New Mexico: verschil tussen versies

Huidige versie van 29 mei 2022 om 15:03

New Mexico The Land of Enchantment
Hoofdstad	Santa Fe
Aantal inwoners	2.120.220 (2020)
Oppervlakte	315.194 km²
Gouverneur	Michelle Lujan Grisham (D)
Lid van de VS sinds	1912
Portaal Verenigde Staten

Een kaart van New Mexico

New Mexico is een van de vijftig staten van de Verenigde Staten. De staat ligt in het zuiden van het land. De afkorting van New Mexico is NM. De bijnaam is Land of Enchantement (Land van Betovering). New Mexico grenst in het noorden aan Colorado, in het oosten aan Oklahoma en Texas, in het westen aan Arizona en in het zuiden aan buurland Mexico. De hoofdstad van New Mexico is Santa Fe. De staat heeft iets meer dan 2 miljoen inwoners.

In New Mexico leefden vroeger verschillende volkeren, waaronder Navajo. Veel de resten zijn nog steeds te vinden. Het gebied werd gekoloniseerd door de Spanjaarden in de 16e eeuw. Zij gaven het de naam Nuevo México (Nieuw-Mexico). Na de onafhankelijkheid van Mexico in 1821 werd het gebied onderdeel van Mexico. Dit bleef zo tot aan de Amerikaans-Mexicaanse Oorlog van 1848. Toen werd het gebied overgedragen aan de Verenigde Staten. New Mexico werd bestuurd als territorium en werd pas in 1912 een staat (als 47e). Hiermee is New Mexico een van de jongste staten van het land. Enkel Arizona, Alaska en Hawaï zijn nog later toegetreden.

New Mexico bestaat grotendeels uit woestijn en is daardoor erg droog. In de staat wonen ook veel Latino's en Indianen. Ook is de cultuur erg beïnvloed door buurland Mexico. Hierdoor is New Mexico een mix tussen de Mexicaanse en Amerikaanse cultuur. Ook de economie is erg veelzijdig. Zo vind er veel landbouw, mijnbouw en industrie plaats, maar ook veel toerisme en andere diensten. New Mexico geldt tegenwoordig als blauwe staat, wat betekent dat de Democratische Partij er veel aanhang heeft.

Geografie

De overblijfselen van de voormalige volkeren in New Mexico

Landschap

New Mexico is een van de vier staten die grenzen aan de Four Corners (het vierstatenpunt), waar New Mexico, Arizona, Utah en Colorado samenkomen. Hoewel New Mexico bekend staat om zijn droge woestijnen, heeft het ook andere landschappen. De staat heeft verschillende uitgestrekte grasvlaktes en gebergtes die met sneeuw bedekt zijn. Een derde van de staat is bedekt met bossen. In New Mexico beginnen ook de Rocky Mountains die helemaal tot in het noorden van Canada lopen. Het oostelijke gedeelte van de staat behoort tot de Great Plains. Het hoogste punt van de staat is de Wheeler Peak met een hoogte van 4.011 meter.

Door de staat stromen verschillende rivieren, waaronder de Canadian River, de Pecos, de San Juan en de Gila. Ook de Rio Grande stroomt door de staat. Deze rivieren zorgen voor veel van het water in de staat. Veel rivieren hebben stuwdammen met meren om water op te slaan voor te drinken en irrigatie.

Grote steden

Klimaat

New Mexico heeft grotendeels een woestijnklimaat, maar met lagere temperaturen dan in andere woestijnen. Desondanks heeft de staat te maken met weinig regenval. Op sommige plaatsen is er een steppeklimaat of een Middellands zeeklimaat. Op deze plaatsen valt er meer neerslag. Het noorden van New Mexico heeft een landklimaat met koude winters en hete zomers.

Het White Sands National Park

Bevolking

Algemeen

De San Miguel Chapel is gebouwd in 1610 en daarmee de oudste kerk in de Verenigde Staten

New Mexico heeft iets meer dan 2 miljoen inwoners. De bevolking van de staat groeit nog steeds, maar de groei neemt de laatste jaren af. Dit komt vooral door immigratie vanuit Mexico. 56% van de staat bestaat uit Latino's of mensen met voorouders uit Latijns-Amerika. New Mexico heeft het hoogste aantal Latino's van de gehele Verenigde Staten. 26% van de inwoners is blank, 11% is Indiaan, 2% is Aziatisch en 2% is Afro-Amerikaans. New Mexico heeft ook het hoogste aantal Indianen na Alaska. Een van deze volkeren zijn de Navajo, een van de grootste inheemse volkeren van de Verenigde Staten.

