Chocolade
Chocola is een product dat gemaakt is van suiker en cacaobonen.
Cacaobonen werden ook wel geldamandelen genoemd.
Geschiedenis
De cacao die als basis dient voor chocolade komt oorspronkelijk uit Mexico en uit het noorden van Zuid-Amerika.In nederland groeien ook cacaobomen. De Mexicanen, Maya’s en Azteken dachten dat chocolade je speciale krachten gaf. Zij gebruikten de cacao al eeuwenlang, nog voordat Columbus Amerika ontdekte. De keizer van de Azteken, Montezuma, dronk liters chocolade. Niet alleen omdat hij het lekker vond maar ook omdat hij dacht dat hij er heel slim en sterk van werd.
In de 16e eeuw ontdekten ook de Europeanen de chocolade. In 1528 kwam de Spaanse ontdekkingsreiziger Fernando Cortez namelijk terug van zijn reis door Mexico. Hij bracht niet alleen schatten mee maar ook cacaobonen. Omdat cacaobonen in Amerika zo’n belangrijk product was had hij deze ook meegenomen. Het waren de Spanjaarden die van de cacaobonen een zoete chocoladedrank maakten door er suiker en vanille bij te doen. Het recept hielden de Spanjaarden geheim zodat zij de enige waren die wisten hoe je die drank moest maken. De chocoladedrank werd zo populair in Europa dat ook andere ontdekkingsreizigers op zoek gingen naar cacaobonen. Ze kwamen er ook achter hoe de chocoladedrank gemaakt werd en gingen dat aan iedereen in Europa vertellen. Toen werd de chocolade steeds meer gedronken. De cacaobonen waren zo belangrijk dat je er zelfs mee kon betalen! Een konijn kostte 10 cacaobonen en een slaaf kostte 100 cacaobonen.
De chocoladedrank in die tijd was niet hetzelfde als onze chocolademelk nu. Er zaten andere kruiden in en de chocolade werd niet zoet gemaakt.
De productie en de teelt (verbouwing) van chocola wordt steeds minder. Steeds meer mensen uit Azië gaan ook chocola eten en boeren stoppen met het verbouwen van cacao. Waarschijnlijk wordt chocola in 2020 heel erg duur omdat er maar weinig van is. Zal chocola nog blijven bestaan?
Herkomst van de woorden
De herkomst van de woorden 'chocolade' en 'cacao' is niet geheel duidelijk. Mogelijk zijn beide afgeleid van de taal der Azteken waarbij cacao de specifieke boom aanduidt en chocolade 'cacaowater' of 'bitterwater' betekent. Maar er zijn nog vele andere theorieën.
De cacaoboom
De gele vruchten van de boom die lijken op gele meloenen worden afgesneden van de boom en daarna opengebroken. De cacaobonen liggen in het midden van de vrucht, in het vruchtvlees. Cacaobonen zijn de zaden van de boom. Er zitten 40 of 50 cacaobonen in een vrucht en een boon weegt 1 gram. De boom vind je meestal in de zuidelijke gebieden van Afrika. Zoals Gana en Mexico. (plaatje cacaoboom)
De cacaobonen
De bonen worden met nog wat aanhangend vruchtvlees op bananenbladeren gegooid en nog eens afgedekt met bananenbladeren. Het vruchtvlees schimmelt langzaam weg, daarbij is het 50 graden. Het duurt ongeveer 5 dagen. Daarna zijn de bonen taai, paars en smaken bitter. Er zijn twee soorten bonen: de forastero en de criollo. Forastero wordt in de grote hoeveelheden verbouwd voor massaproductie. Het is een winter harde boom met een ronde kolven, een hoge opbrengst en een smaak die door kenners als niet bijzondere fijn wordt omschreven. Uit de bonen kunnen planten groeien en daarom wordt de kiem gedood. Dan worden ze gedroogd. Deze manier van werken wordt vooral gebruikt in West-Afrika. De bonen worden nu naar chocoladefabrieken gebracht. De cacaoboom was oorspronkelijk het symbool van de liefde.
