Boedapest: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Dan beginnen we toch opnieuw?)
Regel 1: Regel 1:
  +
'''Boedapest''' ([[Hongaars]]: Budapest) is de hoofdstad van [[Hongarije]].
{{wikipedia|http://nl.wikipedia.org/wiki/Boedapest}}
 
   
  +
{{Navigatie Hoofdsteden Europa}}
{{weg|omdat het niet geschreven is op niveau van de doelgroep}}
 
  +
{{Beginnetje}}
 
  +
[[categorie:Steden en dorpen]]
Boedapest
 
  +
[[categorie:Hongarije]]
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
 
Ga naar: navigatie, zoeken
 
Boedapest Plaats in Hongarije
 
 
Algemeen
 
Oppervlakte 525,16 km²
 
Inwoners (2006) 1.695.000 (3570/km²)
 
Overig
 
Website budapest.hu
 
 
 
Parlementsgebouw
 
 
Boeda, burcht
 
Boedapest (Hongaars: Budapest ['budɒpɛʃt]?) is de hoofdstad van Hongarije. De stad is gelegen aan weerszijden van de Donau (Hongaars: Duna) en telt ca. 1,7 miljoen inwoners. De stad werd in 1873 gevormd door het samenvoegen van Boeda en Óbuda op de rechteroever van de Donau met Pest op de linkeroever. Vóór 1873 noemde men de steden gezamenlijk Pest-Boeda.
 
 
De stad herbergt bijna 20% van alle inwoners van Hongarije en speelt in het land een dominante rol op bijna alle gebieden (bestuur, handel, industrie, verkeer, cultuur). Het is daarnaast het belangrijkste verkeersknooppunt en (in toenemende mate) het culturele hart van Centraal-Europa. De luchthaven Ferihegy International Airport vervult een belangrijke rol in de positie van Boedapest in Midden-Europa.
 
 
Inhoud [verbergen]
 
1 Geschiedenis
 
1.1 Demografische evolutie
 
2 Bezienswaardigheden
 
2.1 Bruggen
 
2.2 Gebouwen
 
3 Cultuur
 
3.1 Musea
 
3.2 Muziek
 
3.3 Evenementen
 
3.4 Winkelen
 
4 Verkeer en vervoer
 
5 Sport
 
6 Partnersteden
 
7 Bekende inwoners
 
7.1 Geboren
 
7.2 Elders geboren
 
8 Zie ook
 
9 Externe links
 
 
 
 
[bewerk] Geschiedenis
 
Beide oevers van de Donau werden al door de Romeinen bewoond: op de plaats van het huidige stadsdeel Óbuda lag Aquincum, en op de plaats van Pest het kleinere Contra-Aquincum. In 35 v.Chr. kwamen de oorspronkelijke bewoners in aanraking met de Romeinen, toen een Romeins leger onder leiding van Octavianus, de latere keizer Augustus, een veldtocht ondernam. Ong. 10 v.Chr. werd er een Romeinse provincie gevormd tussen de Oostelijke Alpen, de Donau en de Sava (Sau), die Pannonia werd genoemd. De Romeinen legden langs de Donau militaire steunpunten aan. Zo ontstond in de 1e eeuw het legerkamp Aquincum. Daarnaast verrees het stadje "Óbuda" voor de burgers. Aquincum werd de hoofdstad van Pannonië en zou 30.000 inwoners hebben geteld. Tot het eind van de 4e eeuw bleef het lot van de stad verbonden met het Romeinse rijk. Er was een goed wegennet tussen de grensstad aan de Donau en de overige 25 kleine steden en de vele landelijke nederzettingen. Vondsten bewijzen dat er ook handel werd gedreven met Spanje en Zuid-Italië.
 
