Zout

Natriumchloride, beter bekend als zout of keukenzout komt voor in de zee als een kristal. Het oudste zout is zo’n 600 miljoen jaar oud. Zo oud zout vind je in Punjab, Salt Range en Siberië. In Nederland is het zout tussen de 255 en 200 miljoen jaar oud. Het zout dat in Nederland uit de bodem wordt gehaald is tussen de 255 en 225 miljoen jaar oud. Bij zout denk je in eerste instantie misschien aan het gebruik er van in de keuken om een gerecht smaakvol te maken. Als je aan een scheikundige vraagt wat keukenzout is, dan zal hij zeggen dat het een combinatie is van natrium en chloor. Als je aan een geoloog vraagt wat zout is, dan zal hij het hebben over steenzout en kalizouten. In de scheikunde zijn er naast keukenzout nog veel meer andere zouten.

Hoe diep zit het zout?

Om zout te vinden in Nederland moet je graven.

• Nieuwe Pekela: 171 meter onder de grond
• Schoonlo 226 meter onder de grond
• Boekelo 280 meter onder de grond
• Hengelo 280 meter onder de grond
• Weerselo 319 meter onder de grond
• Winschoten 421 meter onder de grond

Zoutwinning in Nederland

In Nederland zijn we al lang bezig met het winnen van zout. Al in de middeleeuwen (rond 1500) wordt zout gewonnen uit het zilte veen van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden en van Noordwest-Brabant. Het veen (of turf) werd verbrand en het zout hieruit gehaald (dit wordt ook wel darinkdelven genoemd). Door het afgraven van de turf zo dicht bij de kust werd de kust behoorlijk verzwakt. In 1421 heeft een grote storm (Sint Elizabethsvloed) daardoor veel schade aangericht. Daarom is het darinkdelven vanaf 1515 verboden. Van 1500 tot 1900 wordt veel zout uit het buitenland gehaald. Dat is ruw zeezout en steenzout. Het zout komt dan uit Duitsland en Frankrijk, Spanje, Portugal en Curaçao. In Nederland wordt het zout alleen maar bewerkt. In Nederland zelf wordt dan alleen zout gewonnen uit zeewater. Het bewerken gebeurt via een zogenaamde open pan. Dat houdt in dat al het water dat nog in zout zit er uit moet verdampen. Zo’n pan is een bak van 10 meter breed, tot 20 meter lang en 40 tot 60 centimeter diep. Onder de pan wordt een vuur gestookt. Als het water bijna kookt drijft er een vlies op het water. Dit is rommel die wordt weggedaan. Deze manier om aan zout te komen heet zieden. De eerste bedrijven die werken met zout vind je op de plek waar veel zout voor handen is. En dat van 1500 tot 1900 vooral aan de kust bij de zee en grote rivieren en kanalen

Vanaf ongeveer 1900 halen we hier zelf zout uit de bodem. Doordat zout niet meer uit het buitenland gehaald hoefde te worden sluiten veel zoutziederijen.

Ontdekking van zout in de Nederlandse bodem

In 1887 slaat baron Van Heeckeren van Wassenaer op het landgoed Twickel in Twente een waterput. Alleen komt er uit de put geen zoet water maar zout water. Dit bericht komt in de krant te staan. Jacob Pieter Vis, zoutzieder, leest dit bericht in de krant en besluit met een aantal anderen om te gaan boren naar zout in de Nederlandse bodem. In 1911 heeft hij andere zo ver gekregen dat ze willen boren bij het plaatsje Buurse. Maar van de regering krijgen ze pas in 1918 toestemming om ook echt te mogen boren. Die toestemming krijgen ze omdat dan geen zout meer uit het buitenland kan komen door de Eerste Wereldoorlog. Ze bouwen een fabriek in Boekelo. Het lukt niet direct om zout naar boven te halen. In 1919 lukt het wel in de buurt van het plaatsje Usselo. Het zout zit 325 meter diep. Het zout gaat met een 2200 meter lange buis naar de fabriek in Boekelo.

Akzo Nobel

Het bedrijf dat nu zout uit de grond haalt is Akzo Nobel. Per jaar “maken” ze ongeveer 15 miljoen ton zout. Dat doen ze niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland, Denemarken, Noord-Amerika en Australië. Zij maken van zout allerlei producten. In Hengelo zit nu een fabriek van Akzo Nobel, dat afstamt van een fabriek uit 1918. Die fabriek was toen van de NV Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie. Het zout kwam uit Boekelo. In 1936 is de fabriek van Boekelo verplaatst naar Hengelo. Het Twentekanaal zorgde ervoor dat het zout gemakkelijk aangevoerd kon worden. In de fabriek wordt met zout van alles gedaan. Er wordt zout gemaakt dat door het eten kan. Maar er is ook zout nodig voor de landbouw en veeteelt. En zout dat op de weg gestrooid kan worden als het glad is. Ook wordt het zout gebruikt als basis voor allerlei chemicaliën zoals bijvoorbeeld chloor. En van chloor worden weer andere producten gemaakt zoals zoutzuur.

Wat je van zout kunt maken

Van zout kun je weer allerlei andere dingen maken:

• Zoutzuur
• Chloor
• Natronloog
• Ontdooiingzout

Natronloog wordt weer gebruikt om textiel, zeep en schoonmaakmiddelen te maken. Chloor vind je in medicijnen, middeltjes die de planten beschermen, kunststof, bouwmateriaal, textiel, cd’s en auto’s. Chloor wordt ook gebruikt om het drinkwater schoon te houden.

Eigenschappen van zout

• Je kunt zout makkelijk oplossen in water.
• Je kunt zout makkelijk uit water halen.