Continentaal stelsel
.svg)
Het continentaal stelsel is de naam voor het verbod op de handel van Frankrijk (en haar bondgenoten) met het Verenigd Koninkrijk tussen 1806 en 1814. Dit stelsel werd ingevoerd door de Franse keizer Napoleon Bonaparte. Het was een handelsembargo bedoeld om de Britten te isoleren (alleen te zetten) van de rest van Europa. Napoleon wilde met het embargo de Britse economie verzwakken. Hierdoor zou de Britten geen geld meer hebben om de oorlogen tegen Frankrijk te voeren.
Overigens leden de Franse economie en de economieën van de Franse bondgenoten ook onder het stelsel. Rusland stapte in 1811 uit het stelsel, wat leidde tot de veldtocht van Napoleon naar Rusland. Deze veldtocht wordt gezien als Napoleons grootste fout en zorgde er uiteindelijk voor dat hij verslagen werd.
Waarom ontstond het continentaal stelsel?
De Britten waren de grootste tegenstander van Frankrijk tijdens de Coalitieoorlogen. De oorlogen gingen er namelijk ook om wie het sterkste land in Europa was; Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk. De Britten waren meester op zee, maar Frankrijk was sterker op land. Toch gaven de Britten maar al te graag geld aan hun Europese bondgenoten. Tijdens de Coalitieoorlogen sloten de Britten namelijk "coalities" (een soort van bondgenootschappen) tegen Frankrijk. Dit waren steeds andere landen, zoals Oostenrijk, Pruisen en Rusland.
Napoleon was zich hiervan bewust. Hij wilde het Britse geld stoppen door de Britse economie te verzwakken. De economie van het Verenigd Koninkrijk was afhankelijk van de handel met Europese landen. Zij kochten Britse koloniale goederen, zoals suiker, tabak en koffie. Napoleon verbood de handel met de Britten in 1806 voor alle Fransen. Ook werd het continentaal stelsel ingevoerd door de Franse bondgenoten en vazalstaten. Later dwong Napoleon ook de verliezers van de Coalitieoorlogen om zich aan het continentaal stelsel te houden. Hierdoor moesten Oostenrijk, Pruisen en Rusland dit ook doen.
Wat was de Britse tegenreactie?
De Britten waren woest op Napoleon voor het handelsembargo. Zij reageerden met hun eigen handelsembargo, waardoor het verboden werd om goederen uit Frankrijk en haar bondgenoten te kopen. Hiermee wilden de Britten weer de Franse economie verzwakken en wraak nemen.
Dit betekende overigens niet dat er geen handel tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk plaatsvond. Er waren namelijk ook een aantal neutrale landen die geen kant kozen tijdens de oorlog. Zij konden handelen met beide kanten, waardoor de goederen alsnog via een omweggetje verkocht en gekocht konden worden. De Britten wisten hiervan en dwongen de neutrale landen om de handel met Frankrijk stop te zetten. De Britten staken zelfs de havens van enkele neutrale landen in de brand om dit te bereiken of wisten hen op een andere manier te overtuigen.
Wat waren de gevolgen?
Het continentaal stelsel was slecht voor de economie van vrijwel alle Europese landen. Toch leden de traditionele handelslanden hier het meeste onder, waaronder het koninkrijk Holland. Het stelsel bracht veel schade aan de Nederlandse economie toe, aangezien de handel via zee vrijwel onmogelijk was. Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte vroeg aan zijn broer om het stelsel af te zwakken, maar Napoleon wees dit verzoek af.
Het gebrek aan koloniale goederen zorgde ervoor dat de Europeanen alternatieven moesten zoeken. Deze alternatieven kwamen vaak van dingen die in Europa te vinden waren. Kleding werd voortaan van linnen gemaakt in plaats van katoen. In plaats van suiker uit suikerriet ging men suiker uit de suikerbiet halen. Ook werd de plant cichorei een alternatief voor koffie.
Hoe eindigde het continentaal stelsel?
In 1811 stapte Rusland uit het continentaal stelsel, aangezien de Russische economie er te veel onder leed. Napoleon dwong de Russen om geen handel met de Britten te drijven, maar de Russen bleven dit doen. In 1812 besloot Napoleon daarom om een veldtocht naar Rusland te ondernemen. Hoewel hij Moskou wist in te nemen, was hij door de Russen in de val gelokt. Hij moest in december 1812 zich snel terugtrekken uit Rusland en steeds meer landen verklaarden Napoleon de oorlog. Hierdoor werd het continentaal stelsel steeds verder afgebroken.
In 1814 kwam er definitief een einde aan het stelsel toen Napoleon aftrad en zichzelf overgaf.