 
Het verval zette in toen tegen het eind van de 4e eeuw de Romeinen hun grenzen niet langer konden verdedigen tegen de invallen van Germaanse stammen en de Hunnen. Een groot deel van de bevolking sloeg op de vlucht. In 455 werden de Hunnen daar verdreven. Na de Hunnen en Ostrogoten vestigden zich in het gebied diverse nomadenstammen uit Azië. In 567 kwamen de Avaren hier zich vestigen. Tegen het eind van de 8e eeuw werden de Avaren door Karel de Grote en zijn zoon Pepijn, verslagen. Na de dood van Karel de Grote raakte het gebied weer los van het Frankische rijk. In het gebied van het oude Aquincum vestigden zich toen Slavische stammen. Uit die tijd dateert waarschijnlijk de naam Boeda ('klein huis','hut') voor het deel aan de rechteroever. Het deel aan de andere oever van de Donau kreeg de naam Pest ('hol'), misschien vanwege de vele holen, die zich daar toen in de heuvels bevonden.
 
 
De Hongaren verschenen pas eeuwen later, tegen het jaar 900. Onder leiding van Árpád veroverden ze dit gebied, dat nog voortleefde onder de naam Pannonia en waartoe Boeda en Pest behoorden. Ze ondernamen rooftochten tot in het huidige Duitsland, Frankrijk en Italië. Pas nadat ze door keizer Otto I waren verslagen, besloten ze zich voorgoed te vestigen in het huidige Boedapest en wijde omgeving. Onder hun vorst Géza (971-997) gingen ze tot het christendom over. Belangrijk was dat de rooms-katholieke vorm van het christendom en niet de Grieks-katholieke, Byzantijnse variant werd gekozen. Het jaar 1000, waarin Stefan I van Hongarije tot koning werd gekroond, kan als geboortejaar van het Magyarenland beschouwd worden. De koningen hadden omstreeks die tijd nog geen vaste verblijfplaats. Ze trokken door het land en sloegen dan weer hier en weer daar hun kampementen op.
 
 
De binnenvallende Mongolen, die Óbuda en Pest verwoesten in 1241, en stadjes en dorpen in ruïnes veranderden, dwongen koning Béla IV burchten en stadsmuren te bouwen. De Mongolen verdwenen weliswaar nog in hetzelfde jaar, 1241, waarin ze gekomen waren, maar men vreesde een nieuwe inval. Béla IV liet het betrekkelijk smalle plateau van de heuvel van Boeda met een muur omgeven en in de 13e en 14e eeuw werd in het noordelijk deel de burcht gebouwd.
 
 
Boeda, dat strategisch op een heuvel ligt, kreeg in 1247 een kasteel en werd in 1361 de hoofdstad van het koninkrijk Hongarije. Onder koning Matthias Corvinus maakten Hongarije en Boeda een bloeitijd door.
 
 
Daaraan kwam een eind met de verovering door de Turken, die het Hongaarse koninkrijk in Mohács in 1526 een vernietigende slag toebrachten en de vesting Boeda in 1541 innamen. De stad was vanaf 1686 in Oostenrijkse handen. In 1787 komt Hongarije onder Habsburgs bewind, dat tot 1918 aan de macht blijft, zij het dat vanaf 1867 Oostenrijk en Hongarije gelijkwaardige partners zijn binnen Oostenrijk-Hongarije. In deze periode maakt met name Pest een enorme groei door. De bevolking bedroeg rond 1900 730.000 zielen.
 
 
De 20e eeuw bracht nieuwe stadsuitbreidingen (Újpest, Kispest, Angyalföld), maar vooral dramatische gebeurtenissen als de deportatie en vernietiging van grote delen van de omvangrijke joodse gemeenschap (in zeer korte tijd, pas in 1944 werd de stad door de nazi's bezet), de bevrijding (maar feitelijk nieuwe bezetting) door de Sovjet-Unie en het neerslaan van de Hongaarse Opstand in 1956 door diezelfde Sovjet-Unie. Deze gebeurtenissen hebben alle hun sporen in het stadsbeeld nagelaten.
 
 
In 1929, 1966 en 1983 vonden in Boedapest Universele Esperantocongressen plaats.
 
 
Sinds in 1989 in Boedapest de Republiek Hongarije werd uitgeroepen, is de stad het decor van ingrijpende hervormingen. De terugkeer van de markteconomie heeft het stadsbeeld zeer verlevendigd. De bevolking van de stad is in deze periode verder afgenomen (het hoogtepunt ligt in dit opzicht aan het begin van de jaren '80).
 
