Paradigmaverschuiving
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Heel vroeger geloofden mensen dat de aarde plat was. Dit is een illustratie gebaseerd op die van een 12e-eeuwse Aziatische kosmograaf.
Een paradigmaverschuiving (of revolutie in de wetenschap) is volgens de Amerikaanse natuurkundige en wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn een ontwikkeling in de wetenschap waarbij mensen een compléét ander beeld krijgen van de werkelijkheid (oftewel: het paradigma verschuift). Vaak ontstaat bij zo'n ontwikkeling een grote tegenstelling tussen de voor- en tegenstanders van het nieuwe paradigma. Mensen gaan dan veel met elkaar discussiëren over of die nieuwe wetenschap wel goed en juist is.
Voorbeelden
- Lang geleden werd de aarde gezien als een platte schijf die in de oceaan dreef. Op een gegeven moment werd bedacht dat we ook op een bolvormige aarde zouden kunnen leven.
- Uiteindelijk kreeg men een voorkeur voor empirische waarnemingen (dus dingen die je kunt zien) boven religieuze overtuigingen. Dit doorbrak het aristoteliaanse wereldbeeld, die berustte op autoriteit. Vroeger moesten mensen in het christendom geloven, maar nu hoefde dat niet meer.
- Op een gegeven moment werd het geocentrische wereldbeeld verworpen. Het heliocentrische wereldbeeld kwam daarvoor in de plaats. De aarde staat niet in het centrum van het zonnestelsel en van het hele universum, maar de aarde draait om de zon, en de zon vormt het centrum van het zonnestelsel. Hiermee ontstond ook het newtoniaanse wereldbeeld, waarbij men dingen verklaart door reductionisme. Dit is de overtuiging dat ingewikkelde dingen (entiteiten) steeds herleid kunnen worden tot nog kleinere (fundamentelere) dingen.
- Tijdens de Verlichting werd het empirisme vervangen voor het rationalisme. Dit was een reactie op het strenge en onbuigbare autoriteitsgeloof. De rol van God in het dagelijks leven nam af.
- Toen men tot de conclusie kwam dat de zon onderdeel is van de Melkweg, leidde dit tot het inzicht dat elke ster een zon kan zijn en dat er dus meerdere planetenstelsels zouden moeten zijn.
Meer ingewikkelde voorbeelden
- Het experiment van Michelson en Morley, dat aantoonde dat de lichtsnelheid altijd constant is, leidde tot de lorentztransformatie.
- De wet van Planck zorgde voor de ontkrachting van het idee dat natuurkundige grootheden slechts continu (in geleidelijk variërende hoeveelheden) kunnen bestaan. Hiermee werd de kwantummechanica geboren.
- De omwenteling van Mercurius om de zon bleek niet te voldoen aan de gravitatiewet van Newton. Albert Einstein stelde met zijn algemene relativiteitstheorie een compleet andere opvatting over het heelal voor, waar het gedrag van Mercurius wel in paste.