Maaidorser

Zelfrijdende maaidorser

De moderne maaidorser, of combine, is een veelzijdig landbouwwerktuig die is ontworpen om efficiënt een verscheidenheid aan graan-gewassen te oogsten. De naam 'combine' is afgeleid van de combinatie van vier afzonderlijke oogstactiviteiten - oogsten, dorsen, verzamelen en wannen - in één enkel proces. Onder de gewassen die met een maaidorser worden geoogst, zijn tarwe, rijst, haver, rogge, gerst, maïs, sorghum, sojabonen, vlas (lijnzaad), zonnebloemen en koolzaad. Het afgescheiden stro, dat op het veld blijft liggen, bestaat uit de stengels en eventuele resterende bladeren van het gewas met beperkte voedingsstoffen erin: het stro wordt dan ofwel gehakseld, op het veld uitgespreid en teruggeploegd of in balen geperst voor strooisel en beperkt voer voor vee.

Maaidorsers zijn een van de economisch meest belangrijke arbeidsbesparende uitvindingen.

Geschiedenis

Oude Harvester maaidorser

In 1826 in Schotland ontwierp de uitvinder dominee Patrick Bell (maar hij nam er geen patent op) een maaimachine, die het schaarprincipe van het snijden van planten gebruikte; een principe dat vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt. De Bell-machine werd voortgeduwd door paarden. Een paar Bell-machines waren beschikbaar in de Verenigde Staten. In 1835 bouwde en patenteerde Hiram Moore in de Verenigde Staten de eerste maaidorser, die graan kon oogsten, dorsen en wannen (graankorrels scheiden van de vliesjes). Vroege versies werden getrokken door koppels van paarden, muilezels of ossen. In 1835 bouwde Moore een volledige machine met een lengte van 5,2 m en een snijbreedte van 4,57 m; in 1839 werd meer dan 20 ha aan gewassen geoogst. Deze maaidorser werd getrokken door 20 paarden die volledig werden behandeld door boerenknechten. In 1860 werden op Amerikaanse boerderijen maaidorsers met een snij- of strookbreedte van enkele meters gebruikt.

Ongeveer tegelijkertijd werd in Australië de de stripper door John Ridley ontwikkeld samen met anderen in Zuid-Australië in 1843. De stripper verzamelde alleen de aren en liet de stelen in het veld achter. De stripper en latere maaiborden hadden het voordeel dat er minder bewegende delen en alleen verzamelkoppen waren, waardoor er minder kracht nodig was om te werken. Verfijningen door Hugh Victor McKay produceerden in 1885 een commercieel succesvolle maaidorser, de Sunshine Header-Harvester.

Later werd stoomkracht gebruikt en George Stockton Berry integreerde de maaidorser met een stoommachine die stro gebruikte om de ketel te verwarmen. De eerste zelfrijdende maardorsers verschenen vanaf 1911. Rond 1920 werden ze getrokken door een tractor en na de Tweede Wereldoorlog werd deze vorm het meest gebruikt. Deze maaidorsers gebruikten een schudder om het kaf (vliesjes) van het graan te scheiden en stroschudders (roosters met kleine tanden op een as die uit het midden staat) om het stro uit te werpen terwijl het graan werd vastgehouden. Deze machines stopten het geoogste gewas in zakken die vervolgens op een wagen of vrachtwagen werden geladen, of hadden een kleine bak waarin het graan werd opgeslagen totdat het via een stortkoker werd overgebracht.

Na de jaren 1970 werden de machines steeds verder verbeterd en tegenwoordig zijn ze computergestuurd en hebben een GPS aan boord. Ook hebben ze sterkere motoren.

Werking

Doorsnede maaidorser: 1) Haspel, 2) Maaibalk, 3) Maaibordvijzel, 4) Graantransporteur, 5) Steenvanger, 6) Dorstrommel, 7) Dorskorf, 8) Stroschudder, 9) Graanpan, 10) Ventilator,

11) Bovenste verstelbare zeef, 12) Onderzeef, 13) Afvoerband, 14) Afdorsen van afval, 15) Graanvijzel, 16) Graantank, 17) Strohakselaar, 18) Bestuurderscabine, 19) Motor, 20) Losvijzel, 21) Waaier.

Eerst snijdt de maaibalk (2) het gewas en voert het in de dorstrommel (6). Bewegende slaglijsten of wrijflijsten trekken het gewas door holle roosters die het koren en het kaf van het stro scheiden. De graankoppen vallen door de vaste dorskorven. Wat er daarna gebeurt, hangt af van het type maaidorser. In de meeste moderne maaidorsers wordt het graan naar de 'schoen' getransporteerd door een set van 2, 3 of 4 (mogelijk meer op de grootste machines) vijzels (15). Het graan wordt de beide zeven (11 en 12) gezeefd. Zwaar materiaal, bijv. ongedorste koppen, valt van de voorkant van de zeven en wordt teruggevoerd naar de dorskorf (7) om opnieuw te worden gedorst.

De stroschudders (8) bevinden zich boven de zeven, en hebben ook gaten erin. Eventueel nog aan het rietje vastzittend graan wordt eraf geschud en valt op de bovenste zeef.

Wanneer het stro het einde van de schudders bereikt, valt het uit de achterkant (17) van de maaidorser. Het kan vervolgens in balen worden geperst voor strooisel voor vee of worden verspreid door twee roterende strostrooiers met rubberen armen. De meeste moderne maaidorsers zijn uitgerust met een strostrooier. Het graan wordt verzameld in de graantank (16).

Een groot probleem was altijd de stof ontwikkeling die nadelig is voor de motoren en de koeling ervan. Dit kon zelfs door oververhitting tot brand leiden. Later werden de motoren beter afgeschermd.