Gebruiker:Gerarddummer/zandbak

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

Staat Libië دولة ليبيا
Hoofdstad	Tripoli
Aantal inwoners	6.959.000 (2021)
Oppervlakte	1.759.540 km²
Regeringsvorm	Parlementaire republiek (overgangsregering)
Staatshoofd	Mohamed al-Menfi (sinds 2021)
Godsdienst	Islam (97%) Christendom (2,7%) Overig/geen (0,3%)
Taal	Arabisch (اللغة العربية)
Munteenheid	Libische dinar
Volkslied	Libië, Libië, Libië
Landcode	LY

Libië is een land in Afrika. De hoofdstad is Tripoli.

Geschiedenis

Prehistorie

Er woonden in Libië zo'n tienduizend jaar geleden al mensen. Aan de kust woonden herders en later boeren. Dat gebeurde niet alleen in Libië maar in alle landen aan de Middellandse Zee. In het zuiden van Libië was toen een savanne. Daar leefden herders en jagers. Zo'n tweeduizend jaar geleden werd de woestijn groter. De savanne verdween. De mensen die er toen woonden vetrokken naar Soedan.

De Berbers waren de eerste inwoners van Libië.

Oudheid

De Oude Grieken dachten dat Libië het hele continent Afrika was samen met Egypte. De Grieken waren de baas in een groot deel van Libië. Na de Grieken waren de Romeinen de baas in Libië. Het was toen een Romeinse provincie met de naam: Africa proconsularis. In de Romeinse tijd was Libië rijk. Een belangrijke stad in die tijd was Leptis Magna. De stad lag ook aan de Middellandse Zee. In Libië gingen toen veel ambachtslieden en handelaren uit het Romeinse Rijk wonen. Je vindt in Libië nu veel ruïnes uit de Romeinse tijd. Bijvoorbeeld Leptis Magna. In de Romeinse tijd waren er forums, markten en badhuizen gebouwd.

Vroege moslimperiode

In de zevende eeuw werd het oosten van Libië (Cyrenaica) door de Arabieren veroverd. De islam werd toen een belangrijke godsdienst in Libië. Libië maakte toen deel uit van het Arabische Rijk. Emirs waren toen de baas in Libië. In 1050 vielen groepen bedoeïen Libië aan. De bedoeïen kwamen uit Opper-Egypte. Zij maakten veel kapot.

Ottomaanse rijk

In de zestiende eeuw had Libië geen centrale regering. De havens werden gebruikt door piraten. Spanje was even de baas in Tripoli maar wilde niet het hele land besturen. In 1538 was de piratenkoning Khair ad-Din de baas in Tripoli.

In 1551 werden de Turken (toen beter bekend als de Ottomanen) de baas in Noord-Afrika. De Ottomanen profiteerden van de piraterij. De Ottomanen verdeelden Noord-Afrika (heette toen Barbarije) in drie provincies: Algiers, Tripoli en Tunis. Pasja's (Ottomaanse generaals) waren toen de baas. Die werden aangesteld door de Sultan van Constantinopel. Elke pasja had een goed getraind leger onder zijn hoede (Janitsaren genoemd). Na twee oorlogen met de Amerikanen (over de piraterij) werd Frankrijk in 1830 de baas in Algerije en Tunesië. Libië maakte toen nog onderdeel uit van het Ottomaanse rijk.

Italiaanse periode

Italië veroverde grote delen van Libië op de Ottomanen. In 1912 werd Libië door de sultan aan Italië afgestaan. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak trokken de Italianen zich terug uit Libië omdat ze alle troepen in Italië nodig hadden. Er brak toen een burgeroorlog uit in Libië. Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog werd Libië een kolonie van Italië. De Libiërs kwamen daartegen in opstand. Onder leiding van Benito Mussolini werd dat verzet hardhandig neergeslagen. Italië kreeg steeds meer invloed in Libië. Italianen gingen in Libië wonen, ze legden snelwegen en treinsporen aan. Ze bouwden ook nieuwe steden. Die waren vooral voor de Libische Italianen, maar ook voor de Arabieren. Moslims mochten ook lid worden van de Nationaal Facistische Partij. In de Tweede Wereldoorlog vochten veel Libiërs mee in het Italiaanse leger.

Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog vochten de Britten tegen de Italianen en Duitsers in Libië. In 1942 veroverden de geallieerde troepen het oosten van Libië (Cyrenaica). In 1943 hadden ze heel Libië veroverd. Na de Tweede Wereldoorlog werd het oosten en noordwesten van Libië (Tripolitania) bestuurd door Groot-Brittannië. Het zuidwesten (Fezzan) werd bestuurd door de Fransen. In 1947 moest Italië zich terugtrekken uit Libië.

Onafhankelijkheid

In 1949 besloot de Verenigde Naties dat Libië onafhankelijk moest worden. In 1951 werd Libië eindelijk onafhankelijk en werd het een federaal koninkrijk onder leiding van Koning Idris I. Hij regeerde tot hij in 1969 werd afgezet door Muammar Qadhafi.

Koninkrijk Libië

Libië was een arm land na de Tweede Wereldoorlog. Het had geen universiteiten en er bijna geen hoogopgeleiden. Veel mensen konden niet lezen of schrijven. Er woonden nog steeds Italianen in Libië. Die hadden de beste banen in het land.

Qadhafi-tijdperk

In 1959 werd er veel olie in Libië ontdekt. Daardoor werd Libië opeens heel rijk. De mensen vonden echter dat de koning alle rijkdom voor zichzelf hield. Op 1 september 1969 pleegde Muammar Qadhafi een staatsgreep. Hij maakte van Libië een dictatuur. De oliewinning werd genationaliseerd. Engelsen, Amerikanen en Italianen moesten het land snel verlaten.

Van 1969 tot nu laat Qadhafi zich dan weer negatief en dan weer positief van zich horen. Gebeurtenissen in chronologische volgorde:

Jaartallen	Gebeurtenissen
Jaren 70 en 80	Qadhafi steunt de PLO door hen wapens te geven en hen te trainen. Ook ondersteunt hij de terroristische groepen IRA en het Democratisch Front voor de Bevrijding van Palestina.
1972	Er wordt gedacht dat Qadhafi betrokken is bij de groep Zwarte September. Die gijzelden op de Olympische Spelen in Duitsland de sportploeg van Israël.
1973	Qadhafi probeert het noorden van Tjaad (Aouzoustrook) te veroveren (in dat gebied zit veel uranium). Hij ondersteunt de soldaten in Tjaad. In 1987 verliest hij deze strijd.
1979	Amerikaanse ambassade in Tripoli wordt in brand gestoken
1984	In Londen wordt vanuit de Libische ambassade op demonstranten geschoten; een Britse politieagent komt hierbij om het leven. In 1999 neemt Libië hier verantwoordelijkheid voor.
1985	Qadhafi wordt verdacht betrokken te zijn bij aanslagen op vliegtuigen in Wenen en Rome;
1986	Amerika bombadeert Tripoli omdat Libië betrokken was bij een bomaanslag in Berlijnse discotheek (3 doden en 230 gewonden)
1988	Boeing 747 ontploft boven Schotse plaatsje Lockerbie. Libië is hiervoor waarschijnlijk verantwoordelijk. In 1999 levert Libië de verdachten pas uit en worden ze berecht.
eind jaren 90	Qadhafi lijkt nu mee te willen werken aan een vreedzamere wereld. Hij doet mee met vergaderingen van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid. Ook geeft hij geld aan Afrikaanse landen die zich willen ontwikkelen.
2001	Qadhafi veroordeelt de aanslagen van 11 september als eerste Arabische leider.
2002	Qadhafi biedt zijn excuses aan voor de aanslag in Lockerbie en bield geld aan voor de nabestaanden.
2003	Qadhafi zegt te stoppen met het maken van massavernietigingswapens.
2004	De Britse premier Tony Blair bezoekt Libië en hoopt dat Libië meehelpt tegen het terrorisme.

Opstand tegen Gadhafi

Op 15 februari protesteren zo'n 500 tot 600 demonstranten in Benghazi, een stad in het oosten van Libië, voor het politiebureau, tegen de regering van Qadhafi. De politie slaat de demonstratie neer.

