Dinosauriërs: verschil tussen versies

Huidige versie van 29 okt 2023 om 17:19

Dinosauriërs
Dinosauria

Uitgestorven

Leefgebied

Vrijwel wereldwijd

Leefomgeving

divers

Behoort tot de

Reptielen

Portaal

Biologie

Zie ook Lijst van dinosaurussoorten

Dino, huisdier van De Flintstones

Dinosauriërs oftewel dinosaurussen waren een speciale soort reptielen, zeg maar oer-dieren of prehistorische dieren, die ongeveer 250 miljoen jaar geleden tijdens het Trias voor het eerst op aarde verschenen en gedurende een periode van zo'n 180 miljoen jaar wereldwijd voorkwamen. Dinosauriërs legden eieren. Sommige eieren waren rond, maar de meeste waren lang en dik, soms zo groot als een meloen. De meeste dinosauriërs legden eieren in een nest. Er waren heel veel verschillende soorten. De dinosauriërs leefden in een warmere wereld dan wij. gedurende miljoenen jaren bleef de temperatuur het gehele jaar constant. Sommige werden wel 11 meter hoog en 30 meter lang. De naam dinosaurus is afgeleid van het Grieks en betekent letterlijk "verschrikkelijke hagedis". Deze naam is in de 19e eeuw bedacht door Richard Owen, een Britse geleerde. Ook wordt er nu vanuit gegaan dat vogels ook bij de dinosauriërs horen. De Archeopteryx bijvoorbeeld was een vogel met kenmerken van een dinosaurus. Hij klom in de takken van de bomen en hield zich vast met de klauwen.

Brachiosaurus

Veel van hen waren planteneters (herbivoren) zo ook de reuzendinosauriërs. Deze waren vaak groter dan een tennisbaan met kleine hersenen, ter grootte van een katje. Uit fossiele resten is er afgeleid dat de reuzendinosaurus in groepen over het land zwierven. De meest bekende zijn de Apatosaurus(deze woog net zo zwaar als vier olifanten) en de Camarasaurus. Vroeger dachten ze dat de Brachiosaurus( gewicht van 12 olifanten) het grootste en zwaarste dier was wat rondliep. De Mamenchisaurus was de dinosaurus met de langste nek(vijf keer zo lang als de nek van een giraf).

T-Rex

Maar er waren ook beruchte vleeseters (carnivoren), zoals de Tyrannosaurus Rex. Deze was ongeveer zo groot als een dubbeldekker en had een stuk of 50 vlijmscherpe tanden, elk zo groot als een banaan. Hij had drie tenen, met een grote klauw aan elke teen, en die waren een halve meter lang. Hij rende net zo hard als een paard, bijna 40 km per uur. De Tarbosaurus was een aaseter. Dit was een kleinere en lichtere versie van de Tyrannosaurus. Vroeger dachten mensen dat de grote vleeseters alleen maar dode dieren aten. Nu denken ze dat de dieren in groepen rondliepen en jacht maakten op kuddes grotere planteneters. De spinosaurus was een jager. Velociraptors waren ook jagers. Een slimme dinosaurus was de Troodon.

Wanneer leefden ze?

Het tijdperk waarin de dinosauriërs leefden is in drie delen gesplitst:

Trias - 251,9 miljoen jaar geleden. De eerste dinosauriërs leefden.
Jura - 201,3 miljoen jaar geleden. Er kwamen veel nieuwe soorten bij.
Krijt - De dinosauriërs stierven 66 miljoen jaar geleden uit, aan het einde van deze periode (zie ook Krijt-Paleogeengrens)

De oorzaak van de uitsterving van de dinosauriërs( en ook veel andere diersoorten) was toen der tijd de klimaat verandering. Hoe deze klimaat verandering is ontstaan zijn verschillende theorieën over:

Vulkaan

Theorie 1: Vulkaan of supervulkaan. Tijdens het einde van het tijdperk Krijt was er verhoogde vulkanische activiteit aan de gang. Bij een vulkaanuitbarsting ontstaat er as, lava en gas. De zon kan hier niet doorheen, water is ondrinkbaar en er is geen voedsel meer. Wetenschappers vragen zich alleen wel af waarom de krokodillen en hagedissen het wel overleefden.