Taal

Volgens de grondwet heeft New Mexico geen officiële taal. Toch wordt het Engels gezien als de officiële taal van de staat, aangezien deze taal wordt gebruikt door de overheid en de meeste inwoners. 64% van de inwoners spreekt enkel Engels. De tweede taal is het Spaans, dat de moedertaal is van 28% van de bevolking. De meeste Spaanstalige spreken ook het Engels als tweede taal. In scholen wordt het Spaans ook vaak geleerd als vreemde taal.

8% van de inwoners spreekt een inheemse taal als moedertaal. Ongeveer de helft hiervan spreekt Navajo. Andere inheemse talen in de staat zijn Tewa, Apache en Keres.

Religie

75% van de bevolking van New Mexico is christelijk. Hiervan is 38% protestants, 34% katholiek, 2% Mormoons en 1% Jehova getuige. 21% van de bevolking heeft geen religie of is ongelovig. 4% van de staat heeft een ander geloof.

Politiek

Statelijke politiek

Het parlement van New Mexico

Het dagelijkse bestuur van New Mexico ligt in de handen van een gouverneur. De huidige gouverneur van New Mexico is Michelle Lujan Grisham van de Democratische Partij. De gouverneur wordt geholpen door een gouverneur-generaal, die samen met de gouverneur wordt gekozen. De gouverneur wordt elke vier jaar gekozen door middel van directe verkiezingen. Veel posten in de regering van New Mexico worden ook door middel van verkiezingen gekozen.

Het parlement van New Mexico wordt de New Mexico Legislature genoemd. Deze bestaat uit twee kamers:

Het Huis van Afgevaardigden, bestaande uit 70 leden. Deze worden iedere twee jaar gekozen door middel van verkiezingen.
De Senaat, bestaande uit 42 leden. Deze worden iedere vier jaar gekozen door middel van verkiezingen.

In beide kamers heeft de Democratische Partij een meerderheid. De rest van de zetels wordt ingenomen door de Republikeinse Partij.

Bestuurlijke indeling

De county's van New Mexico

New Mexico heeft 33 county's. Dit zijn:

Landelijke politiek

New Mexico is tegenwoordig een "blauwe staat". Dit betekent dat de meeste mensen in New Mexico stemmen op de Democratische Partij. Oorspronkelijk was New Mexico een erg conservatieve staat, maar tegenwoordig is New Mexico progressiever. New Mexico was in het verleden een swing state, maar tegenwoordig niet meer. New Mexico stemde tussen 1912 en 1996 altijd voor de winnende presidentskandidaat, behalve in 1976. New Mexico stemde meestal voor een gematigde of conservatieve kandidaat. Sinds 2000 is New Mexico veel progressiever geworden. Dit hangt samen met de immigratie naar New Mexico en de groei van de grote steden. De laatste keer dat New Mexico voor een Republikeinse presidentskandidaat had gestemd was in 2004.

In het Amerikaans Congres is New Mexico vertegenwoordigd door twee senatoren en drie afgevaardigden. Van de drie afgevaardigden zijn er twee Democratisch en één Republikeins. De twee senatoren namens New Mexico (Martin Heinrich en Ben Ray Luján) zijn beide lid van de Democratische Partij.

Economie

Een militair vliegtuig in New Mexico stijgt op.

In New Mexico wordt veel aardgas en aardolie gewonnen. Er wordt ook nog steeds meer geboord naar gas en olie. Daarnaast heeft de Amerikaanse overheid veel militaire bases en oefenterreinen in New Mexico. De Amerikaanse overheid is hierdoor de grootste werkgever in de staat. Ook veel laboratia bevinden zich in New Mexico. De laatste jaren is de staat een geliefde filmlocatie.

New Mexico is daarnaast een belastingparadijs. Dit betekent dat de belastingen in de staat enorm laag zijn. Hierdoor verhuizen veel bedrijven en rijkere personen naar de staat om zo minder belasting te betalen. New Mexico is ook een van de armste staten van het land; enkel Louisiana en Mississippi hebben te maken met nog meer armoede. 30% van de kinderen in de staat groeit op in armoede.

