Oedipus te Colonus: verschil tussen versies
| (2 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 17: | Regel 17: | ||
'''Oedipus te Colonus''' is een [[tragedie]] van de Oudgriekse toneelschrijver [[Sophocles]]. Het is de laatste tragedie die hij schreef. Het werd voor het eerst opgevoerd in 401 v.Chr. (vijf jaar na zijn dood). Oedipus te Colonus speelt zich af na de gebeurtenissen in ''[[Koning Oedipus]]''. Samen met ''[[Antigone (Sophocles)|Antigone]]'' behoren de twee toneelstukken tot de zogeheten ''Thebaanse cyclus''. |
'''Oedipus te Colonus''' is een [[tragedie]] van de Oudgriekse toneelschrijver [[Sophocles]]. Het is de laatste tragedie die hij schreef. Het werd voor het eerst opgevoerd in 401 v.Chr. (vijf jaar na zijn dood). Oedipus te Colonus speelt zich af na de gebeurtenissen in ''[[Koning Oedipus]]''. Samen met ''[[Antigone (Sophocles)|Antigone]]'' behoren de twee toneelstukken tot de zogeheten ''Thebaanse cyclus''. |
||
| − | De blinde [[Oedipus]] is verbannen uit [[Thebe]]. Hij komt aan op een heiligdom in [[Colonus]], een voorstad van [[Athene]]. Hij leert dat hij de gave heeft gekregen om de toekomst te voorspelen (oftewel om [[orakel]]s te geven). Ondertussen dreigt er in Thebe oorlog uit te breken. |
+ | De blinde [[Oedipus]] is verbannen uit [[Thebe (Griekenland)|Thebe]]. Hij komt aan op een heiligdom in [[Colonus]], een voorstad van [[Athene]]. Hij leert dat hij de gave heeft gekregen om de toekomst te voorspelen (oftewel om [[orakel]]s te geven). Ondertussen dreigt er in Thebe oorlog uit te breken. |
==Personages== |
==Personages== |
||
| Regel 38: | Regel 38: | ||
De dorpelingen willen dat Oedipus het heiligdom verlaat, maar ontdekken al snel zijn identiteit. Oedipus legt uit wat er met hem gebeurd is. De dorpelingen willen Oedipus niet wegsturen, maar zijn wel bang dat Oedipus hun stad met ongeluk vervloekt. Oedipus wil spreken met [[Theseus]], de koning van Athene. De dorpelingen besluiten te wachten met hun oordeel totdat hun koning aanwezig is. |
De dorpelingen willen dat Oedipus het heiligdom verlaat, maar ontdekken al snel zijn identiteit. Oedipus legt uit wat er met hem gebeurd is. De dorpelingen willen Oedipus niet wegsturen, maar zijn wel bang dat Oedipus hun stad met ongeluk vervloekt. Oedipus wil spreken met [[Theseus]], de koning van Athene. De dorpelingen besluiten te wachten met hun oordeel totdat hun koning aanwezig is. |
||
| − | Vervolgens komt [[Ismene]], de andere dochter van Oedipus, aan in Colonus. Zij vertelt dat haar broer, [[Eteocles]], de troon van [[Thebe]] heeft overgenomen van [[Polynices]]. Polynices verzamelt ondertussen een leger om de aanval op Thebe te openen. Beide broers weten van het orakel en hopen zo geluk voor zichzelf te krijgen. [[Creon]] wil Oedipus daarom Oedipus begraven in een grensgebied, zodat het geluk aan niemand zal toebehoren. Oedipus is woest op zijn zonen en vervloekt hem. Volgens Oedipus waren enkel zijn twee dochters goed voor hem. |
+ | Vervolgens komt [[Ismene]], de andere dochter van Oedipus, aan in Colonus. Zij vertelt dat haar broer, [[Eteocles]], de troon van [[Thebe (Griekenland)|Thebe]] heeft overgenomen van [[Polynices]]. Polynices verzamelt ondertussen een leger om de aanval op Thebe te openen. Beide broers weten van het orakel en hopen zo geluk voor zichzelf te krijgen. [[Creon]] wil Oedipus daarom Oedipus begraven in een grensgebied, zodat het geluk aan niemand zal toebehoren. Oedipus is woest op zijn zonen en vervloekt hem. Volgens Oedipus waren enkel zijn twee dochters goed voor hem. |
[[File:Oedipus_at_Colonus.jpg|right|300px|thumb|Oedipus te Colonus]] |
