Prinsjesdag
.jpg)
Prinsjesdag wordt altijd op de derde dinsdag in september gevierd. Het is een belangrijke traditie in de Nederlandse politiek. Op Prinsjesdag leest de koning namelijk de troonrede voor. In de troonrede staan de plannen van de regering voor het volgende jaar. Hierdoor zijn alle ministers en alle leden van de Eerste en Tweede Kamer bij het voorlezen aanwezig. Ook zijn er vaak andere gasten uitgenodigd en wordt Prinsjesdag live op televisie uitgezonden.
Normaal gesproken las de koning altijd de troonrede voor in de Ridderzaal op het Binnenhof. Vanwege de verbouwing van het Binnenhof wordt tegenwoordig de Koninklijke Schouwburg gebruikt. De koning rijdt op Prinsjesdag in de Glazen Koets (vroeger de Gouden Koets). Langs de route staan altijd veel mensen die glimp willen opvangen van de koning. Na de troonrede rijdt de koning weer terug naar Paleis Noordeinde, waar de koninklijke familie op het balkon verschijnt. Hiermee wordt de traditie afgesloten. Toch betekent dit niet het einde van Prinsjesdag. De Nederlandse minister van Financiën presenteert vervolgens de Rijksbegroting en de Miljoenennota in een koffertje aan de Tweede Kamer. In de dagen na de Rijksbegroting wordt er gedebatteerd in de Tweede Kamer, waarbij de plannen vaak iets veranderen. Deze debatten heten de algemene beschouwingen.
Met Prinsjesdag wordt het werkjaar van de Staten-Generaal geopend. Het wordt daarom de "opening van het parlementaire jaar" genoemd.
Geschiedenis
Naam
Hoe komt Prinsjesdag aan zijn naam? Prinsjesdag is vernoemd de Prins van Oranje. In de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden had Nederland een stadhouder. De stadhouder was altijd een "prins van Oranje". Prinsjesdag ontstond in de 17e eeuw om de verjaardag van de prins van Oranje te vieren. Het was toentertijd een van de populairste volksfeesten. Onder stadhouder Willem V werd Prinsjesdag op zijn verjaardag gevierd (8 maart). Deze dag werd vooral gevierd door de voorstanders van de stadhouders (de oranjegezinden). Zij lieten zien hoe blij ze waren met de stadhouder.Na de Franse tijd werd Nederland een koninkrijk. De zoon van de laatste stadhouder werd toen gekroond tot koning Willem I.
Derde dinsdag in september
Al vanaf het begin van ons Koninkrijk, in 1815, wordt ieder jaar het werkjaar van de Staten-Generaal geopend. Eerst was dat op de eerste maandag in november, maar omdat men dat vrij laat in het jaar vond, werd deze datum vervroegd naar oktober. De Kamerleden hadden dan meer tijd om de rijksbegroting te behandelen voor het einde van het jaar. Om nóg meer tijd te hebben, werd de datum nog een paar weken naar voren geschoven, naar de derde maandag in september.
Maar de maandag bleek niet zo’n geschikte dag, want Kamerleden die ver van Den Haag woonden, moesten al op zondag aan hun reis beginnen om op tijd te komen. De vervoersmiddelen uit die tijd waren nog niet zo snel als tegenwoordig. Vooral leden van christelijke politieke partijen vonden het een bezwaar om op zondag te reizen. De zondag is in hun geloof een rustdag, de dag van De Heer (God). Dan moet je dus niet werken. Daarom is het dinsdag geworden.
Veranderingen door de jaren heen
Tussen 1814 en 1904 gebeurde dit altijd in de Oude Zaal op het Binnenhof. Dit was toentertijd de vergaderzaal van de Tweede Kamer. Sinds 1904 wordt de troonrede in de Ridderzaal gehouden. De naam "Prinsjesdag" wordt overigens pas sinds de jaren 1930 voor deze dag gebruikt. Sinds 1931 wordt Prinsjesdag ook gefilmd. Toen werden ook veel tradities toegevoegd om het interessanter voor het publiek te maken. Prinsjesdag duurt sindsdien ook een stuk langer.
Tot 1983 was Prinsjesdag de dag waarop officieel de Staten-Generaal werd geopend. Tegenwoordig wordt de Staten-Generaal niet meer gesloten en geopend. De grondwet zegt nu alleen dat Prinsjesdag de dag van de troonrede is.
Recente veranderingen
Tussen 1901 en 2015 werd de Gouden Koets gebruikt door de koning voor zijn ritje naar en van het Binnenhof. De Gouden Koets werd in 2015 tijdelijk vervangen door de Glazen Koets, aangezien het voertuig gerestaureerd moest worden. Het was de bedoeling dat de Gouden Koets in 2022 weer zou terugkeren. Toch besloot de koning om voortaan de Glazen Koets te gebruiken.
