Filips II van Spanje

Felipe (Valladolid, Spanje, 21 mei 1527 - Madrid, Spanje, 13 september 1598), was de oudste zoon van Karel V van het Heilige Roomse Rijk en Isabel van Portugal (1503-1539). Zijn Nederlandse naam is Filips. Filips II was vroom katholiek. Na de dood van zijn moeder in 1539 werd hij in Spanje regent onder zijn vader Karel V, die zelf vaak niet in Spanje te vinden was omdat hij veel reizen maakte door zijn rijk. Filips ging als toekomstig koning en heer naar Napels, de Nederlanden en Milaan tussen 1548 en 1551. In 1555 werd hij koning van Spanje, nadat zijn vader vrijwillig afstand had gedaan van de troon.

Huwelijken

Op 15 november 1543 trouwde Filips met prinses Maria Manuela van Portugal (1527-1545). Ze kregen een zoon:

• Carlos (8 juli 1545 - 24 juli 1568)

Kort na het overlijden van zijn eerste vrouw, trouwde Filips op 25 juli 1554 met Koningin Mary I van Engeland. Ze kregen geen kinderen en Mary stierf in 1558.
Op 22 juni 1559 trouwde hij met Prinses Élisabeth van Frankrijk (1545-1568). Ze kregen vijf kinderen:

• Een tweeling, twee dochters (1564-1564)
• Isabel Clara Eugenia (12 augustus 1566 – 1 december 1633)
• Catalina Micaela (10 oktober 1567 - 6 november 1597)
• Een doodgeboren zoon (3 oktober 1568)

Op 12 november 1570 trouwde hij met Anna van Oostenrijk (1549–1580). Ze kregen vijf kinderen:

• Fernando (4 december 1571 – 18 oktober 1578)
• Carlos Lorenzo (12 augustus 1573 - 30 juni 1575)
• Diego Félix (15 augustus 1575 – 21 november 1582)
• Felipe (3 april 1578 - 31 maart 1621)
• María (14 februari 1580 - 5 augustus 1583)

De vrede met Frankrijk van 1559-1589

De overwinning tijdens de Zeeslag bij Lepanto leverde Filips meer macht op de katholieke kerk op de Turken in 1571. In 1588 mislukte een invasie in Engeland. En de Tachtigjarige Oorlog verliep moeizaam.

Overlijden

Filips II stierf in 1598 in zijn paleis.

Beknopte biografie van Filips II

Lijfspreuk en geld/munten

Zijn latijnse lijfspreuk was: "Doninus mihi auditor". dat betekent: "De Heer is mijn helper". Filips had veel geld en gaf ook veel geld uit voor wapens om oorlog te kunnen voeren. Veelal was dit geld afkomstig van belastingen.

Filips en de Nederlanden

Kenau Hasselaar op de wallen van Haarlem

Filips regeerde eerst vier jaar lang vanuit Brussel. Toen hij in 1559 naar Spanje ging, benoemde hij Margaretha van Parma tot landvoogdes van de rijke zeventien Nederlanden. Zij was een onwettig kind van Karel V, dus halfzus van Filips II. De Nederlanden waren eigenlijk een klein gebied met zo'n drie miljoen hardwerkende inwoners. Er was op dat moment zelfs sprake van een bevolkingsgroei in Holland, waarbij de meeste mensen in de steden woonde. Zo'n 40% van de stedelijke bevolking was echter straatarm. Dit stond in groot contrast tot de rijke kooplieden, ambachtslieden, boeren en edelen. Men had het ook moeilijk door overstromingen als de Allerheiligen vloed van 1570. En dan niet te vergeten de voortdurende bedreiging van de pest. Allemaal zaken die tot ontevredenheid leidde. Margaretha moest in naam van Filips II regeren en ook de protestanten vervolgen, wat beter bekend staat als de inquisitie. In deze periode brak op 10 augustus 1566 de Beeldenstorm uit in Vlaanderen, waarbij protestanten allerlei beelden en schilderijen in katholieke kerken vernietigden. Deze beeldenstorm spreidde zich naar de rest van de Nederlanden uit. Vele katholieke kerken in de noordelijke Nederlanden veranderden in 1566 in sobere witgekalkte protestantse godshuizen.

