Strijd tegen het water in Nederland

Dit artikel is (gedeeltelijk) geschreven door Pabo-studenten van de MarnixAcademie en blijft in ieder geval staan tot de beoordeling is gegeven.

Afbeelding 1: Kaart van Nederland als er geen dijken zijn.

De strijd tegen het water in Nederland wordt al vanaf het begin gevoerd. Dit is niet heel verrassend aangezien een groot deel van Nederland onder de zeespiegel ligt. Dit houdt in dat een groot deel van Nederland kans maakt op overstromingen. Er zijn verschillende overstromingen geweest, waarbij veel mensen zijn overleden, denk maar aan de watersnoodramp van 1953. Deze ramp is één van de grootste natuurrampen in de Nederlandse geschiedenis geweest.

Vanaf de 11e eeuw werden er terpen en dijken gebouwd om de mensen te beschermen tegen het water. Ook werden er polders gemaakt. Dit gebeurde allemaal, omdat de bevolking en de welvaart groeide. Nederland zoals wij het kennen is ontstaan door het bouwen van de dijken en het maken van de polders. Waren er geen dijken gebouwd dan zou Nederland eruit zien zoals op afbeelding 1.

Geschiedenis

Watersnoodramp en Deltawerken

Watersnoodramp 1953

De watersnoodramp voltrok zich in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953. 89 dijken breken door die nacht. Er stierven meer dan 1800 mensen door het onverwachte water. Veel dijken waren te zwak of te laag. Dit probleem was al bekend bij de regering. De plannen om maatregelen te nemen lagen al klaar. De afsluitdijk die in 1932 werd geopend was een van die maatregelen. Door de tweede wereldoorlog kwam de bescherming tegen het water op een laag pitje te staan. Het had geen prioriteit meer. Het geld voor de bescherming van Nederland werd in 1950 nog minder. Het was belangrijker om het land eerst weer op te bouwen. Echter door de ramp van de 1953, werd er haast gemaakt met de maatregelen en zo kwamen de Deltawerken tot stand.

Deltaplan grote rivieren

Het deltaplan grote rivieren werd bedacht om de mensen die in de omgeving van de rivieren woonden te beschermen. Veel dijken moesten worden verstevigd of verhoogd om de stijging van het water aan te kunnen. Het verstevigen en het verhogen van de dijken moest uiterlijk eind 1996 klaar zijn. In totaal werd er over een lijn van 148 kilometer dijken versterkt. Het ging vooral om dijken die 1 keer in de 100 jaar door konden breken.

Tegenwoordig

Door het maken van dijken zijn rivieren steeds meer ingeklemd. Wanneer ze buiten hun oevers treden kunnen ze nergens anders heen, dan een bewoond gebied. De dijken zijn steeds hoger geworden, maar het land erachter steeds lager. Hierdoor wordt het niveau verschil steeds groter.

In 1993 en 1995 waren er hoge waterstanden in de rivieren. In de toekomst worden alleen nog maar hogere waterstanden verwacht door de toenemende klimaatverandering. Rivieren moeten meer water gaan afvoeren, daarom kwam er een nieuwe visie op de strijd tegen het water, namelijk ruimte voor de rivieren. Niet alleen verhoogde dijken zouden meer zorgen voor de strijd tegen het water, ook aan andere elementen moet gedacht worden, zoals een verlaging van de rivierbedding.

Volgens oud-minister Schultz van Heagen kan slechts 15% van de mensen in de Randstad worden geëvacueerd wanneer de dijken breken. Dit houdt in dat 85% van de mensen voor zichzelf moet zorgen.

Om Nederlanders hiervan bewust te maken heeft de regering in 2017 de website www.overstroomik.nl gelanceerd. Op deze site kan je zien of het gebied waar jij woont overstroomt, wanneer de dijken breken.

Gevolgen van een mogelijke doorbraak kunnen zijn:

• Geen water
• Geen elektriciteit
• Geen gas
• Problemen met de riolering
• Grote drukte op de weg
• etc.

Nederland leeft met water

Na de overstromingen in 1993 en 1995 was er enorme economische schade. Niet alleen daarom moest het waterbeleid worden aangepast, ook het veranderende klimaat speelde een grote rol. Er komt meer neerslag in de winter en ook kunnen we vaker extreme neerslag verwachten. Hierdoor werken de traditionele manieren niet meer.