[[File:Oedipus_at_Colonus.jpg|right|300px|thumb|Oedipus te Colonus]] |
||
Door zijn aanwezigheid op het heiligdom moet Oedipus rituelen uitvoeren. Ismene besluit dit over te nemen, zodat Oedipus en Antigone verder kunnen reizen. Ze komen Theseus tegen die hem tot inwoner van Athene maakt. Hij vraagt de dorpelingen om hen te beschermen. De dorpelingen gaan akkoord en stellen hem meer vragen over zijn afkomst. Uiteindelijk komt Creon aan. Hij vertelt dat Oedipus terug moet komen naar Thebe, maar Oedipus weigert (aangezien Creon een slechte man is). Creon vertelt dat hij zijn dochter, Ismene, gevangen heeft genomen en nu ook Antigone zal meenemen. Ze doen dit om Oedipus te dwingen naar Thebe te komen. Uiteindelijk weet Theseus om Creon weg te leiden, waardoor Ismene en Antigone weer vrij zijn. |
Door zijn aanwezigheid op het heiligdom moet Oedipus rituelen uitvoeren. Ismene besluit dit over te nemen, zodat Oedipus en Antigone verder kunnen reizen. Ze komen Theseus tegen die hem tot inwoner van Athene maakt. Hij vraagt de dorpelingen om hen te beschermen. De dorpelingen gaan akkoord en stellen hem meer vragen over zijn afkomst. Uiteindelijk komt Creon aan. Hij vertelt dat Oedipus terug moet komen naar Thebe, maar Oedipus weigert (aangezien Creon een slechte man is). Creon vertelt dat hij zijn dochter, Ismene, gevangen heeft genomen en nu ook Antigone zal meenemen. Ze doen dit om Oedipus te dwingen naar Thebe te komen. Uiteindelijk weet Theseus om Creon weg te leiden, waardoor Ismene en Antigone weer vrij zijn. |
||
| Regel 45: | Regel 45: | ||
Vervolgens komt er een zware storm aan (een teken van [[Zeus]] dat Oedipus spoedig zal sterven). Oedipus loopt de storm en vraagt Theseus en zijn kinderen om hem te volgen. Hierna komt een boodschapper aan en vertelt de dorpelingen dat Oedipus gestorven is. Theseus komt aan met Ismene en Antigone. Antigone vertelt dat zij verlangt om de tombe van haar vader te zien. Theseus weigert dit echter, aangezien hij Oedipus belooft heeft nooit iemand zijn graf te laten bezoeken. Antigone respecteert deze beslissing. Ze vraagt Theseus om haar te begeleiden naar Thebe. Ze wil namelijk de oorlog tussen haar broers stoppen. |
Vervolgens komt er een zware storm aan (een teken van [[Zeus]] dat Oedipus spoedig zal sterven). Oedipus loopt de storm en vraagt Theseus en zijn kinderen om hem te volgen. Hierna komt een boodschapper aan en vertelt de dorpelingen dat Oedipus gestorven is. Theseus komt aan met Ismene en Antigone. Antigone vertelt dat zij verlangt om de tombe van haar vader te zien. Theseus weigert dit echter, aangezien hij Oedipus belooft heeft nooit iemand zijn graf te laten bezoeken. Antigone respecteert deze beslissing. Ze vraagt Theseus om haar te begeleiden naar Thebe. Ze wil namelijk de oorlog tussen haar broers stoppen. |
||
| + | |||
| + | ==Thema's== |
||
| + | Veel van de [[thema (literatuur)|thema's]] in Oedipus te Colonus komen ook terug in ''[[Koning Oedipus]]''. Hieronder staan enkele thema's uitgelicht. |
||
| + | ===Lot en vrije wil=== |
||
| + | [[File:Plastico_di_Duilio_Cambellotti_per_l'Edipo_a_Colono_(1936).jpg|right|300px|thumb|Het [[decor]] voor een opvoering van het stuk in [[Italië]] in 1936.]] |
||
| + | Volgens de Oude Grieken konden de goden en sommige mensen (zieners) de toekomst zien. Er waren [[orakel]]s, zoals het orakel van Delphi, waren voorspellingen vandaan kwamen. In Oedipus te Colonus speelt één voorspelling een grote rol. Volgens het orakel zou Oedipus zijn eigen vader doden en kinderen hebben met zijn eigen moeder. Hierna zou hij sterven op het heiligdom van de Erinyen. De eerste twee dingen in deze voorspelling zijn al uitgekomen; nu komt ook het laatste deel uit. |