In de fabriek
In de fabriek worden de bonen schoon gemaakt. Dan worden ze gebrand in draaiende trommels, waarin het 140 graden is. Nu moet het schilletje er nog af, daarvoor worden de bonen gebroken. De schil wordt weggeblazen.
Wat in de boon zit wordt gemalen in breekmachines. Daarna gaan de bonen in de cacaomolen. Door de warmte worden de bonen vloeibaar. Het vet komt er uit en dat noemen we cacaoboter. Er blijven dan brokken harde cacao over en dat wordt gemalen tot cacaopoeder. Dan gaat er suiker, melkpoeder en cacaoboter bij totdat we een zachte chocolademassa hebben. Nu kunnen we de chocola in allerlei vormen gieten.
Soorten
Chocola heb je in verschillende soorten en smaken. Er is witte chocola, melk chocola en pure chocola. Witte chocola is eigenlijk geen echte chocola. In witte chocola zit geen cacaomassa, het bestaat vooral uit cacaoboter. Maar omdat het zo op echte chocola lijkt mag het chocola genoemd worden. Het verschil tussen pure en melkchocola is dat er bij melkchocola melkpoeder gedaan wordt en bij pure niet.Maar er zijn ook figuren bijvoorbeeld een chocoladeletter of smarties, haasjes, eieren van chocola, sinterklaaslollie (zwartepietlollies), (kerst)kransjes, en kerstballen.
Wat kun je maken van chocolade?
Je kunt er bijvoorbeeld hagelslag, vlokken of chocoladepasta van maken. En letters, chocolade haasjes en andere figuren, foto’s en nog veel meer, zoals pralines. Je kunt het zo gek niet bedenken.
Fairtrade
Het Fairtrade label is in ontwikkeld om boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een betere positie te geven in de handelsketen. Fairtrade is zowel een keurmerk als een wereldwijde beweging. Er zijn dus ook producten of bedrijven die werken aan het fairtrade handelen maar niet horen bij het keurmerk Fairtrade, zoals Tony's Chocolonely. Zij zijn een eigen bedrijf die eigen regels en werkwijzen hebben. Zij zijn dus niet verantwoordelijk voor het handelen van het keurmerk Fairtrade en Fairtrade andersom dus ook niet. Maar ze hebben wel hetzelfde doel, namelijk: samen een wereld creëren met eerlijke handel en gelijke kansen voor iedereen.
Waarom Fairtrade
Er zijn veel boeren in Azië, Afrika en Zuid-Amerika die erg kleinschalig zijn en zich daardoor moeilijk in de wereldmarkt kunnen begeven.
Vaak maken grote bedrijven, bijvoorbeeld supermarkten, misbruik van hun macht om de inkoopprijzen zo veel mogelijk naar beneden te drukken. Soms is dat zelfs zo laag dat het onder de prijs zit van het maken van de producten. Dit lijdt tot oneerlijke handel en zorgt ervoor dat de mensen in de ontwikkelingslanden nagenoeg niks over houden om van te leven.
Het Fairtrade label moet ervoor zorgen dat boeren en arbeiders in die ontwikkelingslanden een eerlijke prijs voor hun product krijgen. Hierdoor kunnen deze boeren voldoende verdienen om weer te kunnen investeren in een duurzame toekomst voor zichzelf.
Wat krijgen de boeren?
Als er een Fairtrade logo op de chocola staat weet je zeker dat de leverancier de boer een prijs betaalt, waarmee de boer kosten van de productie zou moeten kunnen betalen. Deze vaste minimumprijs voorkomt ook dat de boer verlies maakt, wanneer de prijs van de product plotseling daalt op de wereldhandelsmarkt.
