ZLSM
Terug naar lijst van treintypen in Nederland
De Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM; ook wel het miljoenenlijntje genoemd) is een Nederlandse museumspoorweg-maatschappij gevestigd in Simpelveld, opgericht in 1988. Het heeft als enig doel het verzorgen en uitvoeren van een museumspoorlijn op enkele in onbruik geraakte spoorlijnen in de provincie Limburg. Hierbij maakt het gebruik van een deel van de oude spoorlijn Aken - Maastricht. Tegenwoordig gebruilt men het het traject van Aken-Vetschau via station Simpelveld naar station Schin op Geul, en het traject van de Miljoenenlijn van station Kerkrade naar station Simpelveld.
Geschiedenis
Na het sluiten van de steenkool mijnen in Zuid-Limburg, waren sommige spoorlijnen eigenlijk ook niet meer nodig. Enkele treinvrienden zagen de kans om een museumlijn op te zetten. Daartoe richtten zij op 24 maart 1988 de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij op, gevestigd in Simpelveld, dat uitsluitend bestemd was voor het behoud en het gebruik van historische spoorlijnen in Zuid-Limburg.
Nu begon een meerjarige ontwikkeling en planning, waarin fondsen (geldsponsoren) gevonden moesten worden, spoorvoertuigen moesten worden gekocht en vergunningen moesten worden verkregen, en lopende reparaties en dergelijke moesten worden, georganiseerd met vrijwilligers. Aanvankelijk lag de nadruk op de oude spoorlijn Schaesberg-Simpelveld. De club was echter van plan deze naar Valkenburg aan de Geul te willen gebruiken , wat aanvankelijk werd afgewezen door de Nederlandse Spoorwegen. Nadat de naburige spoorlijn Aken-Maastricht op 30 mei 1992 werd stilgelegd, had de ZLSM hier een tweede mogelijkheid.
Inmiddels had de ZLSM officiële toezeggingen voor financiering ontvangen van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Hierdoor konden aanvankelijk zeven K1A-rijtuigen uit 1934 worden aangeschaft. Bovendien kreeg de ZLSM dankzij het "Prinz Bernhard Kulturfonds" een diesel-rangeerlocomotief van een metaalwarenfabriek in Born en de eerste Zweedse stoomlocomotief gedoneerd. Voor het gebruik op het traject naar Vetschau werden door de Deutsche Bundesbahn twee Uerdinger-railbussen van de serie 798 aangeschaft. Uiteindelijk verliet de Nederlandse Spoorwegen op 28 juli 1994 het door de ZLSM gewenste traject voor een aanvankelijke periode van tien jaar en gaf haar op 23 december 1994 toestemming om het 16,4 km lange traject van Schin op Geul naar Kerkrade te gebruiken. In april 1995 werd het spoorbedrijf met stoomlocomotieven officieel gestart op dit traject, maar het werd pas in september van dat jaar officieel geopend door Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Raad voor de Verkeersveiligheid.
De ZLSM heeft tussen 2004 en 2006 nog gereden tussen Kerkrade naar Heerlen. Maar nadat de spoorlijn Maastricht-Heerlen via Kerkrade (Heuvellandlijn) voor gewoon treinverkeer in gebruikt werd genomen kon dat niet meer.
In 2012 kwam de ZLSM in geldnood. Om opheffen van het rijdend museum te voorkomen, verwierven de provincie Limburg en de vier buurgemeenten Valkenburg, Simpelveld, Kerkrade en Gulpen-Wittem op 12 december 2013 het tracé en zorgden samen met het Nederlandse spoorinfrabedrijf ProRail voor het behoud van de route met de nodige investeringen in het kostbare onderhoud van de sporen en bijbehorende stations.
Bedrijfsvoering
Het middelpunt van alle ZLSM-activiteiten is het nostalgisch verbouwde station Simpelveld, dat in 2010 zijn 100ste verjaardag vierde en waar het hoofdkantoor van de vereniging is gevestigd. Op het stationsterrein worden onder meer een draaischijfkuil, een watertoren en een waterkolom, een kolenbunker en werkplaatsen en wagonhallen met een locomotiefwerkplaats gepresenteerd. De voormalige inspectieruimte van de douane is omgebouwd tot een restaurant in jaren 20-stijl.
Tussen mei en oktober rijdt de museumspoorbaan meestal twee keer per week en ook op feestdagen op de routes Schin op Geul-Kerkrade en Simpelveld-Vetschau, waardoor het voor de vele fietsers mogelijk wordt om hun fiets te vervoeren. Daarnaast wordt de kabelbaan van januari tot maart op zondag gebruikt voor winterpanoramatochten. Daarnaast is ze beschikbaar voor speciale acties zoals uitstapjes naar de kerstmarkt in Valkenburg, voor nostalgie- en themadagen of voor bedrijfsuitjes die apart worden aangekondigd.
Deze activiteiten worden georganiseerd en uitgevoerd door slechts enkele vaste medewerkers, die worden ondersteund door zo'n 240 vrijwilligers uit de meest uiteenlopende beroepen. Deze vrijwilligers onderhouden voor zover mogelijk de infrastructuur (sporen en gebouwen) en zorgen voor het behoud en onderhoud van de treinen, rijtuigen en goederenwagons. Daarnaast biedt de ZLSM cursussen en trainingen aan voor haar helpers tot diesel- en stoommachinist, stoker, treindienstleider, rangeerder of conducteur.
Er wordt nog gebruik gemaakt van de oude veiligheidsregelingen en seinhuizen. Het traject is grotendeels enkelsporig, behalve tussen Wijlre en Schin op Geul waar twee sporen liggen. Ook is er een grote werkplaats waar het onderhoud wordt uitgevoerd.
Begin 2023 werd duidelijk dat de aansluiting van de Miljoenenlijn op het reguliere spoor bij Kerkrade dreigt te worden opgeheven: ProRail wil namelijk daar de verbindende wissel weghalen. Erfgoedvereniging Bond Heemschut komt hiervoor in actie samen met het Historisch Railvervoer Nederland en de vrijwilligers van de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij. De ZLSM hoopt nog altijd om op den duur weer een volledige verbinding per museumstoomtrein te kunnen bieden tussen de stations Kerkrade Centrum en Valkenburg.
Materieel
Voor de actuele status van het aanwezige materieel, zie hun website.