Vaders en zonen

Vaders en zonen
Informatie
Alternatieve titel	Отцы и дети
Schrijver	Ivan Toergenjev
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Russisch
Land	Rusland
Genre	Politieke roman Liefdesroman Filosofische roman
Datum	23 februari 1862
ISBN
Leeftijdscategorie
Uitgeverij
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Vaders en zonen (Russisch: Отцы и дети) is een roman van de Russische schrijver Ivan Toergenjev. Hij publiceerde het boek in 1862. Vaders en zonen is een van de belangrijkste romans uit de Russische literatuur van de 19e eeuw. Ook wordt het gezien als Toergenjevs belangrijkste werk.

De roman gaat over Arkadi Kirsanov die na zijn studie terugkeert naar het landgoed van zijn vader, Nikolaj. Hij neemt zijn vriend, Jevgeni Bazarov, mee. Jevgeni is een vertegenwoordiger van een nieuwe filosofie, het nihilisme. Hij heeft Arkadi overtuigd om ook een nihilist te worden. Nikolaj en zijn broer, Pavel, hebben moeite met deze filosofische stroming. Vaders en zonen gaat over een generatiekloof tussen het nieuwe, westers-georiënteerde Rusland en het oude, traditionele Rusland.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Arkadi is net afgestudeerd van de universiteit. Hij besluit om samen met zijn vriend, Jevgeni, terug te gaan naar het landgoed van zijn vader, Nikolaj. Nikolaj probeerde tijdens Arkadi's studie altijd een goede band met hem te behouden. Zo bezocht hij hem vaak aan de universiteit en probeerde hij met zijn tijd mee te gaan. Nikolaj is verbaasd door de nihilistische denkwijze van Arkadi. Arkadi is namelijk beïnvloed door Jevgeni. Hierdoor begint Nikolaj aan zijn eigen, traditionele denkwijzen te twijfelen. Om het verhaal nog complexer te maken, heeft Nikolaj een relatie met zijn bediende, Fenitsjka. Zij woont nu bij hem in huis en hij heeft een zoon met haar, Mitja. Arkadi is blij voor zijn vader en verwelkomt zijn nieuwe broertje.

Na enkele weken ontmoeten Arkadi en Jevgeni de rijke en elegante Anna Sergejevna Odintsova. Zij wil als vrouw zelfstandig leven en gedraagt zich anders dan de meeste vrouwen op het platteland. Arkadi en Jevgeni worden beide verliefd op haar. Anna is gefascineerd door Jevgeni's ideeën en nodigt beide mannen uit op haar landgoed. Hier ontmoeten ze ook Katja, de zus van Anna. Arkadi wordt steeds afhankelijker van Jevgeni. Jevgeni heeft op zijn beurt moeite met verliefd te worden, omdat dat tegen zijn denkbeelden ingaat. Uiteindelijk vertelt Jevgeni aan Anna dat hij van haar houdt. Anna wijst hem echter af. Hierna vertrekt Jevgeni naar zijn ouders en neemt Arkadi met hem mee.

Arkadi wordt warm onthaald door de familie van Jevgeni. Toch ontstaan er spanningen tussen Arkadi en Jevgeni. Jevgeni vindt namelijk dat Arkadi zich te romantisch gedraagt. Ook heeft hij kritiek op de traditionele denkwijzen van Arkadi's oom, Pavel. Arkadi neemt afstand van de ideeën van Jevgeni. Hij besluit terug te gaan naar het landgoed van zijn vader. Hij maakt een korte tussenstop op het landgoed van Anna. Na enkele dagen realiseert Arkadi zich dat hij verliefd is op Katja en niet op Anna. Jevgeni komt aan op het landgoed van zijn vader voor wetenschappelijk onderzoek. Hij krijgt ruzie met Pavel en voelt zich aangetrokken tot Fenitsjka. Jevgeni kust Fenitsjka en Pavel ziet dat. Hij daagt Jevgeni uit voor een duel, waarbij Pavel gewond raakt. Jevgeni vertrekt vervolgens. Arkadi en Katja verloven zich.