Meteoriet

Theorie 2: Inslag van een meteoriet. Dit is de populairste theorie voor de klimaatverandering. Aan het eind van het tijdperk Krijt stortte een astroïde neer op aarde. Door de enorme neerstortende kracht ontstond er een kettingreactie van natuurrampen. Er ontstonden tsunami’s, een aardbeving, stofwolken die de zon verduisterde en grote temperatuurveranderingen.

Theorie 3: De verdwijning van de ondiepe zeeën. Tijdens het krijt ontstaan de continenten zoals wij kennen. Door het schuiven van de platen verdwijnen ondiepe zeeën. Er zijn bewijzen voor het terugtrekken van de ondiepe continentale zeeën. Maar onderzoek doen over de hele wereld is onmogelijk. De aarde ging van subtropisch klimaat naar strenge koude winters en hete droge zomers.

Stegosaurus

Hoe zagen ze eruit?

Dat weten we niet precies. Vroeger werd gedacht dat dinosaurussen erg leken op hagedissen, en dus een geschubde huid hadden. Maar tegenwoordig weten paleontologen behoorlijk zeker dat veel dinosaurussen veren hadden, ook de meeste grotere.

Ankylosaurus

Daarnaast waren er ook gewapende dinosauriërs. De Stegosaurus bijvoorbeeld. Deze had een serie platte, driehoekige platen op zijn rug. Deze waren voor een betere bescherming van de zijkanten van het lichaam. Daarnaast had de Stegosaurus ook een staart. Aan het eind van deze staar zaten lange stekels die een geschubde huid kon doorboren. Een ander voorbeeld is de Ankylosaurus. Deze was zo groot als een tank en zat vol met honderden ovale platen. Scherpe stekels zorgen voor nog meer bescherming. Zijn staart eindigde in een grote knots.

Verhalen

Er zijn verhalenboeken en films (die vaak op die verhalenboeken gebaseerd zijn) over Dino's.

Hieronder een paar:

Films gebaseerd op 'The Lost World'.

Documentairetv-series

Er zijn tv-documentaires over dinosaurussen, hieronder een paar:

Tv-series

Er zijn een paar tv-series van dinosaurussen, onder andere:

Bron

Encyclopaedia Britannica

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{Infobox dier
-[[Dinosauriërs]] waren [[reptielen]] die 245 miljoen jaar geleden op aarde verschenen.
+|Naam                   = Dinosauriërs
-Er zijn heel veel verschillende soorten. Sommige werden wel 11 meter hoog en 30 meter lang.
+|Wetenschappelijke naam = Dinosauria
-Veel van hen waren planteneters, maar er waren ook beruchte vleeseters, zoals de [[Tyrannosaurus rex]].
+|Afbeelding             = [[File:Stegosaurus_ungulatus.jpg|250px]]
+|IUCN-status            = 6
+|Leefgebied             = Vrijwel wereldwijd
+|Leefomgeving           = divers
+|Behoort tot de         = [[Reptielen]]
+|AfbeeldingLeefgebied   =
+}}
+{{Zie ook|Zie ook [[Lijst van dinosaurussoorten]]}}
+{{Zie ook|Dino, huisdier van [[de Flintstones (blad)|De Flintstones]]}}
+'''Dinosauriërs''' oftewel '''dinosaurussen''' waren een speciale soort [[reptielen]], zeg maar oer-[[dieren]] of [[Prehistorie|prehistorische]] dieren, die ongeveer 250 miljoen jaar geleden tijdens het [[Trias]] voor het eerst op aarde verschenen en gedurende een periode van zo'n 180 miljoen jaar wereldwijd voorkwamen. Dinosauriërs legden eieren. Sommige eieren waren rond, maar de meeste waren lang en dik, soms zo groot als een meloen. De meeste dinosauriërs legden eieren in een nest. Er waren heel veel verschillende soorten. De dinosauriërs leefden in een warmere wereld dan wij. gedurende miljoenen jaren bleef de temperatuur het gehele jaar constant.  Sommige werden wel 11 meter hoog en 30 meter lang. De naam dinosaurus is afgeleid van het [[Grieks]] en betekent letterlijk "verschrikkelijke [[hagedis]]". Deze naam is in de 19e eeuw bedacht door [[Richard Owen]], een Britse geleerde. Ook wordt er nu vanuit gegaan dat vogels ook bij de dinosauriërs horen. De [[Archeopteryx]] bijvoorbeeld was een vogel met kenmerken van een dinosaurus. Hij klom in de takken van de bomen en hield zich vast met de klauwen.
+[[Bestand:Brachiosaurus silhouette.svg|miniatuur|300px|Brachiosaurus]]
-Je hebt [[carnivoren]], [[herbivoren]] en [[omnivoren]]. <BR>
+Veel van hen waren planteneters ([[herbivoren]]) zo ook de reuzendinosauriërs. Deze waren vaak groter dan een tennisbaan met kleine hersenen, ter grootte van een katje. Uit fossiele resten is er afgeleid dat de reuzendinosaurus in groepen over het land zwierven. De meest bekende zijn de [[Apatosaurus]](deze woog net zo zwaar als vier olifanten) en de [[Camarasaurus]]. Vroeger dachten ze dat de [[Brachiosaurus]]( gewicht van 12 olifanten) het grootste en zwaarste dier was wat rondliep. De Mamenchisaurus was de dinosaurus met de langste nek(vijf keer zo lang als de nek van een giraf).
-Bij de carnivoren heb je 2 groepen: de aaseters en de jagers. Aaseters gaan niet zelf op hun prooi jagen. Als ze een dier zien dat dood is gaan ze pas eten. Een [[Tyrannosaurus]] is een aaseter. Een jager gaat zelf zijn prooi doden. Hij jaagt op alles wat te eten is. Een spinosaures is een jager. Velociraptors zijn ook jagers. <BR>
-Ze gingen aanvallen in groepen en als ze bij de prooi zijn omsingelen ze hem zodat hij niet kan vluchten. <BR>
-Herbivoren hebben geen groepen. de meeste herbivoren leven in groepen. Je hebt ook nog vliegende soorten. Een beroemde daarvan is de pterodactyus. Hij is een carnivoor en jaagt zelf.
+[[Bestand:T-Rex Skull.jpg|miniatuur|300px|T-Rex]]
-Het machtigste dier dat er tot nu toe is ontdekt is de spinosaurus eagypticus. De slimste [[dinosaurus]] was de velociraptor.
+Maar er waren ook beruchte vleeseters ([[carnivoren]]), zoals de [[Tyrannosaurus Rex]]. Deze was ongeveer zo groot als een dubbeldekker en had een stuk of 50 vlijmscherpe tanden, elk zo groot als een banaan. Hij had drie tenen, met een grote klauw aan elke teen, en die waren een halve meter lang. Hij rende net zo hard als een paard, bijna 40&nbsp;km per uur. De [[Tarbosaurus]] was een aaseter. Dit was een kleinere en lichtere versie van de Tyrannosaurus. Vroeger dachten mensen dat de grote vleeseters alleen maar dode dieren aten. Nu denken ze dat de dieren in groepen rondliepen en jacht maakten op kuddes grotere planteneters. De [[spinosaurus]] was een jager. Velociraptors waren ook jagers. Een slimme dinosaurus was de [[Troodon]].
-Ze konden met elkaar communiceren door een speciale bot in hun hoofd zonder dat de prooi er iets van hoorde of merkte.
+==Wanneer leefden ze? ==
 Het tijdperk waarin de dinosauriërs leefden is in drie delen gesplitst:
-* [[Trias]] - 245 miljoen jaar geleden. De eerste dinosauriërs verschenen.
+*[[Trias]] - 251,9 miljoen jaar geleden. De eerste dinosauriërs leefden.
-* [[Jura]] - 208 miljoen jaar geleden. Er kwamen veel nieuwe soorten bij.
+*[[Jura]] - 201,3 miljoen jaar geleden. Er kwamen veel nieuwe soorten bij.
-* [[Krijt]] - De dinosauriërs stierven 65 miljoen jaar geleden uit, aan het einde van het Krijt.
+*[[Krijt (periode)|Krijt]] - De dinosauriërs stierven 66 miljoen jaar geleden uit, aan het einde van deze periode (zie ook [[Krijt-Paleogeengrens]])
+De oorzaak van de uitsterving van de dinosauriërs( en ook veel andere diersoorten) was toen der tijd de klimaat verandering. Hoe deze klimaat verandering is ontstaan zijn verschillende theorieën over:
-Men denkt dat de dinosauriërs zijn uitgestorven omdat een grote [[meteoriet]] op aarde viel. Door de inslag werd alles zwart van het stof, en kon de zon de aarde niet verwarmen. Daardoor stierven de planten uit en kwamen de dinosauriërs om van de honger.
+[[Bestand:Semuru vulkaan.jpg|links|miniatuur|155x155px|Vulkaan
-Toen de meteoriet viel overleefden de vogels het alleen. dat komt omdat ze lang kunnen vliegen. alleen zijn ze niet meer zo groot.
+]]
+Theorie 1: [[Vulkaan]] of [[supervulkaan]]. Tijdens het einde van het tijdperk Krijt was er verhoogde vulkanische activiteit aan de gang. Bij een vulkaanuitbarsting ontstaat er as, lava en gas. De zon kan hier niet doorheen, water is ondrinkbaar en er is geen voedsel meer. Wetenschappers vragen zich alleen wel af waarom de [[krokodillen]] en [[hagedissen]] het wel overleefden.
+[[Bestand:WLANL - Urville Djasim - Meteoriet - Meteorite (1).jpg|miniatuur|160x160px|Meteoriet]]
-Men weet van het bestaan van de dinosauriërs, omdat er veel skeletten zijn gevonden die goed bewaard zijn gebleven.
+Theorie 2: Inslag van een [[meteoriet]]. Dit is de populairste theorie voor de klimaatverandering. Aan het eind van het tijdperk Krijt stortte een astroïde neer op aarde. Door de enorme neerstortende kracht ontstond er een kettingreactie van natuurrampen. Er ontstonden tsunami’s, een aardbeving, stofwolken die de zon verduisterde en grote temperatuurveranderingen.
+Theorie 3: De verdwijning van de ondiepe zeeën. Tijdens het krijt ontstaan de continenten zoals wij kennen. Door het schuiven van de platen verdwijnen ondiepe zeeën. Er zijn bewijzen voor het terugtrekken van de ondiepe continentale zeeën. Maar onderzoek doen over de hele wereld is onmogelijk. De aarde ging van subtropisch klimaat naar strenge koude winters en hete droge zomers.
+[[Bestand:Stegosaurus 01.jpg|links|miniatuur|192x192px|Stegosaurus]]
+==Hoe zagen ze eruit? ==
-[[Categorie:De Prehistorie]]
+Dat weten we niet precies. Vroeger werd gedacht dat dinosaurussen erg leken op hagedissen, en dus een [[schubben|geschubde]] huid hadden. Maar tegenwoordig weten [[paleontologie|paleontologen]] behoorlijk zeker dat veel dinosaurussen [[veer|veren]] hadden, ook de meeste grotere.
+[[Bestand:DinoPark Plzeň-Ankylosaurus.jpg|miniatuur|Ankylosaurus]]
+Daarnaast waren er ook gewapende dinosauriërs. De [[Stegosaurus]] bijvoorbeeld. Deze had een serie platte, driehoekige platen op zijn rug. Deze waren voor een betere bescherming van de zijkanten van het lichaam. Daarnaast had de Stegosaurus ook een staart. Aan het eind van deze staar zaten lange stekels die een geschubde huid kon doorboren. Een ander voorbeeld is de [[Ankylosaurus]]. Deze was zo groot als een tank en zat vol met honderden ovale platen. Scherpe stekels zorgen voor nog meer bescherming. Zijn staart eindigde in een grote knots.
+==Verhalen==
+Er zijn verhalenboeken en films (die vaak op die verhalenboeken gebaseerd zijn) over Dino's.
+Hieronder een paar:
+*[[Jurassic Park (boek)]]
+*[[Jurassic Park (film)]]
+*[[Platvoet en zijn vriendjes]]
+*[[The Lost World (Boek)]]
+Films gebaseerd op 'The Lost World'.
+*[[The Lost World:Jurassic Park]]
+*[[Jurassic Wold]]
+==Documentairetv-series==
+Er zijn tv-documentaires over dinosaurussen, hieronder een paar:
+*[[Walking With Dinosaurs]]
+*[[Dinosaur Planet]]
+*[[Jurassic Fight Club]]
+*[[When Dinosaurs Roamed America]]
+==Tv-series==
+Er zijn een paar tv-series van dinosaurussen, onder andere:
+*[[Dinosaur King]]
+*[[Platvoet en zijn vriendjes:de series]]
+==Bron==
+*[https://www.britannica.com/animal/dinosaur Encyclopaedia Britannica]
+[[Categorie:Dinosaurus|  ]]
+[[Categorie:Prehistorisch dier]]
 [[Categorie:Dieren]]