||
| + | |||
| + | De blinde Oedipus heeft nu ook de gave om voorspelling te doen. Hij voorspelt dat zijn zoons, Polynices en Eteocles, zullen sterven in de strijd tegen elkaar. Hoewel deze voorspelling vaststaat, weigert Polynices dit te geloven. Hij besluit ten strijde te gaan en zal (na de gebeurtenissen in het toneelstuk) met zijn broer sterven. |
||
| + | |||
| + | Het toneelstuk vraagt zich af of de mens een [[eigen wil]] heeft. Kunnen wij zelf door middel van beslissingen onze eigen toekomst bepalen? Of staat deze toekomst vast ongeacht van wat wij doen? Dit laatste noem je het [[noodlot]]. De voorspellingen geven een kijkje in dit noodlot. Bepaalt het noodlot onze toekomst? Het toneelstuk lijkt tot dezelfde conclusie te komen als ''Koning Oedipus'': Het noodlot bepaalt de toekomst en deze kan niet veranderd worden. |
||
| + | |||
| + | ===Schuld en schaamte=== |
||
| + | [[File:Oedipus_epi_Kolono_Veakeio_2017.jpg|right|300px|thumb|Een moderne opvoering in [[Griekenland]] in 2017]] |
||
| + | Na de gebeurtenissen in ''Koning Oedipus'' voelt Oedipus zich schuldig. Hij voelt ook veel [[schaamte]] voor zijn daden. Hij heeft immers twee onvergeeflijke dingen gedaan: De moord op zijn vader en kinderen krijgen met zijn moeder (Iocaste). |
||
| + | |||
| + | In Oedipus te Colonus heeft Oedipus veel moeite om over deze dingen te praten met de dorpelingen. Toch begint hij zich iets te realiseren: Hij deed het onbewust. De moord op zijn vader was uit [[zelfverdediging]] en hij wist niet dat Iocaste zijn moeder was. Hij voelt zich hierdoor veel minder schuldig voor zijn daden. Ben je immers schuldig voor een misdaad die je niet bewust doet? |
||
| + | |||
| + | ===Wijsheid en leeftijd=== |
||
| + | Nadat Oedipus blind raakt wordt hij een ziener. Hierdoor kan hijzelf voorspellingen doen. Ook heeft Oedipus een hoop levenservaring opgedaan. Hij is wijs geworden en heeft zijn lijden geaccepteerd. Wijsheid komt dus met leeftijd. Hierdoor is Oedipus ook niet bang voor de dood. Het leven bestaat uit een serie van pijn, jaloezie en eenzaamheid. Hij ziet de dood niet als bevrijding uit zijn lijden. Hierdoor vecht hij de dood niet, maar omarmt deze. |
||
| + | |||
| + | ==Adaptaties== |
||
| + | In 1786 maakte [[Antonio Sacchini]] een opera van het toneelstuk onder de naam ''Œdipe à Colone''. Ook [[Felix Mendelssohn]] en [[Gioachino Rossini]] maakten muziekstukken van het toneelstuk. |
||
| + | |||
| + | In 1986 maakte [[Don Taylor]] een televisiefilm van ''Oedipus te Colonus''. In datzelfde jaar verscheen de film ''The Gospel at Colonus''. Deze film volgt het toneelstuk maar dan met Afro-Amerikaanse muziek. |
||
| + | |||
| + | ==Links== |
||
| + | * [https://www.dbnl.org/tekst/bild002dich04_01/bild002dich04_01_0014.php De Nederlandse vertaling van Oedipus te Colonus (vertaling van Willem Bilderdijk uit 1789).] |
||
[[Categorie:Toneelstuk]] |
[[Categorie:Toneelstuk]] |
||
Huidige versie van 11 sep 2024 om 12:49
| Oedipus te Colonus | |
| 250px | |
| Informatie | |
| Alternatieve titel | Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ |
| Schrijver | Sophocles |
| Taal (origineel) | Oudgrieks |
| Genre | Tragedie |
| Datum | 401 v.chr. |
Portaal  Theater
| |
Oedipus te Colonus is een tragedie van de Oudgriekse toneelschrijver Sophocles. Het is de laatste tragedie die hij schreef. Het werd voor het eerst opgevoerd in 401 v.Chr. (vijf jaar na zijn dood). Oedipus te Colonus speelt zich af na de gebeurtenissen in Koning Oedipus. Samen met Antigone behoren de twee toneelstukken tot de zogeheten Thebaanse cyclus.
