeft echter een ander idee: wegrennen naar [[Zwitserland]] en daar een hotel beginnen. Julie heeft het geld en Jean kan het hotel runnen. Julie besluit die avond om geld van haar vader te stelen en de twee maken zich klaar voor de reis. | ||
| Regel 40: | Regel 38: | ||
==Achtergrondinformatie== | ==Achtergrondinformatie== | ||
===Ontstaan en opvoering=== | ===Ontstaan en opvoering=== | ||
| + | Stringberg wilde met ''Freule Julie'' het [[naturalisme]] naar het toneel brengen. Het naturalisme was een literaire stroming aan het einde van de 19e eeuw. De naturalisten wilden focusten zich vooral op de psychologie van personages en hun relatie tot de samenleving. Waar het [[realisme (kunststroming)|realisme]] de samenleving in zijn geheel probeerde te beschrijven, zoemde het naturalisme meer in op individuen. In het [[voorwoord]] van het toneelstuk schreef Strindberg een [[manifest]]. Hij verklaarde dat het toneelstuk was gebaseerd op een verhaal dat hij ooit had gehoord. | ||
===Setting=== | ===Setting=== | ||
| + | [[File:Photograph_of_production_of_Strindberg's_play_Miss_Julie_1906.jpg|right|300px|thumb|De opvoering van ''Freule Julie'' in [[Stockholm]] in 1906.]] | ||
| + | ''Freule Julie'' speelt zich af aan het einde van de 19e eeuw in Zweden. De 19e eeuw zag de opkomst van de [[middenklasse]]. Voorheen vormde de [[aristocratie]] de bovenklasse. Men werd in rijke, machtige gezinnen geboren en bleef hierdoor rijk en machtig. Rijkdom en invloed werd van generatie op generatie overgedragen. Dat begrip wordt ook wel [[oud geld]] genoemd. In het toneelstuk representeert Julie die klasse. Haar vader is een graaf (een adellijke titel) en heeft zijn fortuin weer van zijn vader geërfd. | ||
| + | |||
| + | Voorheen was het voor mensen vaak niet mogelijk om op te klimmen. Tijdens de 19e eeuw vond er een verandering plaats: mensen uit lagere klassen konden opklimmen naar hogere klassen door hard werken ([[sociale mobiliteit]]). Hierdoor ontstonden nieuwe rijken (het [[nieuw geld]]). In het toneelstuk is Jean een voorbeeld van die nieuwe klasse. Jean heeft zelf zijn fortuin gemaakt. | ||
| + | |||
| + | Strindberg vertelt dus een verhaal over de uitstervende aristocratie en de opkomst van een nieuwe bovenklasse. | ||
===Thema's=== | ===Thema's=== | ||
| + | In het toneelstuk komen verschillende [[thema (literatuur)|thema's]] voor: | ||
| + | * [[Gender]]: Jean zegt aan het begin van het toneelstuk dat Julie een zwakke en geestelijk zieke vrouw is. Hysterisch zijn werd oorspronkelijk gezien als een vrouwelijke ziekte. In het toneelstuk is Julie aangetrokken tot mannen, maar ze walgt ook van mannen. Hierdoor kan zij haar gedachten zelf veranderen. Strindberg was vrij conservatief en een tegenstander van de [[feminisme|feministische]] beweging van die tijd. Hij verklaart dat Julies problemen door haar moeder en de afwezigheid van haar vader veroorzaakt werden. Volgens Strindberg zijn mannen duidelijk sterker dan vrouwen. Jean wordt als [[moreel|moreler]] gezien, terwijl Julie een stuk impulsiever is. | ||
| + | * [[Sociale klasse]]: Julie vertegenwoordigt in het toneelstuk een klasse die aan het uitsterven is, terwijl Jean een opkomende, nieuwe bovenklasse symboliseert. Strindberg koppelt dat idee aan "the survival of the fittest" (een idee uit het [[sociaal-darwinisme]]). Volgens dat idee overleven alleen de sterksten, terwijl de zwakkeren onder zullen gaan. Volgens Strindberg was de opkomende nieuwe bovenklasse sterker dan de oude bovenklasse. De oude bovenklasse zou uitsterven, terwijl de nieuwe bovenklasse zou groeien en sterker zou worden. | ||
==Adaptaties== | ==Adaptaties== | ||
| + | Het toneelstuk is verschillende keren verfilmd. Dat gebeurde in 1913, 1922, 1947, 1951 en 1999. De bekendste verfilming is de Zweedse film uit 1951 met in de hoofdrollen [[Anita Björk]] en [[Ulf Palme]]. Ook zijn er verschillende uitzendingen voor de televisie gemaakt van het toneelstuk. | ||
[[Categorie:Zweeds toneelstuk]] | [[Categorie:Zweeds toneelstuk]] | ||
Huidige versie van 21 feb 2025 om 21:39
| Freule Julie | |
| |
| Informatie | |
| Alternatieve titel | Fröken Julie |
| Schrijver | August Strindberg |
| Taal (origineel) | Zweeds |
| Land |  Zweden
|
| Genre | Naturalistisch theater Tragedie |
| Datum | 14 maart 1884 |
Portaal  Theater
| |
Freule Julie (Zweeds: Fröken Julie) is een toneelstuk van de Zweedse schrijver August Strindberg. Hij schreef het stuk in 1888. Het werd voor het eerst opgevoerd op 14 maart 1889 in de Deense hoofdstad Kopenhagen. Freule Julie is een voorbeeld van een naturalistisch toneelstuk. Het behoort tot Strindbergs bekendste toneelstukken.
