Servo-Kroatisch

Gebied waar Servo-Kroatisch wordt gesproken.

     Servisch
     Kroatisch
     Bosnisch
     Montenegrijns

Het Servo-Kroatisch, Bosnisch Servo Kroatisch of Kroato-Servisch (srpskohrvatski of hrvatskosrpski) is een Zuid-Slavische taal die onder verschillende namen officieel is in Kroatië, Servië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, de Oostenrijkse deelstaat Burgenland en in één Italiaanse gemeente. In totaal zijn er rond de 19 miljoen moedertaalsprekers van het Servo-Kroatisch. Het Kroatisch gebruikt het Latijns alfabet. Het Servisch, Bosnisch en het Montenegrijns gebruiken het Latijns en het Cyrillisch alfabet.

Het Servo-Kroatisch heeft zes naamvallen. Soms moet je een woord op een bepaalde toon uitspreken, omdat het anders iets anders kan betekenen. Dit is niet altijd zo. In het Zweeds en Chinees moet je een woord ook op een bepaalde toon uitspreken om de betekenis duidelijk te maken. Verder is opvallend dat bij werkwoorden het onderwerp (taalkundig) kan wegvallen als dat een persoonlijk voornaamwoord is. Voorbeeld: znam → ik weet. In het Nederlands zetten wij er nog ik bij om duidelijk te maken wie weet, maar in het Servo-Kroatisch is dat te zien aan de uitgang van het woord.

Eén taal?

Het Servo-Kroatisch werd vroeger, tijdens de tijd van Joegoslavië, altijd als één taal gezien. In de jaren 90 van de 20e eeuw viel Joegoslavië echter uiteen in verschillende landen. Toen noemde elk land zijn eigen dialect een taal en ontstonden er heel veel nieuwe talen (Kroatisch, Servisch, Bosnisch en Montenegrijns), die heel erg veel op elkaar leken en die onderling verstaanbaar waren, maar toch een beetje van elkaar verschilden. Maar deze nieuwe talen volgden niet netjes de nieuwe grenzen. Even een overzicht: wie spreekt wat waar?

• Kroatië: Kroatisch (95%)
• Servië: Servisch (88%)
• Bosnië en Herzegovina: Bosnisch (50%), Servisch (30%) en Kroatisch (15%), deze cijfers zijn onzeker
• Montenegro: Montenegrijns (37%) en Servisch (43%)

Deze talen lijken dus heel erg veel op elkaar: de verschillen zijn niet groter dan tussen Amerikaans- en Brits-Engels of tussen Nederlands en Vlaams. Een Kroaat kan een Serviër makkelijk verstaan, maar hoort wel dat het een Serviër is.

Verschillen

Hoe klein dan ook, er zijn wel degelijk verschillen. Het Servisch is beïnvloed door het Russisch en door het Oudkerkslavisch, een hele oude taal die door de Orthodoxe Kerk werd gebruikt. Het Bosnisch wordt het meest gesproken door de Bosniakken, die islamitisch zijn. Daardoor heeft het Bosnisch ook veel meer invloeden vanuit het Turks in vergelijking met de andere talen, maar het Servisch heeft ook veel invloeden uit het Turks. Het Kroatisch zou je misschien nog het meest oorspronkelijk noemen. De Kroaten hebben niet zo veel woorden uit het Italiaans of het Duits geleend, maar wel wat uit het Pools. Het Kroatisch is dus nog heel erg Slavisch.

Alfabet

Vroeger gebruikte het Servo-Kroatisch het Griekse, het Glagolithische en het Arabische alfabet. Tegenwoordig worden alleen het Latijnse en het Cyrillische alfabet nog gebruikt. Hier zie je de Latijnse letter met daaronder de Cyrillische variant.

Latijns	A B C Č Ć D Đ Dž E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š T U V Z Ž
Cyrillisch	А Б Ц Ч Ћ Д Ђ Џ Е Ф Г Х И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С Ш Т У В З Ж

Zoals je ziet heeft het Servo-Kroatische alfabet een aantal letters die wij niet kennen. Ook spreek je sommige letters anders uit. De Servo-Kroatische C spreek je bijvoorbeeld uit als ts en de Servo-Kroatische V als een (Nederlandse) W.

De Ž, Š en Č spreekt je uit als /zj/ (als in garage), /sj/ (als in sjouwen) en /tsj/ (ongeveer zoals in tsjakka!). Je hebt ook de Đ, deze spreek je ongeveer uit als /dzj/, maar ook deze klank kennen wij niet in het Nederlands. De Ć lijkt erg op de Č. Omdat wij ook deze klanken in het Nederlands niet kennen horen we amper verschil. Er zijn ook een aantal dubbele letters.

Net als de IJ in het Nederlands worden ze beschouwd als één letter. De Dž spreek je ongeveer net zo uit als de Đ (dus als /Dzj/), de Nj als een /nj/ (zoals in banjo) en de Lj als een klank tussen de /l/ en /j/ in (zoals in het Spaanse paella)