Waarom komen mensen in opstand?

De mensen demonstreren tegen Qadhafi omdat ze vinden dat hij corrupt is. Gadhafi geeft zijn familieleden en mensen van zijn stam de belangrijkste banen in het leger en bij de overheid. Mensen die het niet met hem eens zijn worden opgepakt. Je mag geen politieke partij oprichten. Als je dat doet word je geëxecuteerd. Qadhafi heeft zelfs een wet gemaakt die het verbied om een andere mening te hebben.

Na de demonstratie in Benghazi gaan mensen ook in andere steden de straat op om te protesteren. De mensen hopen dat net zoals in Tunesië en Egypte demonstraties helpen om de dictator te verdrijven. Maar Qadhafi wil niet weg. Het komt daardoor tot een burgeroorlog.

Wie komen in opstand?

Er zijn verschillende groepen mensen die vechten tegen Qadhafi: Nationaal Front voor de Redding van Libië, Nationale conferentie van de oppositie in Libië en de Anti-Qadhafi troepen.

Het Nationaal Front voor de Redding van Libië is tegen de dictatuur. Ze willen een democratische regering en een grondwet. Ook willen ze vrije verkiezingen, persvrijheid en scheiding tussen de uitvoerende, wetgevende en rechtsprekende macht (dit heet ook wel trias politica).

De Nationale conferentie van de oppositie in Libië wil ook dat Qadhafi aftreedt. Ze willen dat er een overgangsregering komt die betrouwbaar is en het land kan besturen tot er verkiezingen komen. Er moet volgens hen een grondwet komen waarin staat dat er verschillende politieke en culturele verschillen mogen zijn. Ook vinden ze dat de staat mensenrechten moet accepteren.

De Anti-Qadhafi troepen bestaat uit verschillende groepen, Libische diplomaten en militairen die de tegenstanders steunen.

Hoe verloopt de burgeroorlog?

Na de opstand van de tegenstanders sloeg Qadhafi terug. De burgeroorlog is nog aan de gang. De tegenstanders hebben een groot deel van het oosten van Libië veroverd. In maart 2011 neemt de Verenigde Naties een resolutie aan waarin ze een no-flyzone afgekondigen. Gadhafi zegt direct dat hij een staakt-het-vuren instelt. Maar daar houdt hij zich niet aan. Om de no-fly-zone te handhaven grijpt de coalitie met een militair in. Hier doen Amerikaanse en Britse troepen aan mee. Ze schieten Tomahawks af. Ook de Franse en Britse luchtmacht doen mee. Andere landen die meehelpen zijn: België, Canada, Denemarken, Frankrijk, Italië, Noorwegen, Qatar en Spanje. Eind maart neemt de NAVO de leiding over. Doordat de NAVO de opstandeling ondersteunt winnen ze weer terrein.

Economie

Libië verdient negentig procent van zijn geld met de verkoop van olie en aardgas. In de grond onder Libië zitten zo'n 47 miljard vaten olie. Per jaar halen ze zo'n 1,8 miljoen vaten naar boven. Ze verdienen daar per jaar zo'n 10 miljard euro mee. Er zit ook aardgas in de bodem van Libië: zo'n 1,5 biljoen kubieke meter. Per jaar pompen ze 16 miljard kubieke meter omhoog. Europa gebruikt veel van de olie en aardgas uit Libië. Libië werkt samen met andere olielanden in de OPEC. Het geld van de olie en gas komt maar bij een klein deel van de mensen uit Libië terecht.

Dertig procent van de mensen in Libië heeft geen werk. Veertig tot vijftig procent van de jongeren is werkloos. Bijna dertig proces van de Libiërs zijn arm. Zo'n twintig procent kan niet lezen of schrijven (is analfabeet).

Omdat Libië voor een groot deel uit woestijn bestaat kunnen ze zelf geen groente verbouwen. Eten moeten ze daarom uit het buitenland halen (importeren).

