Piano

Een buffetpiano met een pianokruk

Ook al zou je het niet zeggen, de piano is een snaarinstrument (chordofoon). Maar ook een slaginstrument en toetsinstrument. De snaren van de piano zitten aan de binnenkant. Door op de toetsen te drukken, slaan kleine hamertjes tegen de snaren aan. Zo komt het geluid tot stand. Tegenwoordig bestaan er ook digitale of elektrische piano's ofwel keyboards. Die hebben geen snaren. Maar de makers hebben van tevoren ervoor gezorgd dat als je op een bepaalde toets drukt, dat er dan een op de piano lijkende toon klinkt. Je kan vaak ook via een keuzemenu andere instrumenten laten klinken. Eind 19e eeuw ontstonden er ook automatisch spelende piano's; de pianola.

Instrument

De piano of beter gezegd de vleugel is tussen 1698 en 1709 door Bartolomeo Cristofori in Florence uitgevonden. De originele naam is eigenlijk Fortepiano, dat letterlijk hard (forte) en zacht (piano) betekent. Hiermee werd aangegeven dat er hard en zacht op te spelen was. Hierbij worden de snaren hard of zacht geraakt door houten hamers die zijn bekleed met een zachter materiaal (moderne hamers zijn bedekt met dichte wolvilt; sommige vroege piano's gebruikten leer). Ook met behulp van de pedalen kan het hard of zacht spelen worden beïnvloed (dempen - sustain of laten doorklinken - sostenuto). Bij een klavecimbel kan dit wisselen in hardheid van het geluid niet. Hiermee is de piano veel dynamischer. De vleugel is dus ook een versie van de piano, maar dan een horizontale versie. De snaren liggen dus horizontaal, waardoor de vleugel ook groter is en een andere klank heeft dan de hiernaast afgebeelde buffetpiano. In de periode van ongeveer 1790 tot 1860 onderging de piano uit het Mozart-tijdperk enorme veranderingen die leidden tot de moderne (vleugel-) vorm van het instrument

Een piano heeft meestal een beschermende houten kist rond het klankbord en metalen snaren, die onder grote spanning op een zwaar metalen frame zijn gespannen. Je hebt een piano in een rechtopstaande, verticale uitvoering. Dit betekent dat de snaren rechtop staan. Deze versie van de piano wordt ook wel de buffetpiano genoemd. Het verticale binnenwerk van de buffetpiano werd in 1826 in Londen, Engeland uitgevonden door Robert Wornum en de staande modellen werden het meest populaire pianomodel. De buffetpiano was voor de mensen die de ruimte of het geld er niet hadden voor een vleugel.

Toetsen, met blauw de middelste C en geel de middelste A.

De meeste noten hebben drie snaren, behalve de bastonen (lage tonen), die lopen van één naar twee snaren. De snaren klinken wanneer toetsen worden ingedrukt of aangeslagen, en worden tot zwijgen gebracht door dempers wanneer de handen van het toetsenbord worden opgetild. Het stemmen van een piano gebeurd door een pianostemmer. Hij gebruikt hiervoor een speciale 'sleutel', een soort hendel die hij op de stemschroeven plaatst. Het stemmen is een secuur en moeilijk werk. De toon van de snaren kunnen verlopen (veranderen) door veranderingen in de luchtvochtigheid.

Binnenwerk van een buffetpiano met bovenaan de stem schroeven

Het wordt gespeeld met behulp van een toetsenbord , een rij toetsen (kleine hendels) die de uitvoerder indrukt of slaat met de vingers en duimen van beide handen om ervoor te zorgen dat de hamers op de snaren slaan. In de beginjaren van de pianobouw werden de toetsen meestal gemaakt van suikerpijnboom. In de jaren 2010 zijn ze meestal gemaakt van sparren- of lindenhout. Vurenhout wordt meestal gebruikt in piano's van hoge kwaliteit. Zwarte toetsen werden traditioneel gemaakt van ebbenhout en de witte toetsen waren bedekt met stroken ivoor, tegenwoordig plastic.

De piano heeft een groot toonbereik, dit betekent dat er hele hoge tonen en hele lage tonen te horen zijn. Alleen het orgel heeft een groter toonbereik.

De meeste moderne piano's hebben een rij van 88 zwarte en witte toetsen. Dat zijn 52 witte toetsen voor de noten van de C majeur toonladder (C, D, E, F, G, A en B) en 36 kortere zwarte toetsen, die boven de witte toetsen en verder terug op het toetsenbord.

Gebruik

Piano's en vleugels worden in vele muziekstijlen gebruikt vanaf de klassieke muziek tot de hedendaagse popmuziek. Bij de popmuziek is het instrument vaak verdrongen door het keyboard omdat die makkelijker te vervoeren is en vaak goedkoper is. Het kan als solo instrument worden gebruikt of als begeleidingsinstrument (bijvoorbeeld bij zingen). Het is ook een instrument om te gebruiken bij het componeren van muziek. Hoewel dat laatste tegenwoordig ook veel op de computer wordt gedaan (zie MIDI).

Piano's kom je ook tegen in bars en kroegen (zoals in een Western film). Tegenwoordig staan ze ook op de grotere treinstations, waarop iedereen gratis mag spelen. De soms wat vals klinkende piano's in bijvoorbeeld saloons worden ook wel honky-tonk piano's genoemd.

Links

• Voorbeeld van een muziekstuk dat is gespeeld door een piano; Pianosonate nr. 14 door Beethoven
• SchoolTV - Zoeken op: Piano
• Muziekweb - Zoeken op: Piano
• YouTube - Zoeken op: Piano