	Bestuurlijke indeling van de Verenigde Staten van Amerika (lijst)
Alabama - Alaska - Arizona - Arkansas - Californië - Colorado - Connecticut - Delaware - Florida - Georgia - Hawaï - Idaho - Illinois - Indiana - Iowa - Kansas - Kentucky - Louisiana - Maine - Maryland - Massachusetts - Michigan - Minnesota - Mississippi - Missouri - Montana - Nebraska - Nevada - New Hampshire - New Jersey - New Mexico - New York - North Carolina - North Dakota - Ohio - Oklahoma - Oregon - Pennsylvania - Rhode Island - South Carolina - South Dakota - Tennessee - Texas - Utah - Vermont - Virginia - Washington - West Virginia - Wisconsin - Wyoming Niet-onafhankelijke gebieden en federaal district van de Verenigde Staten Amerikaans-Samoa - Guam - Noordelijke Marianen - Puerto Rico - Amerikaanse Maagdeneilanden - Washington D.C. - Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{werk}}
 {{New Mexico}}
 [[Bestand:National-atlas-new-mexico.png|right|300px|thumb|Een kaart van New Mexico]]
-'''New Mexico''' is een van de vijftig staten van de [[Verenigde Staten]]. De staat ligt in het zuiden van het land. De afkorting van New Mexico is NM. De bijnaam is 'Land of Enchantement'. Dat betekent 'Land van Betovering'.
+'''New Mexico''' is een van de vijftig staten van de [[Verenigde Staten]]. De staat ligt in het zuiden van het land. De afkorting van New Mexico is NM. De bijnaam is ''Land of Enchantement'' (''Land van Betovering''). New Mexico grenst in het noorden aan [[Colorado]], in het oosten aan [[Oklahoma]] en [[Texas]], in het westen aan [[Arizona]] en in het zuiden aan buurland [[Mexico]]. De hoofdstad van New Mexico is [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]]. De staat heeft iets meer dan 2 miljoen inwoners.
+In New Mexico leefden vroeger verschillende volkeren, waaronder [[Navajo]]. Veel de resten zijn nog steeds te vinden. Het gebied werd gekoloniseerd door de Spanjaarden in de 16e eeuw. Zij gaven het de naam ''Nuevo México'' (Nieuw-Mexico). Na de onafhankelijkheid van Mexico in 1821 werd het gebied onderdeel van Mexico. Dit bleef zo tot aan de [[Amerikaans-Mexicaanse Oorlog]] van 1848. Toen werd het gebied overgedragen aan de Verenigde Staten. New Mexico werd bestuurd als territorium en werd pas in 1912 een staat (als 47e). Hiermee is New Mexico een van de jongste staten van het land. Enkel [[Arizona]], [[Alaska]] en [[Hawaï]] zijn nog later toegetreden.
-Met 2.082.224  inwoners is New Mexico de op 35 na meest bevolkte staat van de VS.
+New Mexico bestaat grotendeels uit woestijn en is daardoor erg droog. In de staat wonen ook veel [[Latino's]] en [[Indianen]]. Ook is de cultuur erg beïnvloed door buurland Mexico. Hierdoor is New Mexico een mix tussen de Mexicaanse en Amerikaanse cultuur. Ook de economie is erg veelzijdig. Zo vind er veel landbouw, mijnbouw en industrie plaats, maar ook veel toerisme en andere diensten. New Mexico geldt tegenwoordig als blauwe staat, wat betekent dat de [[Democratische Partij]] er veel aanhang heeft.
-New Mexico grenst aan de staten [[Texas]], [[Oklahoma]], [[Arizona (staat)|Arizona]], [[Colorado (staat)|Colorado]] en [[Utah]]. Ook grenst het aan buurland [[Mexico]].
-In New Mexico is het heel droog. De staat ligt dan ook in de [[woestijn]].
-De hoofdstad van New Mexico is [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]].
-==Geschiedenis==
-===Pre-Columbiaanse periode===
-===Europese ontdekking===
-===Onderdeel van Mexico===
-===Territorium van de Verenigde Staten===
-===Staat van de Verenigde Staten===
 ==Geografie==
+[[File:Pueblo_Bonito_Aerial_Chaco_Canyon.jpg|left|250px|thumb|De overblijfselen van de voormalige volkeren in New Mexico]]
 ===Landschap===