Sancties

In 1986 en in 1992 legden Verenigde Staten, de Europese Unie en De Verenigde Naties Libië een sanctie op (een soort straf). De sancties volgden op de bomaanslag in Duitsland en de vliegtuigbom boven Lockerbie. Gevolg van de sanctie was dat Libië bijna geen olie meer kon verkopen aan het buitenland. De werkloosheid nam daardoor toe. Ook werden spullen duurder voor de mensen (inflatie). De Libiërs werden daardoor erg ontevreden. Toen Libië in 2003 zei dat ze voor de bomaanslag boven Lockerbie verantwoordelijk waren en geld hadden betaald aan de nabestaanden, stopten de sancties van de Verenigde Naties.

Politiek

Officieel is Libië een republiek. Maar in de praktijk is het een dictatuur met Qadhafi als dictator. Politieke partijen zijn er verboden. Officieel is Qadhafi geen president of premier. Hij noemt zichzelf Gids van de Revolutie. Hij heeft een boekje geschreven (Het groene boekje) waarin hij uitlegt hoe hij het land wil besturen.

Bevolking

Er wonen ongeveer 6 miljoen mensen in Libië. De meesten wonen in het noorden aan de kust en oosten van het land. De mensen spreken bijna allemaal Arabisch. De inwoners zijn van oorsprong Berbers en Arabieren. Er wonen ook Toearegs en Toeboe in Libië. Dat zijn nomaden die in het zuiden van Libië wonen.Bijna iedereen is moslim (soennitische islam). Er is een klein groepje katholieken en koptisch orthodoxen.

Klimaat

Libië ligt tussen de Middellandse Zee en de Sahara. Dat betekent dat een groot deel van Libië een woestijn is. In een woestijn is het overdag heel heet en 's nachts weer heel koud. Overdag kan het wel dertig tot vijftig graden Celsius worden. De kust van Libië ligt aan de Middellandse Zee. Het klimaat heet daar een mediterraan klimaat.

Voedsel

Typisch voedsel uit Libië is:

• asida,
• bazeen
• usban

Asida eten ze in Arabische landen. Het is gemaakt van tarwemeel, deeg met boter of honing. Het lijkt een beetje op brei of pap. Je eet het met de hand zonder bestek. Het wordt gegeten op feestdagen die te maken hebben met de islam. Bijvoorbeeld tijdens mawlid-an-Nabien het Suikerfeest. Asida wordt ook gegeten tijdens ceremonies (belangrijke gebeurtenissen) die te maken hebben met de geboorte van een baby.

Bazeen wordt gemaakt van gerst. Je eet het tijdens de lunch op vrijdag. Je kunt het eten met verschillende soorten vlees. De gerst meng je met tarwebloem. Het meel kook je in zout water. Je maakt van de deeg een ronde, gladde koepel. Daarover doe je tomatensaus. Om de koepel leg je aardappelen en gekookte eieren.

Usban is worst gemaakt van schapenvlees, rundervlees of kamelenvlees.

Fotogallerij

• 

  De vlag van Libië is simpel. Alleen maar groen!

• Libië lokatie.png

  Lokatie van Libië

• Tripoli sateliet.jpg

  Een satelietfoto van de hoofdstad Tripoli

	Landen in Afrika
Algerije · Angola · Benin · Botswana · Burkina Faso · Burundi · Centraal-Afrikaanse Republiek · Comoren · Congo-Brazzaville · Congo-Kinshasa · Djibouti · Egypte · Equatoriaal-Guinea · Eritrea · Eswatini · Ethiopië · Gabon · Gambia · Ghana · Guinee · Guinee-Bissau · Ivoorkust · Kaapverdië · Kameroen · Kenia · Lesotho · Liberia · Libië · Madagaskar · Malawi · Mali · Mauritanië · Mauritius · Marokko · Mozambique · Namibië · Niger · Nigeria · Oeganda · Rwanda · Sao Tomé en Principe · Senegal · Seychellen · Sierra Leone · Somalië · Soedan · Tanzania · Tsjaad · Togo · Tunesië · Zambia · Zimbabwe · Zuid-Afrika · Zuid-Soedan Afhankelijke gebieden: Mayotte · Réunion · Sint-Helena, Ascension en Tristan da Cunha Overige gebieden: Westelijke Sahara