Hendrik Lorentz

Hendrik Lorentz, nadat hij les heeft gegeven aan de universiteit, kijk maar naar de formules op het schoolbord achter hem.
Die formules zijn van Albert Einstein, die Lorentz heeft uitgelegd. (Lorentz had ook eigen formules.)
Lorentz glimlacht naar de fotograaf.
Hij draagt nette kleren die toen ook al een beetje ouderwets was.
Je ziet een natuurkundeboek.
Rechts ligt zijn krijtje.

Hendrik Antoon Lorentz ("Hennie") was een bekende natuurkundige die in 1853 in Arnhem geboren is. Op zijn 24ste werd hij al heel jong professor in de natuurkunde aan de universiteit van Leiden.
Hij was behalve een uitstekende onderzoeker ook een goede leraar. Vóór zijn les sprak hij zijn studenten allemaal even persoonlijk, en gaf ze soms extra uitleg op papier.
Als hij les gaf keek hij iedereen afwisselend aan en speelde hij met zijn schoolkrijtje.

Nobelprijs

Hij deed veel belangrijk onderzoek in de natuurkunde, naar elektriciteit, magnetisme en licht en hoe ze werken op stoffen.
En ook over hoe water stroomt bijvoorbeeld.
Voor een bepaald onderzoek kreeg hij in 1902 de Nobelprijs voor de natuurkunde.
Deze prijs kreeg hij samen met Pieter Zeeman uit Zeeland. "Piet" Zeeman deed in Leiden een proef die liet zien hoe je met een magneet licht kunt veranderen: dat ging het Zeemaneffect heten. Hendrik Lorentz bedacht meteen hoe dat kwam en hoe je dat kon uitrekenen: hij bedacht er een theorie voor.
Het Zeemaneffect is nu een natuurkundeproef die je op een middelbare school zou kunnen doen.
Maar op school wordt deze proef normaal niet gedaan, omdat hij niet hoeft voor het eindexamen natuurkunde.

Leven

Als jongen in Arnhem moest hij heet water gaan halen in een winkel. (Toen had je nog geen warm water uit de kraan thuis!). Toen hij met een ketel heet water terug liep naar huis, kwam hij een jongen tegen die met hem wilde vechten. Maar Hennie Lorentz had daar geen zin in. Hij zei dat heet water gevaarlijk was en lelijke brandwonden zou geven. Lorentz zei dat hij een andere keer wel zou willen vechten. We weten niet of hij later nog met die jongen gevochten heeft. Wel zeggen ze dat Lorentz er een vriend bij had gekregen.

Hendrik Lorentz was in zijn tijd zo bekend dat de veel jongere Albert Einstein naar Leiden kwam om bij hem te logeren en met hem te praten over hun werk. Veel mensen vinden Albert Einstein de grootste onderzoeker ooit, met Isaac Newton. Albert Einstein schreef in een brief aan een vriend dat hij van Lorentz hield, en volgens hem was Hendrik Lorentz de grootste toen levende natuurkundige.

Op het eind van leven heeft Lorentz berekeningen gedaan voor de aanleg van de Afsluitdijk van Noord-Holland naar Friesland. Lorentz legde uit hoe je kon uitrekenen hoe hoog de dijken zouden moeten worden. (Daarvoor was het IJsselmeer open naar de Waddenzee en heette het IJsselmeer de Zuiderzee, omdat hij ten zuiden van de Noordzee en de Waddenzee lag.)
De sluizen in de Afsluitdijk die het dichtst bij Friesland zitten, zijn daarom naar Lorentz vernoemd. Dat zijn de Lorentzsluizen.

Op de middelbare school heeft Hendrik Lorentz de eerste en de tweede klas overgeslagen.

Dood

Toen Hendrik Lorentz 74 jaar oud was stierf hij op 4 Februari 1928 in Haarlem aan een infectie van belroos met koorts, een akelige huidziekte met rode vlekken, die hij van iemand had gekregen.
Er waren nog geen antibiotica. Nu zou Lorentz gewoon pillen hebben gehaald bij de huisarts en was hij in twee weken genezen.
Lorentz werd begraven onder massale belangstelling, want hij was net de laatste tien jaar heel beroemd geworden.
Vele hoogwaardigheidsbekleders kwamen kijken, maar ook veel andere professoren en collega's. Er werden extra treinen ingezet om al die mensen naar Haarlem voor de begrafenis te brengen.

In de natuurkunde vond Lorentz de Lorentzkracht uit, de kracht van een magneet op een snoer waar elektrische stroom door loopt. (Die kracht noemde hij anders, hij was bescheiden.) In Leiden zijn de Lorentzkade en de Lorentzschool vernoemd naar Hendrik Lorentz.
En op de universiteit van Leiden is er het Lorentz Center waar ze aan natuurkunde werken. En bijeenkomsten van onderzoekers organiseren.
Lorentz organiseerde bijeenkomsten van natuurkundigen voor een Belgische miljonair Ernest Solvay, die rijk werd door soda te maken. Solvay hield van schei- en natuurkunde en wilde er geld aan uitgeven. (Soda heb je misschien in je keukenkastje thuis.)