In 2020 en 2021 werd Prinsjesdag niet in de Ridderzaal gehouden, maar in de Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag. Dit werd gedaan vanwege de coronapandemie. De Ridderzaal was namelijk te klein om iedereen te huisvesten en voldoende afstand te houden. In de Grote of Sint-Jacobskerk was wel voldoende afstand.
Het Binnenhof is sinds 2021 ook in verbouwing, waardoor de Ridderzaal niet gebruikt kan worden. Sinds 2022 wordt Prinsjesdag daardoor in de Koninklijke Schouwburg gehouden. Zodra de verbouwing weer is afgerond keert men weer terug naar Ridderzaal.
Programma
Vóór de Troonrede
Prinsjesdag begint op Paleis Noordeinde op 1 uur 's middags; het werkpaleis van de koning. Hij stapt vervolgens de Glazen Koets in, terwijl het Wilhelmus speelt. De koning stapt niet alleen de koets in. Hij neemt zijn vrouw en sinds 2022 ook de kroonprinses mee. Het is namelijk een traditie voor de koning(in) om zijn/haar echtgenoot en meerderjarige troonopvolger mee te nemen naar Prinsjesdag. De Glazen Koets rijdt vervolgens via een vaste route naar de Koninklijke Schouwburg.
De Glazen Koets is overigens onderdeel van de "koninklijke stoet". Dit is een rij van voertuigen, paarden en personen die allemaal kostuums aan hebben. O.a. militairen, politieagenten en enkele andere leden van het koninklijk huis zitten in deze stoet. De Glazen Koets is een van de laatste voertuigen van de stoet. Langs de route van de stoet staan vaak veel toeschouwers die een glimp van de koninklijke familie willen opvangen.
Al vóór 1 uur 's middags hebben ze leden van de Eerste en Tweede Kamerleden zich in de zaal verzameld. De Kamerleden worden sinds 2020 met bussen naar de plek van de troonrede vervoerd, terwijl anderen kiezen om te lopen. De voorzitter van de Staten-Generaal opent om 1 uur de vergadering en moet dus ongeveer 20 minuten wachten voordat de koning arriveert.
Troonrede
De koning leest vervolgens de troonrede voor, wat ongeveer een kwartier duurt. Deze schrijft hij niet zelf. Dat wordt hoofdzakelijk door de ministers gedaan. Het kabinet (de ministers en staatssecretarissen) is verantwoordelijk voor wat er in de troonrede staat. De troonrede bestaat uit twee delen:
- Er wordt gekeken welke belangrijke dingen er het afgelopen jaar in Nederland en de wereld zijn gebeurd.
- De koning onthult de belangrijkste plannen van de regering voor het komende jaar.
De echtgenote en kroonprinses zitten naast de koning. Na afloop van de troonrede roepen de aanwezigen ‘Leve de Koning!’ In 1897 werd er door iemand daarna spontaan 3x ‘hoera’ geroepen. Sindsdien gebeurt dat nog steeds ieder jaar.
Na de troonrede
Na de troonrede verlaat de koning weer de zaal. Hij gaat met de Glazen Koets in dezelfde stoet weer terug naar Paleis Noordeinde. Het einde van de dag is de zogeheten "balkonscène", waarbij de koning en andere leden van het koningshuis enkele minuten op het balkon van het paleis verschijnen. Zij zwaaien vervolgens naar het publiek, waardoor het daar altijd enorm druk is. Dit gebeurd altijd rond 2 uur 's middags.
De Kamerleden gaan ook terug naar hun eigen gebouwen. Na de troonrede beginnen namelijk de algemene beschouwingen. Om 3 uur 's middags representeert de minister van Financiën de Prinsjesdagstukken in de Tweede Kamer. De twee belangrijkste stukken zijn de Rijksbegroting en de Miljoenennota. In de Rijksbegroting staan de verwachte inkomsten en uitgaven van de Nederlandse overheid voor volgend jaar. De Miljoenennota geeft uitleg over de Rijksbegroting en de regeringsplannen.
Eigenlijk is de bedoeling dat de Miljoenennota dan pas bekend wordt. In de laatste jaren is de Miljoenennota echter altijd "uitgelekt". Dit betekent dat de Miljoenennota stiekem wordt doorgegeven aan de Nederlandse media, waardoor de (meeste) plannen al vóór Prinsjesdag bekend zijn.