Voor kleine boeren is het belangrijk dat ze zich gaan organiseren. Het voordeel is dat ze samen kunnen investeren in technische ondersteuning en logistiek. Boeren krijgen hierdoor een betere onderhandelingspositie, waardoor ze een betere prijs krijgen voor hun oogst en een goede toegang tot de wereldmarkt. De belangrijkste voorwaarde van Fairtrade is daarom ook dat boeren samenwerken in coöperaties.
De coöperatie die samenwerkt met Fairtrade een Fairtrade premie. Dit is een moeilijk woord voor een extra geldbedrag. Dit extra geld kan de coöperatie gebruiken om de boeren nog meer te helpen. Bijvoorbeeld met:
- het geven van trainingen over het verbeteren van de cacaoplantage
- het kopen van nieuwe cacaoplantjes en kunstmest
- goede gezondheidszorg en (goede) scholen.
De boeren moeten zich bij een samenwerking met zo’n keurmerk ook aan allemaal regels houden. Zo moet de boer netjes omgaan met het milieu en mag er geen kinderarbeid plaatsvinden op de plantage. En ze moeten actief bezig zijn met het verminderen van kinderarbeid op cacaoplantages. Kinderen mogen wel af en toe na schooltijd een handje helpen. Net zoals kinderen hier in Nederland ook wel eens hun ouders moeten helpen. Maar dit mag geen gevaarlijk werk zijn en ze moeten wel naar school.
Fairtrade chocolade
Door een chocoladereep te kopen met het Fairtrade keurmerk kies je bewust en weet je dat er sprake is van eerlijke handel. Een voorbeeld van Fairtrade chocola is Tony’s Chocolonely. Zij betalen meer dan de wettelijk vastgestelde prijs voor cacao en dragen een deel van de omzet af aan fairtrade gecertificeerde cacao coöperaties. Tony’s Chocolonely is in 2012 terecht uitgeroepen tot meest duurzame chocolademerk.
Verder zijn er nog andere Fairtrade merken in de winkel, zoals Conscious Chocolate, Green & Black’s, Vivani en nog meer. Je kan ze herkennen aan het logo wat erop staat. Ook kan je naar een biologische chocoladewinkels gaan. Je betaalt misschien iets meer, maar dan weet je wel dat je een eerlijk product hebt gekocht en bijdraagt aan een duurzame toekomst.
Kinderarbeid
In Ghana en Ivoorkust zijn ongeveer 2,5 miljoen boerderijen waar cacao verbouwd wordt. Op deze plantages werken ongeveer 2,26 miljoen kinderen. Dat is net zo veel als alle kinderen tussen de 1 en 12 jaar in Nederland! Soms helpen deze kinderen alleen na schooltijd en doen ze ongevaarlijk werk. Dat is niet verboden. In Nederland moeten kinderen ook wel eens klusjes doen voor hun vader en moeder. Dat is geen slavernij. Maar van al die kinderen moet 90% verboden en zwaar werk doen. Dat zijn meer dan 2 miljoen kinderen! Deze kinderen moeten bijvoorbeeld hele zware spullen dragen. Of ze moeten werken met gevaarlijk gereedschap. Zoals scherpe messen. Ze gaan vaak ook niet naar school. Dan werken ze de hele dag op de plantage. Soms wel meer dan 9 uur per dag, 7 dagen per week.
Gedwongen werk
Naar schatting zijn op dit moment 30.000 kinderen en volwassenen in West-Afrika slachtoffer van mensenhandel en gedwongen werk. Dit is de ergste vorm van moderne slavernij. Zij krijgen geen geld en moeten zwaar en gevaarlijk werk doen. Kinderen worden soms weg geroofd van hun ouders en gaan niet naar school.
Waarom kinderarbeid?
Er zijn verschillende redenen waarom kinderen moeten werken.
- Als de ouders heel arm zijn moeten kinderen soms werken om te helpen met geld verdienen. Anders is er niet genoeg geld voor eten voor de familie.