Jevgeni besluit vervolgens te werken als een arts op het platteland. Hij kan zijn concentratie niet behouden en snijdt zichzelf tijdens een operatie. Hierdoor raakt hij besmet en wordt hij ernstig ziek. Op zijn sterfbed laat hij een bericht naar Anna sturen. Anna komt net op tijd aan bij Jevgeni. Jevgeni vertelt haar hoe mooi ze is en geeft haar een kus op het voorhoofd. Hij sterft de volgende dag. Arkadi en Katja gaan samen trouwen en helpen op het landgoed van Nikolaj. Nikolaj besluit op zijn beurt te trouwen met Fenitsjka. Het boek eindigt als Jevgeni's ouders bij zijn graf bidden.

Personages

In het boek komen de volgende personages voor:

• Arkadi Nikolajevitsj Kirsanov: Hij is een voormalig student die net afgestudeerd is aan de universiteit van Sint-Petersburg. Arkadi is een nihilist geworden door de invloed van zijn vriend, Jevgeni. Toch twijfelt hij gedurende het boek aan zijn overtuigingen. Hij trouwt uiteindelijk met Katja, de zus van Anna.
• Jevgeni Vasiljevitsj Bazarov: Hij is een vriend van Arkadi en een overtuigd nihilist. Hij verzet zich zowel tegen de liberale ideeën van Nikolaj als de Russisch-Orthodoxe ideeën van zijn ouders. Jevgeni onderdrukt zijn eigen gevoelens en sterft uiteindelijk.
• Nikolaj Petrovitsj Kirsanov: Hij is de vader van Arkady en een weduwenaar. Nikolaj is een liberale democraat en heeft vrij progressieve ideeën. Toch heeft hij moeite met het nihilisme. Nikolaj bezit een landgoed met de naam Marino.
• Pavel Petrovitsj Kirsanov: Hij is de broer van Nikolaj. Ook hij is een liberale democraat, maar gedraagt zich een stuk aristocratischer. Pavel heeft een bloedhekel aan Jevgeni.
• Fenitsjka: Een jonge vrouw en de bediende van Nikolaj. Hij heeft een relatie en zoon met Nikolaj. Nikolaj is gelukkig met haar, maar zij komt uit een veel lagere klasse. Toch is de liefde tussen Fenitsjka en Nikolaj "echter" dan die met zijn vorige vrouw.
• Anna Sergejevna Odintsova: Een rijke vrouw van 29. Haar vorige man is gestorven en ze houdt ervan om intellectuelen uit te nodigen op haar landgoed. Anna voelt zich aangetrokken tot het nihilisme, net als Jevgeni. Hierdoor is ze gefascineerd in hem.
• Katya Sergejevna Odintsova: De zus van Anna. In tegenstelling tot Anna is Katja stuk minder zelfverzekerd. Ze is verlegen en Arkadi wordt verliefd op haar.
• Vasili Ivanovitsj Bazarov: De vader van Jevgeni. Hij was een arts in het Russisch leger en heeft een landgoed. Vasili is erg conservatief. Hij brengt namelijk veel tijd door op zijn landgoed, waardoor hij niet weet wat er in de wereld aan de gang is.
• Arina Vlasevna Bazarov: De moeder van Jevgeni. Zij is een traditionele vrouw uit een aristocratische familie. Ook is zij erg overtuigd van de Russisch-Orthodoxe geloof.

Achtergrondinformatie

Titelverklaring

De titel Vaders en zonen verwijst naar het onderwerp van het boek. Dat is de relatie tussen vaders en hun zonen. In het boek staat vooral de generatie tussen Nikolaj en zijn zoon Arkady centraal. Toch wordt ook de relatie tussen Eugene en zijn vader beschreven. De titel verwijst daarnaast naar de relatie tussen twee verschillende relaties. Nikolaj probeert dan ook zijn zoon te begrijpen die totaal andere ideeën heeft als hem.

Een portret van Ivan Toergenjev.

In het Russisch heet het boek "Отцы и дети" (Otcy i deti). Het woord deti betekent letterlijk kinderen, waardoor het boek eigenlijk Vaders en kinderen zou moeten heten. De vertaling in het Nederlands (en veel andere talen) is echter Vaders en zonen.