+New Mexico is een van de vier staten die grenzen aan de [[Four Corners]] (het vierstatenpunt), waar New Mexico, Arizona, [[Utah]] en Colorado samenkomen. Hoewel New Mexico bekend staat om zijn droge woestijnen, heeft het ook andere landschappen. De staat heeft verschillende uitgestrekte grasvlaktes en gebergtes die met sneeuw bedekt zijn. Een derde van de staat is bedekt met bossen. In New Mexico beginnen ook de [[Rocky Mountains]] die helemaal tot in het noorden van Canada lopen. Het oostelijke gedeelte van de staat behoort tot de [[Great Plains]]. Het hoogste punt van de staat is de [[Wheeler Peak]] met een hoogte van 4.011 meter.
+Door de staat stromen verschillende rivieren, waaronder de [[Canadian River]], de [[Pecos (rivier)|Pecos]], de [[San Juan (rivier)|San Juan]] en de [[Gila (rivier)|Gila]]. Ook de [[Rio Grande]] stroomt door de staat. Deze rivieren zorgen voor veel van het water in de staat. Veel rivieren hebben [[stuwdam]]men met meren om water op te slaan voor te drinken en [[irrigatie]].
-===Grote steden===
-In New Mexico liggen een aantal steden. Hier staan de vijf grootste.
+===Grote steden===
-{| class="infobox" style="text-align:center; width:40%; margin-right:10px; font-size:90%"
+{| class="infobox" style="text-align:center; width:90%; margin-right:10px; font-size:90%"
 ! align=center colspan=11 | Grootste steden van New Mexico
 |-
-! rowspan=23 width:150|<br />
+! rowspan="23" width:150 |<br />
-! align=center style="background:#f5f5f5;" |
+[[File:Alb_Skyline.png|200px]]<br />[[Albuquerque]]<br />
-! align=center style="background:#f5f5f5;" | Naam
+[[File:Rio_Rancho_Sprawl.jpeg|200px]]<br />[[Rio Rancho]]<br />
-! align=center style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
-! align=center style="background:#f5f5f5;" | County
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Nummer
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Stad
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | Inwoners
+! align="center" style="background:#f5f5f5;" | County
+! rowspan="23" width:150 |
+[[File:LasCrucesNM_WellsFargoTower.jpg|200px]]<br />[[Las Cruses]]<br />
+[[File:Santa_Fe_plaza.JPG|200px]]<br />[[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]]<br />
+|-
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 1. || [[Albuquerque]] || 558.545 || Bernalillo County
+|-
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 2.|| [[Las Cruses]] || 101.712 || Dona Ana County
+|-
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 3.|| [[Rio Rancho]] || 96.159 || Sanoval County
+|-
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 4.|| [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]] || 83.776 || Santa Fe County
+|-
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 5.|| [[Roswell]] || 47.775 || Chaves County
 |-
-| align=center style="background:#f0f0f0;" | 1. || [[Albuquerque]] || 552.804 || Bernalillo County
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 6. || [[Farmington]] || 45.450 || San Juan County
 |-
-| align=center style="background:#f0f0f0;" | 2.|| [[Las Cruses]] || 99.665 || Dona Ana County
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 7.|| [[Clovis (New Mexico)|Clovis]] || 38.962 || Curry County
 |-
-| align=center style="background:#f0f0f0;" | 3.|| [[Rio Rancho]] || 89.320 || Sanoval County
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 8.|| [[Hubbs (New Mexico)|Hubbs]] || 37.764 || Lea County
 |-
-| align=center style="background:#f0f0f0;" | 4.|| [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]] || 68.642 || Santa Fe County
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 9.|| [[Alamogorido]] || 31.248 || Otero County
 |-
-| align=center style="background:#f0f0f0;" | 5.|| [[Roswell]] || 48.546 || Chaves County
+| align=center style="background:#f0f0f0;" | 10.|| [[Carlsbad]] || 28.774 || Eddy County
 |}
 ===Klimaat===
+New Mexico heeft grotendeels een [[woestijnklimaat]], maar met lagere temperaturen dan in andere woestijnen. Desondanks heeft de staat te maken met weinig regenval. Op sommige plaatsen is er een [[steppeklimaat]] of een [[Middellands zeeklimaat]]. Op deze plaatsen valt er meer neerslag. Het noorden van New Mexico heeft een [[landklimaat]] met koude winters en hete zomers.