- Er zijn ook kinderen die geen ouders meer hebben. Zij moeten werken om geld voor hun eigen eten te verdienen.
- Soms hebben de ouders van de kinderen schulden bij hun baas. Dan moeten kinderen bij die baas werken tot de schuld is afbetaald.
Tony’s geeft het voorbeeld
Tony’s Chocolonely wil met hun chocolade laten zien dat het anders kan. Zonder slavernij. Daarvoor volgen zij vijf spelregels:
1. Traceerbare bonen: alle cacaobonen van Tony’s Chocolonely zijn traceerbaar. Dat betekent dat ze precies weten waar de bonen vandaan komen. Dat klikt logisch, maar het is heel bijzonder. De meeste chocolademerken weten dat niet. Die kopen de cacaobonen van een handelaar en kennen de boeren niet persoonlijk. Tony’s werkt direct samen met 5 boerencoöperaties. In Ivoorkust met Kapatchiva, Ecojad, Socoopacdi en ECAM. In Ghana met ABOCFA.
2. Sterke boeren: Tony’s probeert de coöperaties te helpen waar het kan om nog sterker te worden. Denk bijvoorbeeld aan trainingen over hoe ze beter leiding kunnen geven. Of Engelse les.
3. Een hogere prijs: Tony’s betaalt de boeren een extra geldbedrag voor hun cacaobonen, een premie heet dat. Zo krijgen de boeren van de coöperatie: 1. Het geld voor de cacaobonen, 2. De Fairtrade premie en 3. De Tony’s Chocolonely premie. Met dit geld kan de boer genoeg verdienen om zijn gezin te kunnen onderhouden. Dan hoeven kinderen niet te helpen en kunnen die gewoon naar school!
4. Betere kwaliteit en productiviteit: Tony’s helpt de boer om meer en betere cacaobonen te krijgen. Veel cacaoboeren produceren nu minder cacaobonen dan zou kunnen. Zo lopen ze ook geld mis. Door de extra premie kunnen ze de boeren in contact brengen met experts die kennis met de boeren delen. Hoe meer cacaobonen de boer kan verkopen, hoe meer hij verdient.
5. De lange termijn: Tony’s Chocolonely werkt minimaal 5 jaar samen met de cacaoboeren. De cacaoboeren weten zo zeker dat ze 5 jaar lang hun oogst aan hun kunnen verkopen. Dat is fijn voor de boer. Als hij zeker weet dat hij geld krijgt, kan hij ook makkelijker geld uitgeven aan belangrijke dingen. Zoals landbouwgereedschap of trainingen. Daarnaast kennen ze de boeren goed. Ze bezoeken ze een paar keer per jaar.
Wetenschap
Wetenschappers onderzochten in een nieuwe studie het effect op de situatie van de arbeiders die op de plantages van kleine boeren werken. Ze vergeleken de omstandigheden van cacaoplantages die aangesloten waren bij Fairtrade met cacaoplantages die niet aangesloten waren bij Fairtrade.
Uit de studie blijkt dat de kleine boeren die bij een Fairtrade-coöperatie zijn aangesloten zeker baat hebben bij het label: hun loon is hoger dan dat van de producenten die niet bij een coöperatie zijn aangesloten. Op het niveau van de plantagearbeider die bij de boeren in dienst zijn, is er echter weinig verschil. Ook de arbeiders op Fairtrade plantages leven in armoede en moeten soms in slechte omstandigheden werken.
De onderzoekers hebben daar mogelijke oorzaken voor bedacht. Ten eerste zijn er op kleine plantages amper regels vastgesteld die goede omstandigheden voor de seizoenarbeiders moeten garanderen. Als er wel regelgeving is voorzien, is het lastig om de naleving ervan goed te controleren. Daarnaast wordt een hoger loon voor de producent niet altijd doorgerekend naar de arbeider.