Het toneelstuk gaat over de relatie tussen Julie en Jean. Julies vader is graaf, waardoor zij uit een adellijke familie komt. Jean is de bediende van haar vader en heeft zich omhooggewerkt (sociale mobiliteit). Waar Julie de uitstervende aristocratie symboliseert, symboliseert Jean de opkomende burgerij. Het toneelstuk gaat voornamelijk over de gesprekken tussen Julie en Jean. Een derde personage, de kokkin Christine, kookt en werkt ondertussen op de achtergrond.
Strindberg ondervond problemen om zijn toneelstuk in Zweden op het toneel te brengen. Hierdoor ging het in Denemarken in première. Pas in 1906 was Freule Julie voor het eerst te zien in zijn thuisland.
Personage
- Julie, de dochter van de graaf.
- Jean, de bediende van de graaf.
- Christine, een kokkin.
Samenvatting
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Jean komt de keuken binnen, waar Christine aan het werken is. Hij vertelt aan haar dat Julie de laatste tijd zich erg vreemd gedraagt. Enkele dagen geleden is zij naar een café gedaan voor een feestje. Ze heeft toen met de barman gedanst en wilde ook met Jean dansen. Christine vertelt dat het waarschijnlijk is omdat Julie haar verloving heeft afgeblazen. Hierdoor wordt ze als een teleurstelling gezien. Ze weigerde met haar vader mee te gaan naar de viering van het Midzomerfeest. In plaats daarvan besloot ze tijd door te brengen met de bedienden van het huishouden.
Christine en Jean zijn met elkaar verloofd. Jean vertelt dat hij Julie mooi vindt, hoewel ze ook veel fouten heeft. Zodra Julie binnenkomt, begint Jean ook met Julie te flirten. Uiteindelijk zet Jean een wals op. Julie wil met Jean dansen, maar Jean wil eigenlijk met Christine dansen. Julie zegt dat degene met de hoogste status in het huishouden (zijzelf dus) met Jean moet dansen. De twee beginnen naar elkaar toe te groeien. Julie vertelt verhalen over gevoelens en Jean blijkt hetzelfde daarover te denken. Wanneer de bedienden terugkomen, schuilen Julie en Jean in Jeans kamer. Jean merkt dat hij gevoelens voor Julie heeft, maar gelooft ook dat hij niet meer voor Julies vader kan werken. Desondanks wil hij ook doorgaan met hun geheime relatie en uiteindelijk (wanneer ze ontdekt worden) zelfmoord voor haar plegen. Julie heeft echter een ander idee: wegrennen naar Zwitserland en daar een hotel beginnen. Julie heeft het geld en Jean kan het hotel runnen. Julie besluit die avond om geld van haar vader te stelen en de twee maken zich klaar voor de reis.