Het doel van de Nederlandse regering werd om de kwantiteit, de hoeveelheid water, te beheersen en de kwaliteit van het water te bewaren. In 2003 wordt er een campagne opgezet om burgers bewust te laten worden van het water: ‘Nederland leeft met water’. Overal komen er folders, reclame en tv spotjes om mensen bewust te maken.[1][2]

In 2006 komt er een vervolg op de campagne. Echter heeft deze campagne meer doelen. Zo wordt er niet alleen aan de bewustwording van de burgers gewerkt, maar probeert de regering ook om een groter draagvlak te maken voor de vele maatregelen die genomen worden. Denk hierbij aan de sloop van huizen om de dijken te verstevigen. Verder worden consumenten en organisaties opgeroepen om na te denken over oplossingen voor het toekomstige waterbeheer. De nadruk wordt gelegd op de duurzaamheid. Het gaat niet alleen om nu, maar ook over de vele jaren na ons. Het laatste doel van de campagne is om de mensen te wijzen op de mogelijkheden van het water, met andere woorden hoe het ons geld kan opleveren.

Ruimte voor de rivieren

Het programma ruimte voor de rivier moet ervoor zorgen dat rivieren meer water naar de zee veilig kunnen afvoeren. Zo moet de hoeveelheid van de Rijn verhoogt worden van 15000m3 naar 16000m3 per seconde. Echter zijn grote delen van de floodplains, overstromingsvlaktes, ingenomen door infrastructuur en bebouwing. Hierdoor kan er minder worden opgeslagen. De conclusie is dat de rivier meer ruimte moet krijgen. Dit kan gedaan worden door:

• Dijken te verleggen. Uiterwaarden worden op deze manier breder.
• Kribben te verlagen. Kribben stuwen bij hoogwater de rivier op, door ze te verlagen kan het water sneller doorstromen.
• Bedding van de rivier uit te graven. Door het zomerbed te verdiepen, krijgt de rivier meer ruimte.
• Uiterwaarden te verlagen. De rivier krijgt meer ruimte om het water af te voeren.
• Hoogwatergeul. Dit is een bedijkt gebied dat aftakt van een rivier om een deel van het water via een andere route af te voeren.
• Waterberging. Wanneer stormvloedkeringen gesloten zijn terwijl de rivieren veel water afvoeren gebruiken we een waterberging.[3]

Deze maatregelen worden op 30 plekken in Nederland langs rivieren uitgevoerd. Om ervoor te zorgen dat de waterstand in rivieren wordt verlaagd.

Zijn de bovenstaande mogelijkheden niet mogelijk, dan worden de traditionele oplossingen gebruikt:

• Dijkverhoging
• Dijkversterking

Er moet worden gelet dat veiligheid en ruimtelijke ordening samengaan in het nieuwe beleid

Wat is er veranderd?

Het oude waterbeleid stond vooral in het teken van verdedigen en het vechten tegen het water. Het nieuwe waterbeleid is vooral faciliterend. Er is niet meer echt sprake van een strijd tegen het water. We proberen juist om het water de ruimte te geven. Polders zullen weer onder water worden gezet en ook het bebouwen van de uiterwaarden wordt afgeraden. Om de zee buiten de deur te houden zal er nog steeds gebruikt gemaakt worden van dijken en het ophogen van het stranden.

Tegenwoordig wanneer een nieuwe woonwijk wordt gebouwd wordt er goed gekeken naar de rol van het water. Zo worden er meer opslagplaatsen voor water gecreëerd. Ook in al bestaande wijken gebeurt dit, bijvoorbeeld onder rotondes. Er wordt onder de rotonde een grote bak gemaakt waar overtollig water kan worden opgeborgen

Bronnen

Auteur onbekend. (2006). Planologische kernbeslissing ruimte voor de rivier. Geraadpleegd op 12 oktober 2017, van publicaties.minienm.nl/download-bijlage/17361/pkbh1-h5.pdf

Dylansageprins. (2008, 13 mei). Televisiespot Nederland leeft met water [Videobestand]. Geraadpleegd op 1 november 2017, van https://www.youtube.com/watch?v=AYlqqkyZD9Y

Ministerie van Verkeer en Waterstaat. (1995). Deltaplan Grote Rivieren. Geraadpleegd op 1 november 2017, van publicaties.minienm.nl/download-bijlage/9937/deltaplan-grote-rivieren.pdf

Neeltje Jans. (2017). Deltawerken. Geraadpleegd op 1 november 2017, van https://www.neeltjejans.nl/deltawerken/

Nieuwsuur. (2017). In de strijd tegen het water moet de natuur juist een bondgenoot zijn.Geraadpleegd op 31 oktober 2017, van https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2200555-in-de-strijd-tegen-het-water-moet-de-natuur-juist-een-bondgenoot-zijn.html

Peters, A., Westerveen, F. (2010). Geowijzer. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers bv.

Ruimte voor de rivier. (2011, 25 november). Ruimte voor de rivier [Videobestand]. Geraadpleegd op 1 november 2017, van https://www.youtube.com/watch?v=S54sX9LwG5I

Sterrik. (2009, 3 november). Nederland leeft met water [Videobestand]. Geraadpleegd op 1 november 2017, van https://www.youtube.com/watch?v=aKmRI0z1T_0