Democratie

Een vrouw brengt haar stem uit tijdens de Franse presidentsverkiezingen in 2007.

Democratie is een manier waarop je een land kunt besturen. In een democratie heeft het volk het voor het zeggen. Het woord democratie betekent ook letterlijk: heerschappij van het volk. Het is afgeleid van de Griekse woorden demos (volk) en kratos (heerschappij).

Democratie bestaat hoofdzakelijk in twee vormen:

• Directe democratie (de oudste vorm): het volk kan rechtstreeks meedoen aan het nemen van belangrijke beslissingen. Een vorm van directe democratie is het referendum. Dat is een volksraadpleging over het al dan niet aannemen van een bepaalde wet. De uitslag van een referendum kan bindend of raadgevend zijn.
• Representatieve democratie: het volk kiest mensen die verstand van politiek hebben om hen te vertegenwoordigen.

Het tegenovergestelde van democratie is dictatuur.

Geschiedenis

Democratie begon al heel lang geleden. De oudst bekende vorm is de Atheense democratie van Clisthenes in de Griekse oudheid (tussen de 6e en 4e eeuw v.Chr.). Het leek nog totaal niet op hoe wij democratie kennen, maar het was een begin. Alle vrije volwassen mannelijke burgers mochten meebeslissen in de politiek, maar vrouwen, slaven, armen en metoiken (dat zijn vreemdelingen en medebewoners) niet.

Tijdens de Verlichting in de 17e en 18e eeuw kwamen steeds meer filosofen tot de conclusie dat er meer mensen, misschien wel iedereen, invloed zou moeten hebben op hoe een land wordt bestuurd. De adel (de koningen voorop), de geestelijken en de rijken dachten te veel aan hun eigen belangen en niet aan het volk, en dat was oneerlijk. De Verlichtingsdenkers haalden inspiratie uit de Atheense democratie en pasten die toe op hun eigen tijd. In plaats van volksvergaderingen stelden zij parlementen voor, waarin vertegenwoordigers van het volk hun belangen zouden behartigen.

De Patriotten in Nederland waren de eerste democratische beweging ter wereld. Zij eisten vanaf ongeveer 1780 inspraak in de benoeming van de stadsbesturen en in sommige steden lukte dat. De Oranje stadhouder Willem V en veel edelen en rijken verzetten zich ertegen, omdat zij de macht voor zichzelf en hun vriendjes wilden houden. In 1787 schoot een Pruisisch leger Willem V te hulp en sloeg de democratische opstand van de Patriotten neer. Later, tijdens de Franse Revolutie, werd weer een tijdje een vorm van democratie ingevoerd, waarbij alle volwassen mannen stemrecht hadden. Napoleon draaide dat echter weer terug.

In de 19e eeuw waren er verschillende nieuwe democratische bewegingen en opstanden, vooral in 1830 en 1848. Onder deze druk werd het kiesrecht in veel Europese landen verder uitgebreid. In de 20e eeuw, vooral na de Eerste Wereldoorlog, werd in bijna alle landen algemeen kiesrecht ingevoerd voor zowel mannen als vrouwen.

Democratie in Nederland

Nederland is een democratie. Maar het is natuurlijk niet mogelijk om de mening van al die 17 miljoen Nederlanders te vragen, iedere keer als er een regel of een wet wordt opgesteld. Daarom gaan elke 4 jaar de Nederlanders die op de dag van de verkiezingen 18 jaar of ouder zijn naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Die verkiezingen zijn gebaseerd op het principe van 'de meeste stemmen gelden'. De kiezers geven daarmee als het ware toestemming om vier jaar lang anderen namens hen besluiten te laten nemen. Die anderen zijn dus de leden van de Tweede Kamer, die namens hun partij deel uitmaken van het parlement.

Al zijn de afzonderlijke leden lid van een bepaalde partij, zij mogen wél onafhankelijk hun stem uit brengen. Dat heet 'zonder last'. En ook als (een) kamerlid/kamerleden tussentijds het lidmaatschap van een politieke partij opzegt/opzeggen mag/mogen diegene(n) kamerlid blijven. Er wordt dan gesproken van 'Groep...', bijvoorbeeld 'Groep Omtzigt'.

Omdat het in Nederland nooit voorkomt dat een partij de absolute meerderheid krijgt, moet de grootste partij op zoek naar andere partijen die willen meedoen in een coalitie: dat moet dan de regering worden. De andere partijen die daaraan niet meedoen vormen dan de oppositie. De kiezers hebben daar dus geen rechtstreekse invloed op. En als die regering er eenmaal is, gaat ze wetten en regels opstellen. En daarbij wordt ze weer gecontroleerd door de Tweede Kamer.

Door de manier waarop in Nederland de Tweede Kamer wordt gekozen, is het parlement een afspiegeling van wat voor meningen er in Nederland allemaal zijn. De 150 leden van de Tweede Kamer vormen samen dus eigenlijk een soort Nederland in het klein. Dat systeem heet evenredige vertegenwoordiging.

Als je nog geen 18 bent, mag je nog niet stemmen. Dan kan het zijn dat de politiek nog ver van je af staat. Maar dat wil niet zeggen dat jij zelf geen invloed kunt uitoefenen op hoe dingen geregeld zijn. Zo kun je op school lid worden van de leerlingenraad. Of je kunt je aansluiten bij een actiegroep of bij de jongerenafdeling van een politieke partij.

Kijk ook naar de uitleg op de NPO.