Senaat (Canada)
De Senaat (Engels: Senate, Frans: Sénat) is een van de twee huizen van het parlement van Canada. Het andere huis heet het Lagerhuis. De Senaat zit gehuisvest in een van de gebouwen op Parliament Hill in de Canadese hoofdstad Ottawa. De Senaat bestaat uit 105 zetels, die over de verschillende provincies en territoria verdeeld zijn. De Senaat is vergelijkbaar met de Nederlandse Eerste Kamer of de Belgische Senaat.
De Canadese Senaat is de tweede kamer die stemt over een wet, na het Lagerhuis. De Senaat vertegenwoordigt de verschillende provincies en territoria. De Senaat stemt meestal in met het Lagerhuis over wetten, maar soms keurt het een wet af. De Senaat is stuk minder belangrijk dan het Lagerhuis. Het Lagerhuis heeft bovendien meer rechten. Zo kan het Lagerhuis de regering ter verantwoording roepen en eisen dat een minister aftreedt. De Senaat kan dit echter niet. Senatoren worden voor het leven benoemd en blijven senator tot zij 75 jaar oud zijn. In sommige gevallen kan een senator uit de Senaat gezet worden. Over de jaren zijn er verschillende voorstellen geweest om de Senaat te hervormen of in zijn geheel af te schaffen. De Senaat wordt volgens critici als ondemocratisch gezien.
Geschiedenis
De Senaat werd opgericht in 1867, nadat Canada zelfbestuur kreeg van het Verenigd Koninkrijk en de Dominion of Canada werd opgericht. De Senaat werd direct opgericht als onderdeel van het Canadese parlement. Het Canadese parlement was gebaseerd op het model van het Britse parlement en verschilt tot op de dag van vandaag weinig naar het Britse parlement. Volgens de eerste minister-president van Canada, John A. Macdonald, was de Senaat een rem op het Lagerhuis. Daarnaast geloofde hij dat de Senaat de regio's vertegenwoordigden. Toentertijd waren vier provincies, wat over de jaren heen uitgebreid werd. Tot 1905 bleef het aantal senatoren op 96 staan. Bij iedere provincie die toetrad werden de senatoren opnieuw verdeeld over de provincies. Dit veranderde toen Newfoundland en Labrador toetrad als provincie. Toen werden voor het eerst senatoren toegevoegd. De reden hiervan was dat Newfoundland en Labrador eerst een aparte Britse kolonie was. Het aantal senatoren kwam tot op 102 te staan. In 1975 werd besloten dat ieder territorium werd vertegenwoordigd met één senator, waardoor het aantal verhoogd werd naar 104. Sinds 1999 heeft de Senaat 105 zetels, doordat het territorium Yukon werd gevormd.
Vrouwen kunnen sinds 1927 lid worden van de Senaat, nadat het Canadees Hooggerechtshof oordeelde dat dit kan. In de jaren 1980 werden er pogingen gedaan om de senatoren te laten kiezen door de bevolking van de provincies en territoria te laten kiezen, maar dit faalde. De provincie Alberta maakte in 1987 wel een wet om de bevolking een kandidaat te laten te kiezen, die aan de minister-president wordt voorgesteld. Premier Stephen Harper probeerde opnieuw de Senaat direct te laten kiezen, maar het Hooggerechtshof oordeelde dat minstens zeven provincies (die samen de helft van de bevolking vormen) hiervoor de wetten moesten ondertekenen. Premier Justin Trudeau probeerde hierna de Senaat minder partijdig te maken. Hij hief de groep van Liberale Partij op en in 2016 kwam er een onafhankelijk instituut dat senatoren kiest. Hierdoor werd het ook makkelijk voor Canadezen om senator te worden.
Werking en leden
De leden van de Senaat worden benoemt door de gouverneur-generaal, de plaatsvervanger van de Britse koning(in) (die ook het staatshoofd van Canada is). Hij/zij krijgt hierbij advies van de minister-president. Een senator moet de Canadese nationaliteit hebben en minimaal 30 jaar oud zijn. Ook moet een senator $4.000 Canadese dollar in land en $4.000 Canadese dollar in overige eigendommen hebben. Daarnaast moet een senator wonen in de regio, provincie of in het territorium waarvoor hij senator is. Senatoren blijven hun functie houden tot zij 75 jaar oud zijn en met pensioen gaan. Hoewel senatoren niet door het publiek verkozen worden, zijn er wel soms verkiezingen voor de kandidaten. In de provincie Alberta wordt dit het meeste gedaan. De kandidaten die deze verkiezingen winnen worden meestal benoemd tot senator, maar niet altijd.