De onderzoekers benadrukken dat het belangrijk is dat het Fairtrade-principe van eerlijke lonen en goede werkomstandigheden voor alle deelnemers in de keten ook op kleine plantages geldt. Fairtrade is zich bewust van de problematiek en heeft de misstanden recent zelf aangekaart, wat een belangrijke stap richting verbetering is.
Varia
- Chocola kan wel eens "wit uitslaan". Het lijkt dan op schimmel maar dat is het niet. Het is gewoon cacaoboter, dat naar boven komt. Het kan ook door vocht komen. Je kunt het dan nog gerust opeten. Om chocola goed te houden kun je de chocola het beste in het zilverpapiertje bewaren dat eromheen zat toen je het kocht.
- Chocola helpt tegen stress. Er zit namelijk een stofje in waardoor je je wat prettiger voelt.
- Chocola kan je het beste bewaren bij een temperatuur tussen de 12 en 18 graden. De plek moet droog en donker zijn. Vocht en zonlicht zijn niet goed voor chocola.
- Cacaoboter zit ook in lippencrème.
Bronnen
- Buiter, R. (2018, 29 juni). Bekijk: De lange weg van Tony naar eerlijke handel.
- NEMOKennislink. https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-lange-weg-van-tony-naar-eerlijke-handel/
- Chocolade. (2020, 22 juni). Max Havelaar. https://www.fairtradenederland.nl/producten/chocolade/
- Clark, M. (2009). Chocolade (1ste editie). Veltman uitgevers B.V.
- Hoe fairtrade is fairtrade chocolade. (z.d.). Fairtradeupgrade.shop. https://www.fairtradeupgrade.shop/wist-jij-dat/hoe-fairtrade-is-fairtrade-chocolade/
- ICS Nederland. (z.d.). ICS - Slavernij en Kinderarbeid in de cacao industrie. https://www.ics.nl/nl/nieuws/231/slavernij-en-kinderarbeid-in-de-cacao-industrie/
- Janssen, K., & Jonkers, S. (2007). Ik smelt... het lekkerste boek over chocolade (1ste editie). NBD.
- kijk hier wat jij kunt doen. (z.d.). Tony’s Chocolonely. https://tonyschocolonely.com/nl/nl
- Kraaijvanger, C. (2018, 30 oktober). Chocolade heeft een veel langere geschiedenis dan gedacht.
- Scientias.nl. https://www.scientias.nl/chocolade-heeft-een-veel-langere-geschiedenis-dan-gedacht/
- Malam, J. (2014). Hoe wordt chocolade gemaakt? (1ste editie). Corona.
- Mcfadden, C., & France, C. (2011). De Chocoladebijbel (9de editie). Veltman Uitgevers B.V.
- Mediamoose. (2019, 12 december). Kies voor eerlijke chocolade. De Betere Wereld. https://www.debeterewereld.nl/blog/chocolade/
- Netlfix. (2019, 4 oktober). Rotten [Video]. Netflix. https://www.netflix.com/nl/title/80146284
- Royston, A. (2009). Hoe wordt chocolade gemaakt? (1ste editie). Ars Scribendi.
- Stegen, J. (2019, 4 juli). Fairtradechocolade is niet voor iedereen even fair. EOS Wetenschap. https://www.eoswetenschap.eu/voeding/fairtradechocolade-niet-voor-iedereen-even-fair
- Uitzending - Cacaoboer. (2017, 9 mei). Klokhuis. https://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3531/Cacaoboer
- Uitzending - Eerlijke handel. (2016, 6 september). [Video]. Klokhuis. https://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3337/Eerlijke-handel
- Uitzending - Kinderarbeid. (2017, 10 mei). [Video]. Klokhuis. https://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3532/Kinderarbeid
- Woolf, A. (2018). Door de eeuwen heen - Chocolade (1ste editie). Corona.