Marsmuziek
Een mars, als muzikaal genre, is een muziekstuk met een sterk regelmatig ritme dat oorspronkelijk speciaal is geschreven voor het marcheren. Het vaakst wordt het uitgevoerd door een militaire band. Er zijn marsen met een verschillende sfeer die varieert van de bewegende dodenmars in Wagner 's "Götterdämmerung" tot aan de stevige militaire marsen zoals die van de Amerikaan John Philip Sousa zoals de "Stars and Stripes Forever " (1896 Nationale Mars van de Verenigde Staten). Voorbeelden van het gevarieerde gebruik van de mars is te vinden in Ludwig van Beethovens 's "Eroica Symphony", maar ook in de Militaire marsen van Franz Schubert.
Maat, tempo en instrumenten
De meeste marsen worden in een (strakke) vierkwarts maat (4/4 maat) geschreven. Dit wordt in bladmuziek ook wel aangegeven met de letter C. Het moderne mars-tempo is ongeveer 120 slagen per minuut (beats per minute, BPM). Dat past precies bij het looptempo van een groep soldaten (voor elke stap een tel: 1,2,3,4 - 1,2,3,4 etc.). Veel begrafenismarsen voldoen aan de Romeinse norm van 60 slagen per minuut. Soldaten lopen dan uiteraard de helft langzamer, ze schreiden meer. Het gewone looptempo van 120 BPM zou zijn ingevoerd door Napoleon Bonaparte, zodat er een vlotte troepenbeweging zou plaatsvinden. Het Engelse marstempo is vaak lager. De Duitse marsmuziek herken je vaak aan het basgeluid van de euphonium.
Het belangrijkste is dat een mars bestaat uit een sterke en gestage (doorgaande) percussie-beat (slagwerk-slag) die doet denken aan militaire veldtrommels. Marsen hebben vaak een melodie die herhaald wordt en meestal één keer in toon wordt verhoogd bij de laatste herhaling. Wat ook vaak gebeurt is dat verschillende blazersgroepen (houtblazers 'tegen' koperblazers) een soort van afwisselend 'vraag en antwoord spel' spelen.
De marsmuziek is dus afkomstig van het leger en de marsen worden meestal gespeeld door een militaire of burger fanfare. De belangrijkste instrumenten zijn diverse trommels (vooral snaredrum) en ander slagwerkinstrumenten, hoorns, houtblazers en koperblazers. Heeft een band alleen trommels, dan noem je het een drumband. Zijn er alleen trommels en koperblazers, dan spreek je van een brassband (brass is koper). De Schotse bands hebben er vaak ook doedelzakken bij. Marsen en marcherende bands hebben vaak ook vandaag nog een sterke band met het leger. Dit heeft ook te maken met een stuk discipline wat nodig is om allemaal goed in de maat te lopen en te spelen. Dat zie je vooral goed bij een taptoe (show) of bij een parade.
Marsen, die op tempo worden gespeeld met 1 of 2 keer het tempo van een normale hartslag (zo'n 60 BPM), konden een hypnotisch effect hebben op de marcherende soldaten, waardoor ze in een soort trance raken (je loopt als het ware blind achter je voorganger aan en voelt eventuele pijn of angst niet meer). Dit effect was al in de 16e eeuw algemeen bekend en werd gebruikt om de soldaten in gesloten rijen te leiden tegen het vijandelijke vuur in de 16e en 17e eeuwse oorlogen.
Marsen worden ook vaak gebruikt bij ceremonies. Denk aan de optocht met de glazen koets bij de opening van het parlementaire jaar op Prinsjesdag. Ook tijdens de avondvierdaagse of de grote Nijmeegse vierdaagse lopen er vaak bands mee die marsmuziek spelen. Ook in de pauze van grote voetbalwedstrijden kan er een optreden (show) zijn van een fanfare die op marsmuziek diverse figuren loopt.
Bekende mars componisten
Met de uitgebreide ontwikkeling van koperblazers, vooral in de 19e eeuw, werden marsen zeer populair en werden ze vaak uitgebreid op bladmuziek gezet. Componisten als Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Hector Berlioz, Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, Gustav Mahler, Ralph Vaughan Williams, Charles Ives, Arnold Schoenberg, Igor Stravinsky, Alban Berg, Sergei Prokofiev, Paul Hindemith, Dmitri Sjostakovitsj en Leonard Bernstein schreven marsen, soms verwerkt in opera's, sonates, suites en symfonieën. De populariteit van de bandmarsen van John Philip Sousa is enorm groot.
Nederlandse Militaire bands
De Nederlandse defensie kent verschillende onderdelen die een eigen band of orkest hebben. Zo heb je de Marinierskapel der Koninklijke Marine, tamboers en pijpers van het korps Mariniers, de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’, de Regimentsfanfare ‘Garde Grenadiers en Jagers’, Fanfare ‘Bereden Wapens’, Fanfare 'Korps Nationale Reserve', het Orkest Koninklijke Luchtmacht en het Orkest Koninklijke Marechaussee.
Bekende marsen
- Radetzkymars (1848); door Johann Strauss I; geschreven ter ere van de Oostenrijkse generaal Joseph Radetzky.
- Einzug der Gladiatoren; door Julius Fučík (1872-1916), ook bekend van het circus.
- Colonel Bogey; door Kenneth J. Alford (1881-1945)
- The Stars And Stripes Forever; door John Philip Sousa
- Koning voetbal: door Willy Schootemeijer (1934)
- Defileermars; door Adjudant S.P. van Leeuwen (1961), met een stukje van "de Zilvervloot"
- Scotland the Brave (Schots-Gaelisch : Alba an Àigh); Onbekende componist (1911), een onofficieel volkslied van de Schotten
- Alte Kameraden; door de militaire musicus Carl Teike (rond 1889 gecomponeerd)
Veel landen hebben een volkslied dat een mars is.
Mars als dansmuziek
Hoewel marsen vooral bedoeld zijn om op te marcheren, zie je bijvoorbeeld tijdens de carnaval in Zuidoost-Nederland en Duitsland dansmariekes. Ongeveer in de jaren '70 van de twintigste eeuw liepen er in de rest van het land vaak majoretten met de drumbands mee. Dansmariekes en majoretten lopen en maken danspasjes op de marsmuziek. Soms gebruiken ze daarbij een stokje met twee knoppen aan de uiteinden, de baton.
Links
- SchoolTV - Fanfareorkest, Fanfare
- Muziekweb - Marsmuziek, militaire (mars)muziek
- YouTube - Marsmuziek
- Militaire muziek van de Nederlandse Defensie