 
 
[bewerk] Demografische evolutie
 
Jaar 1800 1830 1850 1880 1890 1900 1925 1980 1990 2005
 
Bevolkingsaantal 54.200 102.700 178.000 370.800 491.900 733.400 957.800 2.059.300 2.016.700 1.695.000
 
 
 
[bewerk] Bezienswaardigheden
 
 
Sint-Stefanusbasiliek
 
Grote Boulevard
 
Vajdahunyadburcht
 
OperaBoeda is gelegen op de heuvelachtige rechteroever van de Donau (links op de kaart). Twee van die heuvels domineren: de Burchtheuvel (Várhegy) en de Gellértberg.
 
 
Op de Burchtheuvel staan de voornaamste monumenten van Boeda:
 
 
de Burcht en Burchtheuvel (Várhegy) - zie Boeda
 
de Matthiaskerk (Mátyástemplom)
 
het Vissersbastion (Halászbástya)
 
de Táncsics Mihály utca
 
De heuvel is ommuurd: de 18de-eeuwse Burchtwijk binnen de omwalling is goed bewaard gebleven (alleen het zuidelijke deel leed zware oorlogsschade). Het uitzicht over de Donau met haar bruggen en Pest is veelbezongen. Zoals de meeste attracties van Boedapest zijn de grote toeristentrekkers minder oud dan ze lijken: zowel de Matthiaskerk in zijn huidige vorm als het Vissersbastion zijn negentiende-eeuws.
 
 
Andere belangrijke bezienswaardigheden in Boeda:
 
 
de Waterstad (Viziváros)
 
de Szent Anna-Templom (Sint-Annakerk)
 
de Batthyány tér (Batthyányplein)
 
de Citadel van Boeda
 
het Hotel Gellért
 
Bezienswaardigheden in Pest:
 
 
het Parlementsgebouw aan de oevers van de Donau
 
de Andrássyboulevard (Andrássy út), dé Boulevard van Boedapest
 
het Heldenplein (Hősök tere) aan het eind daarvan, met zijn Millenniummomument
 
het Városliget (Stadspark) met:
 
de Vajdahunyadburcht
 
het restaurant Gundel
 
het Vidámpark (Pretpark)
 
de Állatkert (Dierentuin)
 
de Nagykörút (Grote Boulevard) met zijn winkels en hotels
 
het centrum (vijfde district) ligt direct tegenover de Burchtheuvel en is het zaken- en winkelcentrum van heel Boedapest.
 
de Sint-Stefanusbasiliek (Szent István Bazilika)
 
de Theaterwijk
 
vele badhuizen, waarvan sommige teruggaan tot de Turkse tijd
 
de gerestaureerde grote Markthal
 
de beroemde koffiehuizen
 
 
De kettingbrug, de oudste brug van Boedapest
 
[bewerk] Bruggen
 
Er zijn negen bruggen over de Donau in Boedapest:
 
 
De Spoorwegbrug van Újpest, ver in het noorden
 
De Árpádbrug geeft verbinding met het Margiteiland en Óbuda
 
De Margitbrug geeft toegang tot het Margiteiland, een parkeiland in de rivier
 
De Kettingbrug (of Lánchíd) is de oudste brug van Boedapest (1849)
 
De Elisabethbrug, een opvallend moderne brug
 
De Vrijheidsbrug (of Szabadsághíd), vroeger Ferenc Józsefhíd (Frans-Jozefbrug)
 
De Petőfibrug geeft verbinding met de Nagykörút (Grote boulevard)
 
De Lágymányosibrug, de nieuwste brug ter ontlasting van de Petőfibrug
 
De zuidelijke spoorwegbrug, spoorwegverbinding met Wenen.
 