Hertog van Alva

Filips nam het bewind over van zijn vader Karel V in 1555. Filips benoemde in 1559 Willem van Oranje (die bij hun op het paleis van Karel V was opgevoed en opgeleid) als stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht toen ze nog vrienden waren van elkaar. Maar dat veranderden later. Hoewel Filips daarna nooit meer in de Nederlanden kwam en het werk over liet aan Willem van Oranje en andere bestuurders, vond hij het wel nodig om hard op te treden tegen de beeldenstormers. Ook de belastingen die hij nodig had voor de oorlogen tegen de Fransen en de Ottomanen (Turken), liepen steeds verder op. De Raad van state protesteerde wel, maar het haalde niet veel uit. Naast de al genoemde ellende stopte de import van wol uit Engeland in 1563, ook door een conflict wat de Engelsen met Filips II hadden. De katholieke Filips had niets met de Nederlanden. Hij sprak geen Diets en geen Frans. Hij stuurde in 1567 de hertog van Alva naar Brussel om orde op zaken te stellen. De kloof die ontstaan was tussen de Protestanten vooral in het noorden van de Nederlanden en de Katholieken in het zuiden als gevolg van de reformatie maakte het er niet gemakkelijker op. De hertog van Alva nam de taak over van Margaretha en trad op met harde hand. Die trok in opdracht van Filips II met een leger door de Nederlanden. Er kwam een Raad van Beroerte, ook wel bekend als de bloedraad. Deze veroordeelde vele ketters tot de dood. Vele Calvinisten vluchten. Willem trok zich op dat moment terug op de Dillenburg in Duitsland. Hij had vroegtijdig door dat Filips hard zou optreden en hem als opstandeling tegen het wettige gezag zou zien. Hiermee kwam een einde aan eerste fase van de opstand der Nederlanden.

Alva hervormde de belastingen. Hierdoor zouden de prijzen nog verder stijgen. De ijzeren hertog liet ook de graven Egmond en Hoorne onthoofden, omdat ze teveel geprotesteerd hadden.

Het enige georganiseerde verzet kwam van Willem van Oranje en zijn broers. Willem had volgends de wet de mogelijkheid om zelf een leger samen te stellen en was daarmee de tegenpartij voor Filips II. Dit is het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Willem was eigenlijk niet tegen de koning, maar was tegen de overhaaste manier waarmee de veranderingen plaatsvonden. Hij zocht naar verdraagzaamheid: samenleven en samenwerken van katholieken en protestanten. Dit zie je ook terug in het Wilhelmus, waarschijnlijk van Marnix van Sint-Aldegonde.

Alva was vooral druk in de zuidelijke Nederlanden. De noordelijke opstandelingen zagen kans om op 1 april 1572 Den Briel in te nemen. In de zomer van 1572 kwam in Dordrecht de eerste 'vrije' Staten vergadering bij elkaar. Dit zonder toestemming van Filips II. Het calvinisme werd een 'publieke kerk'. Willem van Oranje werd als wettig stadhouder van de koning erkend. Steden als Amsterdam en Middelburg bleven nog pro-Spaans. Willem had zich ondertussen in Holland gevestigd en koos ook voor de leer van de calvinisten. Hij vond dat godsdienst iets persoonlijk hoorde te zijn en niet een politiek iets was. Zijn mening werd toen nog niet gedeeld. Alva's wraak liet niet lang op zich wachten. Zijn zoon Don Frederick ging met een leger op pad en richte een waar bloedbad aan in Mechelen, Zutphen en Naarden. Het Spaanse huis in Naarden herinnert daar nog aan. Haarlem verdedigde zich dapper tegen de Spanjaarden. Een van de verzetshelden daar was Kenau Simonsdochter Hasselaer, maar zij moest zich overgegeven. Ook Alkmaar werd belegerd. Na anderhalve maand werd het beleg opgeheven als gevolg van opkomend water door het openzetten van de sluizen.

Beleg van Leiden

Door deze gebeurtenissen moest Alva opstappen en werd vervangen door de nieuwe landvoogd Luis de Zúñiga y Requesens. Deze was wel wat gematigder, maar de steden hadden hiermee nog geen rust. Leiden kreeg in 1573 en 1574 met twee belegeringen te maken, met honger en armoe tot gevolg. Op 3 oktober 1574 werd opnieuw door water het Spaanse leger verjaagd. De stad werd met haring en wittebrood bevrijd, wat op 3 oktober nog altijd gevierd wordt. Als beloning voor de standvastigheid van de stad Leiden, mocht het in 1575 een universiteit stichten.