Historische achtergrond

Om de roman beter te begrijpen, dien je wat over de context te weten waarin het geschreven is. In Rusland bestond toentertijd een discussie tussen de westers-georiënteerde intellectuelen en de slavofielen. De westers-georiënteerde intellectuelen wilden dat Rusland meer toenadering tot het westen (landen als het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) zocht. Rusland moest zich volgens hen moderniseren, waardoor het leven van de Russen beter zou worden. Deze groep bestond voornamelijk uit liberalen die westerse ideeën over vrijheid en gelijkheid wilden invoeren in Rusland. De slavofielen wilden juist dat Rusland geen toenadering tot het westen zou zoeken. Zij geloofden dat Rusland moest kijken naar zijn eigen tradities en religie. Westerse invloeden moesten volgens hen geweerd worden.

Toergenjev schreef het boek in de jaren 1860. In die tijd zag hij een breuk binnen de westers-georiënteerde intellectuelen. Er ontstond een generatiekloof tussen de liberalen van de jaren 1830 en 1840 (de vaders) en de nihilisten (de zonen). Het nihilisme gaat ervanuit dat het leven geen doel heeft. Het nihilisme was in zijn tijd een populaire ideologie. Later zou de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche een belangrijke invloed hebben op de stroming. Toergenjevs Vaders en zonen is overigens verantwoordelijk voor het populair maken van de term "nihilisme".

Thema's

Vaders en zonen heeft een groot aantal thema's. De belangrijkste thema's zijn:

• Traditie en vooruitgang: Nikolaj en Pavel zien zichzelf als moderne liberalen, terwijl Arkadi en Yevgeni ze juist als erg traditioneel zien. Yevgeni's eigen ouders zijn nog een stuk traditioneler. Yevgeni wil losbreken van de tradities van zijn ouders door een zeer moderne ideologie aan te hangen. Arkadi ziet zich eerst als nihilist, maar ontwikkelt tijdens het boek een afkeer tegen het nihilisme. Volgens Toergenjev kan vooruitgang beter bereikt worden vanuit de traditie. Arkadi leert uiteindelijk de tradities van zijn vader te accepteren. Hij ziet dat zijn vader op zijn eigen manier modern is. Arkadi kan die moderniteit voortzetten door het landgoed te moderniseren. Het nihilisme zou niet helpen om Rusland vooruit te brengen.
• Menselijke natuur: Yevgeni is een nihilist, waardoor hij gelooft dat het leven geen betekenis heeft. Toch probeert hij een betekenis te vinden. Hij probeert wetenschappelijke formules toe te passen om het leven en de natuur te begrijpen. Hij ziet de mens als een machine en gelooft dat alle mensen hetzelfde in elkaar zitten. Hij gelooft ook dat er geen onderscheid is tussen slechte en goede mensen. Het verschil wordt veroorzaakt door onderwijs en opvoeding. Als slechte mensen goed opgevoed waren, zouden zij goede mensen zijn. Volgens Nikolaj is de (menselijke) natuur juist mystiek en kunstzinnig (hij vergelijkt het met poëzie). Hierdoor heeft ieder mens een eigen natuur (persoonlijkheid). Ondanks dat sommige mensen slecht zijn, is de natuur zelf mooi.
• Liefde: Liefde speelt een belangrijke rol in het boek. Arkadi en Yevgeni worden beide verliefd op Anna. Yevgeni kan echter niet zijn gevoelens toegeven. Wanneer hij dat toch doet, wordt hij door Anna afgewezen. Het nihilisme van beide personages voorkomt dat zij verliefd op elkaar kunnen worden. Pas aan het einde van het boek kunnen zij hun gevoelens toegeven. Arkadi geeft zijn nihilisme op, waardoor hij een relatie met Katja kan beginnen. Het nihilisme wordt dus gezien als een slechte invloed op de mens. De ideologie staat in de weg van de liefde.

Adaptaties

In 1958 werd het boek verfilmd in de Sovjet-Unie. In 1971 maakte de BBC ook een miniserie bestaande uit vier afleveringen van het boek.

De Russische filosoof Nikolaj Tsjernysjevski publiceerde in 1863 het boek Wat te doen? als een reactie op Toergenjev. Het boek gaat over de jonge vrouw Viera Pavlovna die haar familie ontvlucht en economische onafhankelijkheid zoekt. Tsjernysjevski was een vertegenwoordiger van het socialisme in Rusland. Zijn boek was dan ook vanuit een socialistisch perspectief geschreven.