Tradities
De Gouden en de Glazen Koets
Zie voor meer informatie .jpg)
Tussen 1840 en 1902 gebruikte de koning(in) altijd de Glazen Koets om naar het Binnenhof te gaan. De Glazen Koets is zwart en versierd met gouden ornamenten. Deze ornamenten zijn beschermd met glas, waardoor de koets zijn naam heeft. In 1903 werd de Glazen Koets echter vervangen door de Gouden Koets. De Gouden Koets werd door de bevolking van Amsterdam aan de koningin gegeven als cadeau op 7 september 1898. Koningin Wilhelmina werd op die dag officieel koningin. Op haar verzoek werd de koets zo gemaakt dat zij er in zou kunnen staan. De koets is daarom erg hoog. Bij de poort naar het Binnenhof moet de koetsier altijd goed opletten dat hij de poort niet raakt. Sinds 1903 reed de koningin op Prinsjesdag altijd in de Gouden Koets.
Over de jaren heen groeide de Gouden Koets uit tot een geliefd object en symbool van de Nederlandse monarchie. Toch was er ook kritiek op het gebruik van Gouden Koets. Zo toont een van de zijpanelen (Hulde der Koloniën) slaven. Hierdoor is de Gouden Koets ook erg omstreden. Sinds 2016 wordt de Glazen Koets weer gebruikt. Eerst zou dit slechts tijdelijk zijn, aangezien de Gouden Koets gerestaureerd moest worden. In 2020 werd bekend dat de Glazen Koets de Gouden Koets definitief gaat vervangen. De Gouden Koets zal aan een museum geschonken worden.
Het koffertje
.jpg)
Na afloop van de troonrede gaat de Minister van Financiën naar de Tweede Kamer, om daar het overzicht van alle regeringsplannen aan te bieden. Die regeringsplannen staan in de Rijksbegroting. De Rijksbegroting geeft een overzicht van alle inkomsten en uitgaven van de overheid voor het komend jaar. Hij geeft de Tweede Kamer ook een miljoenennota. Daarin staat hoeveel die plannen gaan kosten en hoe ze betaald gaan worden. De Staten-Generaal moeten die plannen nog wel goedkeuren. Pas daarna worden ze in het nieuwe jaar uitgevoerd.
Die Rijksbegroting en de miljoenennota zitten in een koffertje. De traditie van het koffertje is in 1947 begonnen. Vlak na de Tweede Wereldoorlog. Minister Lieftinck was toen Minister van Financiën. Bij de Engelsen werd de begroting ook in een koffertje aangeboden. Hij vond dat wel een leuke manier. Het was een eenvoudig bruin koffertje, met letters van goudpapier erop geplakt. Daar stond op: ‘Derde dinsdag in september’. Dat staat er ook nu nog op.
Hoedjesparade
Tijdens Prinsjesdag is het bij de vrouwelijke ministers en andere vrouwelijke genodigden een traditie om een hoedje te dragen. Het toenmalige Tweede Kamerlid Erica Terpstra is hier in 1977 mee begonnen als eerbetoon aan koningin Beatrix. Zij vond dat iedereen er zo saai uitzag in de Ridderzaal. Er waren veel vrouwen die deze gewoonte later overnamen.
Sindsdien draagt bijna elke vrouwelijke minister of genodigde een hoed tijdens Prinsjesdag. Vrouwen kunnen een simpel hoedje dragen, maar ook een speciaal gemaakt hoedje. Ook worden de hoedjes gebruikt om een politiek statement te maken waar het Kamerlid achterstaat. Er zijn verschillende meningen over de hoedjesparade. Sommigen vinden de hoedjes mooi, grappig of overdreven. Desondanks wordt de hoedjesparade als een traditie gezien.
Weetjes en bijzonderheden
- Prinsjesdag vergt een hoop voorbereiding. De paarden worden één dag voor Prinsjesdag op het strand van Scheveningen getest of ze geschikt zijn. Ze worden dan blootgesteld aan harde geluiden, zoals gegil en knallen. Hiermee wordt voorkomen dat ze in paniek raken.
- In 1963 sloegen de paarden van de koets met de prinsessen Beatrix, Irene en Margriet op hol. De koets kwam tegen een boom tot stilstand. Gelukkig bleven de prinsessen ongedeerd en reden zij verder met hun ouders in de Gouden Koets.
- De Gouden Koets is eigenlijk helemaal niet van goud, maar van hout en beplakt met een dun laagje bladgoud.
- Kinderen in Den Haag hebben met Prinsjesdag vrij.
Media
Video's
- Wat is Prinsjesdag? (NTR/Clipphanger)
- De geschiedenis van Prinsjesdag (NTR/Vroeger & Zo)
- De derde dinsdag in september (NTR/Vroeger & Zo)
- Waarom rijdt de koning op Prinsjesdag in een koets? (NTR/De vraag vandaag)
- De Gouden Koets (NTR/Het Klokhuis)
- De Ridderzaal (NTR/Het Klokhuis
- 200 jaar Prinsjesdag (AVROTROS/EenVandaag)
Informatie
Vermaak