Een senator kan uit de Senaat worden gezet wanneer:
- Een senator bij twee vergaderingen achter elkaar afwezig is.
- Een buitenlandse nationaliteit krijgt.
- Bankroet verklaard wordt.
- Veroordeeld wordt voor landverraad of een "hoge misdaad".
- Verhuist naar een ander deel van Canada dan het gebied dat hij/zij vertegenwoordigd. Senatoren mogen wel een huis hebben in Ottawa, vanwege hun werk.
Zetelverdeling
Verdeling in regio's
Iedere provincie en iedere territorium krijgt een bepaald aantal zetels. De Canadese grondwet heeft Canada verdeeld in vier regio's, die elk 24 senatoren hebben. Dit zijn; Ontario, Québec, the Maritimes en Western Canada. Daarnaast zijn er nog vier gebieden die buiten deze vier regio's vallen. Dit zijn Newfoundland en Labrador (6 zetels) en de territoria Yukon, Nunavut en de Northwest Territories (elk 1 zetel). Hierdoor komt het totaal aantal op 105 uit. Voor de regio Quebec gelden nog districten waar de senatoren vandaan moeten komen. Dit is om ervoor te zorgen dat zowel Engelstalige als Franstalige inwoners van de regio vertegenwoordigd zijn.
De verdeling per regio, territorium en provincie is als volgt:
| Provincie/territorium | Senaatsregio | Aantal senatoren |
|---|---|---|
| Ontario | Ontario | 24 |
| Québec | Québec | 24 |
| Brits-Columbia | Western Canada | 6 |
| Alberta | 6 | |
| Manitoba | 6 | |
| Saskatchewan | 6 | |
| Nova Scotia | The Maritimes | 10 |
| New Brunswick | 10 | |
| Prins Edwardeiland | 4 | |
| Newfoundland en Labrador | Geen | 6 |
| Northwest Territories | 1 | |
| Yukon | 1 | |
| Nunavut | 1 |
Verdeling in politieke groepen
De Canadese Senaat is tegenwoordig als volgt verdeeld:
| Groepen | Zetels |
|---|---|
| Groep van Onafhankelijke Senatoren | 40 |
| Conservatieve Partij van Canada | 18 |
| Progressieve Senaatsgroep | 14 |
| Groep van Canadese Senatoren | 13 |
| Partijloos | 9 |
| Lege zetels | 11 |
Afschaffen of hervormen?
In Canada is er de laatste jaren de discussie om de Senaat af te schaffen of te hervormen. Tegenstanders van de huidige Senaat vinden dat de minister-president en de gouverneur-generaal te veel invloed hebben op wie er in de Senaat komt. Provincies en territoria houden weliswaar verkiezingen waarbij de bevolking een kandidaat kan voordragen, maar deze kandidaat wordt niet altijd tot de Senaat verkozen. De Conservatieve Partij van Canada wil daarom de Senaat hervormen en de senatoren te laten kiezen door de inwoners van de provincies en territoria. Volgens de conservatieven kan het huidige stelsel voor corruptie zorgen, aangezien de minister-president politieke vrienden kan voordragen als kandidaat. Ook is er kritiek dat een ongekozen iemand, de gouverneur-generaal, zoveel politieke macht heeft. Ook wil de Conservatieve Partij dat het senatorschap termijnen krijgt. Nu dient een senator tot zijn 75e, maar de conservatieven willen dat een senator maximaal 8 jaar dient. De Nieuwe Democratische Partij van Canada en Bloc Québécois willen beide de Senaat compleet afschaffen. De Liberale Partij van Canada is verdeeld over de kwestie. Een deel van de partij wil de Senaat hervormen of zelfs afschaffen, maar een groot deel wil het behouden zo als het is.
Daarnaast is er nog kritiek op de Senaat, aangezien niet alle delen van Canada even goed vertegenwoordigd worden. De Senaatsregio's zijn gevormd in een tijd dat veel Canadezen in het oosten van het land wonen, terwijl over de jaren veel Canadezen naar het westen zijn verhuisd. Hierdoor heeft Nova Scotia met een bevolking van 1 miljoen mensen maar liefst 10 senatoren, terwijl Brits-Columbia met een bevolking van 5 miljoen inwoners er 6 heeft. Volgens critici moet het aantal senatoren per regio/territorium om de zoveel jaar worden aangepast naar het aantal inwoners in de regio. Dit gebeurd momenteel niet. Het hervormen of zelfs afschaffen van de Senaat is een lastig iets om te doen, aangezien de Canadese grondwet ervoor aangepast moet worden.