 
[bewerk] Gebouwen
 
 
Vigado Concert zaal
 
 
Boeda oude stadhuis
 
 
Wenckheim paleis
 
 
Gresham paleis
 
 
 
Gerbeaud confiserie
 
 
New York koffiehuis
 
 
Párizs(Parijs) hof
 
 
Klotild paleiszen
 
 
 
Hongaarse Wetenschappelijk Academie
 
 
Boedapest straat
 
 
Andrássy straat
 
 
Kodály plein
 
 
 
Váci winkelstraat
 
 
Kunst Hal
 
 
Terror Huis
 
 
Synagoge
 
 
 
Sint-Stefanusbasiliek
 
 
Oude Kerk
 
 
Mária Magdolna Toren
 
 
Vissersbastion
 
 
 
Széchenyi Fürdő
 
 
Turul, Hongaarse godenleer
 
 
De metro van Boedapest was de eerste metro op het Europese vasteland
 
 
Matthiaskerk
 
 
 
 
[bewerk] Cultuur
 
 
Magyar Nemzeti Múzeum
 
 
Néprajzi Múzeum
 
 
Szépművészeti Múzeum
 
 
[bewerk] Musea
 
Ernst Museum
 
Ludwig Museum of Contemporary Art
 
Magyar Nemzeti Múzeum
 
Soros Center for Contemporary Art
 
Statue Park Budapest
 
Szépművészeti Múzeum
 
Néprajzi Múzeum
 
 
[bewerk] Muziek
 
Franz Liszt Muziekacademie
 
 
[bewerk] Evenementen
 
Sziget-festival
 
Nationale Feestdag van Hongarije
 
 
[bewerk] Winkelen
 
De omgeving van de Váci utca is een paradijs voor rijke toeristen
 
Winkelcentrum Árkád is in Duitse handen en behoort tot de nieuwste in Boedapest, te bereiken met de metro, met 170 winkels.
 
Winkelcentrum Duna Plaza, met meer dan 120 winkels, een bioscoop met 9 zalen, een speelhal en een bowlingbaan.
 
Winkelcentrum Mammut is een complex van 2 grote gebouwen aan Moskva tér, een van de belangrijkste pleinen van Boedapest.
 
 
[bewerk] Verkeer en vervoer
 
 
Tramnet van BoedapestDe luchthaven van Boedapest is Ferihegy International Airport.
 
 
Boedapest vormt het hart van het Hongaarse wegennet. Vanuit Boedapest starten de autosnelwegen M1 (richting Wenen), M2 (richting Vác en de Slovaakse grens), M3 (richting Miskolc en Debrecen), M5 (richting Szeged en de Servische grens) M6 (richting Dunaújváros) en de M7 (richting Balatonmeer en Kroatische grens). Tegenwoordig wordt in snel tempo de M0 (ring rond Boedapest) aangelegd.
 
 
Boedapest kent een zeer uitgebreid netwerk van openbaar vervoer met 3 metrolijnen, 4 zogenaamde "treinen van plaatselijk belang" (HÉV), tientallen tram- en stadsbuslijnen en 14 trolleybuslijnen. Bovendien zijn er ook nog een tandradbaan (fogáskerekű vasút), een stoeltjeslift (libegõ), een kabeltrein (sikló) en een kinderspoorlijn in de heuvels van Boeda. Het nachtbusnet is uitstekend: bussen rijden 7 dagen per week heel de nacht door om het halfuur, tot ver in de omgeving.
 
 
De oudste lijn van de metro van Boedapest loopt onder de Andrássyboulevard, het Heldenplein en het Stadspark tot aan de Hungária körút. Deze lijn werd aangelegd in 1896 (tot aan het Stadspark) en was de eerste metro op het Europese vasteland. In de jaren 1970 werden een oost-westverbinding (rode metro, lijn 2) en een noord-zuidverbinding (blauwe metro, lijn 3) aangelegd. Tegen 2010 zou de groene metro (lijn 4) in gebruik moeten zijn, die net als lijn 2 Boeda en Pest met elkaar verbindt.
 
 
Boedapest kent een aantal belangrijke stations, waarvan vooral Keleti pályaudvar en Nyugati pályaudvar (van de hand van Gustave Eiffel) architecturale pareltjes zijn. Ook Déli pályaudvar is erg belangrijk. Letterlijk vertaald zijn dit respectievelijk het Oost-, West- en Zuidstation, wat niet wegneemt dat het Zuidstation westelijker ligt dan het Weststation.
 