De blinde Oedipus is verbannen uit Thebe. Hij komt aan op een heiligdom in Colonus, een voorstad van Athene. Hij leert dat hij de gave heeft gekregen om de toekomst te voorspelen (oftewel om orakels te geven). Ondertussen dreigt er in Thebe oorlog uit te breken.
Personages
- Oedipus
- Antigone, dochter van Oedipus
- Vreemdeling
- Oude mannen uit Colonus (koor)
- Ismene, dochter van Oedipus
- Theseus, koning van Athene
- Creon, koning van Thebe
- Polynices, zoon van Oedipus
- Bode
- Soldaten van Creon en Theseus (figuranten)
Samenvatting
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Oedipus en zijn dochter Antigone komen aan in Colonus. Na de gebeurtenissen in Koning Oedipus is Oedipus blind geworden. Hij zit op een steen, wanneer een dorpeling aankomt. De dorpeling vertelt Oedipus om te vertrekken. Hij bevindt zich op het heiligdom van de Erinyen. Oedipus ziet dit als onderdeel van het orakel van Apollo. Volgens dit orakel zou Oedipus niet alleen zijn vader vermoorden en zijn moeder trouwen, maar ook sterven op het heiligdom van de Erinyen. Het land waar hij begraven werd zou vervolgens gezegend met geluk worden.
De dorpelingen willen dat Oedipus het heiligdom verlaat, maar ontdekken al snel zijn identiteit. Oedipus legt uit wat er met hem gebeurd is. De dorpelingen willen Oedipus niet wegsturen, maar zijn wel bang dat Oedipus hun stad met ongeluk vervloekt. Oedipus wil spreken met Theseus, de koning van Athene. De dorpelingen besluiten te wachten met hun oordeel totdat hun koning aanwezig is.
Vervolgens komt Ismene, de andere dochter van Oedipus, aan in Colonus. Zij vertelt dat haar broer, Eteocles, de troon van Thebe heeft overgenomen van Polynices. Polynices verzamelt ondertussen een leger om de aanval op Thebe te openen. Beide broers weten van het orakel en hopen zo geluk voor zichzelf te krijgen. Creon wil Oedipus daarom Oedipus begraven in een grensgebied, zodat het geluk aan niemand zal toebehoren. Oedipus is woest op zijn zonen en vervloekt hem. Volgens Oedipus waren enkel zijn twee dochters goed voor hem.
Door zijn aanwezigheid op het heiligdom moet Oedipus rituelen uitvoeren. Ismene besluit dit over te nemen, zodat Oedipus en Antigone verder kunnen reizen. Ze komen Theseus tegen die hem tot inwoner van Athene maakt. Hij vraagt de dorpelingen om hen te beschermen. De dorpelingen gaan akkoord en stellen hem meer vragen over zijn afkomst. Uiteindelijk komt Creon aan. Hij vertelt dat Oedipus terug moet komen naar Thebe, maar Oedipus weigert (aangezien Creon een slechte man is). Creon vertelt dat hij zijn dochter, Ismene, gevangen heeft genomen en nu ook Antigone zal meenemen. Ze doen dit om Oedipus te dwingen naar Thebe te komen. Uiteindelijk weet Theseus om Creon weg te leiden, waardoor Ismene en Antigone weer vrij zijn.
Theseus vertelt hem dat Polynices is gearriveerd en met Oedipus wil spreken. Polynices is verbannen uit Thebe door zijn broer, maar Oedipus weigert met hem te spreken. Antigone probeert hem toch te overtuigen. Polynices smeekt hem naar hem te luisteren en zegt zelfs dat zij hetzelfde noodlot zijn ondergaan. Volgens Oedipus heeft Polynices zijn lot verdiend. Hij voorspelt dat Polynices en Eteocles zullen sterven in de komende oorlog. Antigone smeekt haar broer om niet te zullen vechten, maar Polynices besluit toch te gaan.
