Eenzaadlobbigen

Eenzaadlobbigen Monocots of Lilianae
Onbekend
Leefgebied	Wereldwijd, behalve de polen
Leefomgeving	divers
Behoort tot de	Bedektzadigen, Zaadplanten
Portaal Biologie

Eenzaadlobbigen (Monocots of Lilianae) zijn gras- en bloeiende planten (angiospermen), waarvan het zaadje meestal slechts één embryonaal blad of zogeheten cotyledon bevat. Ze vormen een van de belangrijkste groepen waarin de bloeiende planten traditioneel zijn verdeeld; de rest van de bloeiende planten hebben twee zaadlobben en zijn geclassificeerd als 'nieuwe' tweezaadlobbigen.

Onderverdeling

De eenzaadlobbigen omvatten ongeveer 60.000 soorten, ongeveer een kwart van alle bloeiende planten (angiospermen).

• De grootste familie in deze groep (en in de bloeiende planten als geheel) qua aantal soorten zijn de orchideeën (familie Orchidaceae ), met meer dan 20.000 soorten.
• Ongeveer 12.000 soorten behoren tot de echte grassen (Poaceae), die economisch gezien de belangrijkste familie van eenzaadlobbigen zijn. Vaak verward met grassen, zijn zegge ook monocotylen.
• In de landbouw is het grootste deel van de geproduceerde biomassa afkomstig van eenzaadlobbigen. Deze omvatten niet alleen de belangrijkste granen (rijst, tarwe, maïs, enz.), maar ook voedergrassen (hooi), suikerriet en bamboe.
• Andere economisch belangrijke eenzaadlobbige gewassen zijn verschillende
  • palmen (Arecaceae),waaronder bananen en bakbananen (Musaceae),
  • gember en hun verwanten, kurkuma en kardemom (Zingiberaceae),
  • asperges (Aspergefamilie, Asparagaceae),
  • ananas (Bromeliaceae),
  • zegge (Cyperaceae) en
  • bies (Juncaceae),
  • vanille (Orchidaceae) en
  • prei, ui en knoflook (Amaryllisfamilie, Amaryllidaceae).
• Veel kamerplanten zijn eenzaadlobbige epifyten (planten die op andere planten groeien).
• De meeste tuinbouwbollen, planten gekweekt voor hun bloei, zoals
  • lelies (Leliefamilie, Liliaceae), narcissen, irissen, amaryllis, canna's, boshyacinten en tulpen zijn eenzaadlobbigen.
• Aronskelkfamilie (Araceae),
  • Eendenkroosfamilie

Kenmerken

Kiemplantjes van eenzaadlobbige links en tweezaadlobige rechts

Het belangrijkste onderscheid is hun groeipatroon. Het zijn grotendeels kruidachtige planten, hoewel er enkele soorten uitgroeien tot bomen (palm) of hoge struiken (bamboe). Wat je ook vaak ziet is dat de steel uit delen bestaan die als het ware opgestapeld zijn (wat duidelijk te zien is bij bamboe). Volwassen eenzaadlobbige bladeren zijn over het algemeen smal en evenwijdig gelijnd (lineair) en vormen een omhulsel rond de stengel aan de basis, zoals je goed kunt zien bij grassen en maïs. Er is meestal maar één blad per knoop omdat de bladbasis meer dan de helft van de omtrek omvat. Naast wortels ontwikkelen eenzaadlobbigen uitlopers en wortelstokken, dit zijn kruipende scheuten. Sommige soorten hebben bollen en knollen (zoals aardappelen) voor de opslag van voedsel om ondergronds de winter door te kunnen komen.

Vrijwel alle eenzaadlobbige planten bloeien vrij kort, waarna de blaadjes verdorren. Tweederde wordt bevrucht door bijen! Veel eenzaadlobbige voedselgewassen zijn dus afhankelijk van de bij.

De bloemenkrans is veelal van 3 blaadjes of een meervoud daarvan (3, 6, of 9).

Toepassingen

Eenzaadlobbigen behoren economisch en cultureel tot de belangrijkste planten en zijn verantwoordelijk voor de meeste basisvoedingsmiddelen van de wereld, zoals graankorrels en zetmeelrijke wortelgewassen, en palmen, orchideeën en lelies, bouwmaterialen (bamboe, cocos) en veel medicijnen. Van de eenzaadlobbigen zijn de grassen van enorm economisch belang als bron van dierlijk en menselijk voedsel, en vormen ze het grootste bestanddeel van landbouwsoorten in termen van geproduceerde biomassa.