Julie wil echter haar kleine vogeltje meenemen op reis, omdat het het enige ding is dat zij liefheeft. Jean zegt dat de vogel onmogelijk mee kan. Julie stelt dat Jean de vogel daarom moet doden, wat hij meteen doet voor Julies ogen. Julie is zo ontzettend en een ruzie tussen volgt. Op dat moment komt Christine naar beneden. Jean verlaat de kamer en Julie vraagt of Christine meegaat. Ze stelt voor dat Christine in de keuken gaat werken. Hoewel Julie de beste bedoeling heeft, komt Christine erachter dat Jean is vreemdgegaan. Christine vertelt Julie dat hun actie onchristelijk is en dat zij hen zal dwarsbomen. Zonder klaargemaakte paarden kunnen Julie en Jean niet vertrekken. Christine licht de andere bedienden en vertrekt naar de kerk.
Op dat moment komt het bericht binnen dat de graaf, Julies vader, terug is. Hierdoor kunnen hun plannen niet doorgaan. Julie weet geen uitweg uit de situatie en vraagt Jean om hulp. Hij geeft haar zijn scheermes en Julie gaat een andere kamer in. Hiermee wordt gesuggereerd dat zij zelfmoord zal plegen.
Achtergrondinformatie
Ontstaan en opvoering
Stringberg wilde met Freule Julie het naturalisme naar het toneel brengen. Het naturalisme was een literaire stroming aan het einde van de 19e eeuw. De naturalisten wilden focusten zich vooral op de psychologie van personages en hun relatie tot de samenleving. Waar het realisme de samenleving in zijn geheel probeerde te beschrijven, zoemde het naturalisme meer in op individuen. In het voorwoord van het toneelstuk schreef Strindberg een manifest. Hij verklaarde dat het toneelstuk was gebaseerd op een verhaal dat hij ooit had gehoord.
Setting
Freule Julie speelt zich af aan het einde van de 19e eeuw in Zweden. De 19e eeuw zag de opkomst van de middenklasse. Voorheen vormde de aristocratie de bovenklasse. Men werd in rijke, machtige gezinnen geboren en bleef hierdoor rijk en machtig. Rijkdom en invloed werd van generatie op generatie overgedragen. Dat begrip wordt ook wel oud geld genoemd. In het toneelstuk representeert Julie die klasse. Haar vader is een graaf (een adellijke titel) en heeft zijn fortuin weer van zijn vader geërfd.
Voorheen was het voor mensen vaak niet mogelijk om op te klimmen. Tijdens de 19e eeuw vond er een verandering plaats: mensen uit lagere klassen konden opklimmen naar hogere klassen door hard werken (sociale mobiliteit). Hierdoor ontstonden nieuwe rijken (het nieuw geld). In het toneelstuk is Jean een voorbeeld van die nieuwe klasse. Jean heeft zelf zijn fortuin gemaakt.
Strindberg vertelt dus een verhaal over de uitstervende aristocratie en de opkomst van een nieuwe bovenklasse.
Thema's
In het toneelstuk komen verschillende thema's voor:
- Gender: Jean zegt aan het begin van het toneelstuk dat Julie een zwakke en geestelijk zieke vrouw is. Hysterisch zijn werd oorspronkelijk gezien als een vrouwelijke ziekte. In het toneelstuk is Julie aangetrokken tot mannen, maar ze walgt ook van mannen. Hierdoor kan zij haar gedachten zelf veranderen. Strindberg was vrij conservatief en een tegenstander van de feministische beweging van die tijd. Hij verklaart dat Julies problemen door haar moeder en de afwezigheid van haar vader veroorzaakt werden. Volgens Strindberg zijn mannen duidelijk sterker dan vrouwen. Jean wordt als moreler gezien, terwijl Julie een stuk impulsiever is.
- Sociale klasse: Julie vertegenwoordigt in het toneelstuk een klasse die aan het uitsterven is, terwijl Jean een opkomende, nieuwe bovenklasse symboliseert. Strindberg koppelt dat idee aan "the survival of the fittest" (een idee uit het sociaal-darwinisme). Volgens dat idee overleven alleen de sterksten, terwijl de zwakkeren onder zullen gaan. Volgens Strindberg was de opkomende nieuwe bovenklasse sterker dan de oude bovenklasse. De oude bovenklasse zou uitsterven, terwijl de nieuwe bovenklasse zou groeien en sterker zou worden.
Adaptaties
Het toneelstuk is verschillende keren verfilmd. Dat gebeurde in 1913, 1922, 1947, 1951 en 1999. De bekendste verfilming is de Zweedse film uit 1951 met in de hoofdrollen Anita Björk en Ulf Palme. Ook zijn er verschillende uitzendingen voor de televisie gemaakt van het toneelstuk.