Pacificatie van Gent

Al die belegeringen in de tachtigjarige oorlog koste Willem enorm veel geld. Luis de Zúñiga y Requesens had meer problemen. Zijn soldaten gingen muiten (op strooptocht) omdat ze al lang geen soldij (loon) hadden gehad. Ondertussen had Filips II het ook aan de stok met de Turken op de Middellandse zee. Ook de godsdienstoorlogen in Frankrijk vroegen om zijn aandacht. In november overleed Luis de Zúñiga y Requesens plotseling. Kort daarna werd Antwerpen slachtoffer van de Spaanse Furie. Vele burgers werden vermoord en de stad leeggeplunderd. De Staten-Generaal van de zeventien Nederlanden kwamen in vergadering bijeen om de toestand te bespreken. De afspraken werden vastgelegd in de Pacificatie van Gent: de Spaanse muiters zouden gezamenlijk worden aangepakt en Willem van Oranje werd erkend als stadhouder van Holland en Zeeland. In de zuidelijke staten zouden de calvinisten met rust worden gelaten en in de andere gewesten gold hetzelfde voor de katholieken.

Voor Willem was dit een hoogtepunt. Maar de vreugde duurde niet lang.

Don Juan

De halfbroer van Filips II, Don Juan, werd de nieuwe landvoogd. Hij dwong de Staten-Generaal ertoe dat alleen het katolieke geloof toegestaan was. Holland en Zeeland waren het hier niet mee eens. Ook doordat Don Juan de citadel van Namen probeerde te veroveren, gingen de Staten-Generaal ook 'overdwars' en herstelde de eerder gemaakte afspraken. Op 2 augustus 1578 leed Don Juan tijdens de Slag bij Rijmenam ten noorden van Brussel een nederlaag tegen de troepen van het nog opstandige deel van de Nederlandse gewesten.

Unie's

Don Juan werd opgevolgd door Alexander Farnese, hertog van Parma. In 1579 wist hij enkele gewesten te verenigen in de Unie van Atrecht, met de katholieke godsdienst als enige godsdienst. Enkele weken daarna op 29 januari 1579 deed oudste broer van Willem, Jan van Nassau, hetzelfde met enkele noordelijke gewesten en gebieden in het zuiden met de Unie van Utrecht. De calvinistische godsdienst zou hier voornamelijk gebruikt worden. Dit werd de basis voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Officieel was Filips II nog steeds de landsheer, ook boven de grote rivieren. In 1580 deed hij Willem in de ban (er stond een prijs op zijn hoofd). In 1581 kwamen de Staten-Generaal opnieuw bijeen en schreven het Plakkaat van Verlathinge waarmee ze Filips II als koning afzwoeren. De Noordelijke Nederlanden werden daarmee zelfstandig!

Op 10 juli werd Willem in Delft vermoord door Balthazar Gerards in opdracht van Filips II. De hertog van Parma viel in 1585 Antwerpen binnen. Een grote stroom 'zuidelijken' vluchtte naar het noorden. Hun inbreng in het noorden zou nog van grote betekenis worden. Prins Maurits van Oranje, de zoon van Willem, volgde hem op als stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel. De landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt werd zeg maar de eerste raadspensionaris. Neef Willem Lodewijk van Oranje werd stadhouder in Friesland en Groningen. In 1596 erkenden Engeland en Frankrijk de nieuwe Republiek als zelfstandige staat. De oorlog met Spanje ging echter door. In mei 1588 verliest Spanje ongeveer een derde van de Armada (Spaanse vloot van 130 gewapende schepen) door toedoen van de Engelsen. De Nederlanders zorgden ervoor dat de vloot niet naar de kust van Duinkerken kon om de troepen van de hertog van Parma op te pikken. Een heftige storm deed de rest. De oorlogen kostte Filips zoveel geld, dat Spanje in 1596 failliet ging.

In 1590 werd Breda door de hollanders ingenomen, door de list met het turfschip van Breda. Andere steden volgden en het Spaanse leger werd weggejaagd. Filips II overleed in 1598. De tachtigjarige oorlog ging onder zijn opvolger Filips III echter door.

Koningen van Spanje

Karel I (1516-1556) · Filips II (1556-1598) · Filips III (1598-1621) · Filips IV (1621-1665) · Karel II (1665-1700) · Filips V (1700-1724) · Lodewijk (1724) · Filips V (1724-1746) · Ferdinand VI (1746-1759) · Karel III (1759-1788) · Karel IV (1788-1808) · Ferdinand VII (1808) · Jozef (1808-1813) · Ferdinand VII (1813-1833) · Isabella II (1833-1868) · regentschap (1868-1870) · Amadeus (1870-1873) · Eerste Spaanse Republiek (1873-1874) · Alfons XII (1875-1885) · Alfons XIII (1885-1931) · Tweede Spaanse Republiek (1931-1939) en Spaanse Staat (1936-1975) · Juan Carlos I (1975-2014) · Felipe VI (2014-heden)