 
Zie ook ook het artikel Boedapestse tram
 
 
 
[bewerk] Sport
 
Boedapest telt 5 voetbalploegen in de Hongaarse eerste klasse: Boedapest Honvéd FC, MTK Hungária FC, Vasas, Rákospalotai EAC en Újpest FC. De meeste van deze ploegen, alsook Ferencváros, hebben talrijke andere afdelingen, zoals ijshockey of basketbal.
 
 
 
[bewerk] Partnersteden
 
New York City (Verenigde Staten}
 
Piešťany (Slowakije)
 
Sarajevo (Bosnië en Herzegovina)
 
Tel Aviv (Israël)
 
Frankfurt am Main (Duitsland)
 
 
[bewerk] Bekende inwoners
 
 
[bewerk] Geboren
 
Ignaz Semmelweis (1 juli 1818), arts
 
Maria Hendrika van Oostenrijk (23 augustus 1836), koningin van België
 
Isidor Gunsberg (2 november 1854), Hongaars-Brits schaker
 
Theodor Herzl (2 mei 1860), Joods-Oostenrijks journalist, publicist en stichter van het moderne zionisme (overleden 1904)
 
István Tisza (22 april 1861), premier van Hongarije
 
Marie-Valerie van Oostenrijk (22 april 1868), aartshertogin van Oostenrijk
 
Alfréd Hajós (1 februari 1875), zwemmer, atleet, voetballer en architect
 
Mihály Károlyi (4 maart 1875), premier en president van Hongarije
 
Pál Teleki (1 november 1879), geograaf en politicus
 
Árpád Szakasits (6 december 1888), president van Hongarije
 
Michael Polanyi (11 maart 1891), Hongaars-Brits wetenschapper
 
Albert Szent-Györgyi (16 september 1893), arts en Nobelprijswinnaar
 
Gyula Breyer (3 april 1894), schaker (overleden 1921)
 
István Dobi (31 december 1898), President van de Presidentiële Raad van Hongarije
 
Hans Swarowsky (16 september 1899), dirigent
 
John von Neumann (28 december 1903), Hongaars-Amerikaans wiskundige
 
Miklós Rózsa (18 april 1907), Hongaars-Amerikaans componist en dirigent
 
Edward Teller (15 januari 1908), Hongaars-Amerikaans natuurkundige
 
Eva Besnyö (29 april 1910), Hongaars-Nederlands fotografe (overleden 2003)
 
György Faludy (22 september 1910), Joods-Hongaars dichter, schrijver en vertaler (overleden 2006)
 
Georg Solti (21 oktober 1912), dirigent en pianist
 
Paul Erdős (26 maart 1913), wiskundige
 
Robert Capa (22 oktober 1913), fotograaf (overleden 1954)
 
Paul Halmos (3 maart 1916), Hongaars-Amerikaans wiskundige en statisticus (overleden 2006)
 
Zsa Zsa Gábor (6 februari 1917), Hongaars-Amerikaans actrice
 
Iván Böszörményi-Nagy (19 mei 1920-2007), Hongaars-Amerikaans psychiater
 
Árpád Göncz (10 februari 1922), president van Hongarije
 
Iván Patachich (3 juni 1922), componist
 
Ferenc Puskás (2 april 1927), voetballer
 
Ladislao Kubala (10 juni 1927), voetballer
 
Frigyes Hidas (25 mei 1928), componist
 
Kamilló Lendvay (28 december 1928), componist, dirigent en hoogleraar
 
Zoltán Czibor (23 augustus 1929), voetballer
 
Sándor Kocsis (21 september 1929), voetballer (overleden 1979)
 