+[[File:White_sands_panorama_2009.jpg|800px|thumb|center|Het [[White Sands National Park]]]]
 ==Bevolking==
 ===Algemeen===
+[[File:Santa_Fe_San_miguel_chapel.jpg|right|300px|thumb|De [[San Miguel Chapel]] is gebouwd in 1610 en daarmee de oudste kerk in de Verenigde Staten]]
+New Mexico heeft iets meer dan 2 miljoen inwoners. De bevolking van de staat groeit nog steeds, maar de groei neemt de laatste jaren af. Dit komt vooral door [[immigratie]] vanuit Mexico. 56% van de staat bestaat uit [[Latino's]] of mensen met voorouders uit Latijns-Amerika. New Mexico heeft het hoogste aantal Latino's van de gehele Verenigde Staten. 26% van de inwoners is blank, 11% is Indiaan, 2% is Aziatisch en 2% is Afro-Amerikaans. New Mexico heeft ook het hoogste aantal Indianen na Alaska. Een van deze volkeren zijn de [[Navajo]], een van de grootste inheemse volkeren van de Verenigde Staten.
 ===Taal===
+Volgens de grondwet heeft New Mexico geen officiële taal. Toch wordt het [[Engels]] gezien als de officiële taal van de staat, aangezien deze taal wordt gebruikt door de overheid en de meeste inwoners. 64% van de inwoners spreekt enkel Engels. De tweede taal is het [[Spaans]], dat de moedertaal is van 28% van de bevolking. De meeste Spaanstalige spreken ook het Engels als tweede taal. In scholen wordt het Spaans ook vaak geleerd als vreemde taal.
+% van de inwoners spreekt een inheemse taal als moedertaal. Ongeveer de helft hiervan spreekt [[Navajo (taal)|Navajo]]. Andere inheemse talen in de staat zijn [[Tewa]], [[Apache]] en [[Keres]].
 ===Religie===
+% van de bevolking van New Mexico is christelijk. Hiervan is 38% protestants, 34% katholiek, 2% Mormoons en 1% [[Jehova getuige]]. 21% van de bevolking heeft geen religie of is ongelovig. 4% van de staat heeft een ander geloof.
 ==Politiek==
 ===Statelijke politiek===
-[[File:NewMexicoCapitol_SantaFe.jpg|right|250px|thumb|Het parlement van New Mexico]]
+[[File:NewMexicoCapitol_SantaFe.jpg|left|300px|thumb|Het parlement van New Mexico]]
 Het dagelijkse bestuur van New Mexico ligt in de handen van een gouverneur. De huidige gouverneur van New Mexico is [[Michelle Lujan Grisham]] van de [[Democratische Partij]]. De gouverneur wordt geholpen door een gouverneur-generaal, die samen met de gouverneur wordt gekozen. De gouverneur wordt elke vier jaar gekozen door middel van directe verkiezingen. Veel posten in de regering van New Mexico worden ook door middel van verkiezingen gekozen.
@@ Regel 115: / Regel 126: @@
 ==Economie==
+[[File:Holloman_AFB_F-22.jpg|right|300px|thumb|Een militair vliegtuig in New Mexico stijgt op.]]
+In New Mexico wordt veel aardgas en aardolie gewonnen. Er wordt ook nog steeds meer geboord naar gas en olie. Daarnaast heeft de Amerikaanse overheid veel militaire bases en oefenterreinen in New Mexico. De Amerikaanse overheid is hierdoor de grootste werkgever in de staat. Ook veel laboratia bevinden zich in New Mexico. De laatste jaren is de staat een geliefde filmlocatie.
+New Mexico is daarnaast een [[belastingparadijs]]. Dit betekent dat de belastingen in de staat enorm laag zijn. Hierdoor verhuizen veel bedrijven en rijkere personen naar de staat om zo minder belasting te betalen. New Mexico is ook een van de armste staten van het land; enkel [[Louisiana]] en [[Mississippi]] hebben te maken met nog meer armoede. 30% van de kinderen in de staat groeit op in armoede.
 {{VS staten}}

Grootste steden van New Mexico
Albuquerque Rio Rancho	Nummer	Stad	Inwoners	County	Las Cruses Santa Fe
	1.	Albuquerque	558.545	Bernalillo County
	2.	Las Cruses	101.712	Dona Ana County
	3.	Rio Rancho	96.159	Sanoval County
	4.	Santa Fe	83.776	Santa Fe County
	5.	Roswell	47.775	Chaves County
	6.	Farmington	45.450	San Juan County
	7.	Clovis	38.962	Curry County
	8.	Hubbs	37.764	Lea County
	9.	Alamogorido	31.248	Otero County
	10.	Carlsbad	28.774	Eddy County