Vervolgens komt er een zware storm aan (een teken van Zeus dat Oedipus spoedig zal sterven). Oedipus loopt de storm en vraagt Theseus en zijn kinderen om hem te volgen. Hierna komt een boodschapper aan en vertelt de dorpelingen dat Oedipus gestorven is. Theseus komt aan met Ismene en Antigone. Antigone vertelt dat zij verlangt om de tombe van haar vader te zien. Theseus weigert dit echter, aangezien hij Oedipus belooft heeft nooit iemand zijn graf te laten bezoeken. Antigone respecteert deze beslissing. Ze vraagt Theseus om haar te begeleiden naar Thebe. Ze wil namelijk de oorlog tussen haar broers stoppen.
Thema's
Veel van de thema's in Oedipus te Colonus komen ook terug in Koning Oedipus. Hieronder staan enkele thema's uitgelicht.
Lot en vrije wil
.jpg)
Volgens de Oude Grieken konden de goden en sommige mensen (zieners) de toekomst zien. Er waren orakels, zoals het orakel van Delphi, waren voorspellingen vandaan kwamen. In Oedipus te Colonus speelt één voorspelling een grote rol. Volgens het orakel zou Oedipus zijn eigen vader doden en kinderen hebben met zijn eigen moeder. Hierna zou hij sterven op het heiligdom van de Erinyen. De eerste twee dingen in deze voorspelling zijn al uitgekomen; nu komt ook het laatste deel uit.
De blinde Oedipus heeft nu ook de gave om voorspelling te doen. Hij voorspelt dat zijn zoons, Polynices en Eteocles, zullen sterven in de strijd tegen elkaar. Hoewel deze voorspelling vaststaat, weigert Polynices dit te geloven. Hij besluit ten strijde te gaan en zal (na de gebeurtenissen in het toneelstuk) met zijn broer sterven.
Het toneelstuk vraagt zich af of de mens een eigen wil heeft. Kunnen wij zelf door middel van beslissingen onze eigen toekomst bepalen? Of staat deze toekomst vast ongeacht van wat wij doen? Dit laatste noem je het noodlot. De voorspellingen geven een kijkje in dit noodlot. Bepaalt het noodlot onze toekomst? Het toneelstuk lijkt tot dezelfde conclusie te komen als Koning Oedipus: Het noodlot bepaalt de toekomst en deze kan niet veranderd worden.
Schuld en schaamte
Na de gebeurtenissen in Koning Oedipus voelt Oedipus zich schuldig. Hij voelt ook veel schaamte voor zijn daden. Hij heeft immers twee onvergeeflijke dingen gedaan: De moord op zijn vader en kinderen krijgen met zijn moeder (Iocaste).
In Oedipus te Colonus heeft Oedipus veel moeite om over deze dingen te praten met de dorpelingen. Toch begint hij zich iets te realiseren: Hij deed het onbewust. De moord op zijn vader was uit zelfverdediging en hij wist niet dat Iocaste zijn moeder was. Hij voelt zich hierdoor veel minder schuldig voor zijn daden. Ben je immers schuldig voor een misdaad die je niet bewust doet?
Wijsheid en leeftijd
Nadat Oedipus blind raakt wordt hij een ziener. Hierdoor kan hijzelf voorspellingen doen. Ook heeft Oedipus een hoop levenservaring opgedaan. Hij is wijs geworden en heeft zijn lijden geaccepteerd. Wijsheid komt dus met leeftijd. Hierdoor is Oedipus ook niet bang voor de dood. Het leven bestaat uit een serie van pijn, jaloezie en eenzaamheid. Hij ziet de dood niet als bevrijding uit zijn lijden. Hierdoor vecht hij de dood niet, maar omarmt deze.
Adaptaties
In 1786 maakte Antonio Sacchini een opera van het toneelstuk onder de naam Œdipe à Colone. Ook Felix Mendelssohn en Gioachino Rossini maakten muziekstukken van het toneelstuk.
In 1986 maakte Don Taylor een televisiefilm van Oedipus te Colonus. In datzelfde jaar verscheen de film The Gospel at Colonus. Deze film volgt het toneelstuk maar dan met Afro-Amerikaanse muziek.