Imre Kertész (9 november 1929), schrijver en Nobelprijswinnaar
 
Gyula Horn (7 juli 1932), premier van Hongarije
 
László Bitó (7 september 1934), physioloog en schrijver
 
László Kovács (3 juli 1939), Europees commissaris voor douane en fiscale zaken
 
Péter Erdő (25 juni 1952), kardinaal-aartsbisschop van Esztergom-Boedapest
 
Emese Hunyady (4 maart 1966), schaatsster
 
Tamás Darnyi (3 juni 1967), zwemmer
 
Károly Güttler (15 juni 1968), zwemmer
 
Péter Zilahy (8 november 1970), fotograaf, journalist en schrijver
 
Krisztina Egerszegi (16 augustus 1974), zwemster
 
Tamas Kasas (20 juli 1976), waterpolospeler
 
Judit Polgár (23 juli 1976), schaakster
 
László Bodrogi (11 december 1976), wielrenner
 
Gábor Talmácsi (28 mei 1981), motorcoureur
 
Melinda Czink (22 oktober 1982), tennisster
 
László Cseh (3 december 1985), zwemmer
 
Beatrix Boulsevicz (15 februari 1987), zwemster
 
Dániel Gyurta (4 mei 1989), zwemmer
 
 
[bewerk] Elders geboren
 
Gustav Mahler (Kaliště 7 juli 1860), componist en dirigent
 
Béla Bartók (Nagyszentmiklós, Hongarije, 25 maart 1881), componist en pianist
 
Zoltán Kodály (Kecskemét, Hongarije, 16 december 1882), componist
 
Otto Klemperer (Breslau, Polen, 14 mei 1885), dirigent en componist
 
Victor Vasarely (Pécs, Hongarije, 9 april 1908), kunstenaar
 
Raoul Wallenberg (Kapptsa 4 augustus 1912), Zweeds diplomaat
 
György Kurtág (Lugoj, Roemenië, 19 februari 1926), componist
 
 
[bewerk] Zie ook
 
Boedapest Keleti pályaudvar
 
 
[bewerk] Externe links
 
(en) Officieel webportaal
 
(en) Officiële toeristische website
 
Boedapest op Wikitravel (en)
 
Commons
 
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Budapest op Wikimedia Commons.
 
 
{{{afb_links}}} Comitaten (megyék) in Hongarije {{{afb_groot}}}
 
Comitaten: Bács-Kiskun - Baranya - Békés - Borsod-Abaúj-Zemplén - Csongrád - Fejér - Győr-Moson-Sopron - Hajdú-Bihar - Heves - Jász-Nagykun-Szolnok - Komárom-Esztergom - Nógrád - Pest - Somogy - Szabolcs-Szatmár-Bereg - Tolna - Vas - Veszprém - Zala
 
Steden met comitaatsrecht: Békéscsaba - Debrecen - Dunaújváros - Eger - Érd - Győr - Hódmezővásárhely - Kaposvár - Kecskemét - Miskolc - Nagykanizsa - Nyíregyháza - Pécs - Salgótarján - Sopron - Szeged - Székesfehérvár - Szekszárd - Szolnok - Szombathely - Tatabánya - Veszprém - Zalaegerszeg
 
Comitaatvrij: Boedapest (Budapest)
 
 
{{{afb_links}}} Hoofdsteden in Europa {{{afb_rechts}}}
 
Amsterdam · Andorra la Vella · Athene · Belgrado · Berlijn · Bern · Boedapest · Boekarest · Bratislava · Brussel · Chisinau · Dublin · Helsinki · Kiev · Kopenhagen · Ljubljana · Londen · Lissabon · Luxemburg · Madrid · Minsk · Monaco · Moskou · Nicosia · Oslo · Parijs · Podgorica · Praag · Reykjavik · Riga · Rome · San Marino · Sarajevo · Skopje · Sofia · Stockholm · Tallinn · Tirana · Valletta · Vaticaanstad · Vaduz · Vilnius · Warschau · Wenen · Zagreb
 

Versie van 31 mei 2008 22:37

Boedapest (Hongaars: Budapest) is de hoofdstad van Hongarije.


Accessories-text-editor.svg
Dit artikel is een beginnetje. Je wordt uitgenodigd op bewerk te klikken om dit artikel aan te vullen.

Meer informatie over dit onderwerp vind je hier:
Tekst: WikipediaNPO KennisGoogle
Afbeeldingen: Wikimedia Commons (oud) • WikiKids Beeldbank
Clipjes: SchooltvBeeld & GeluidYouTube

Accessories-text-editor.svg
Dit artikel is een beginnetje.
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=Boedapest&oldid=58713"