Toetsinstrument
Een toetsinstrument is een instrument dat voorzien is van sleutels of toetsen.
Een sleutel of toets is een specifiek onderdeel van een muziekinstrument. Het doel en de functie van de sleutel of toets is afhankelijk van het instrument.
Op instrumenten die zijn uitgerust met stemmechanismen zoals gitaren of mandolines, maakt een sleutel deel uit van een stemmechanisme. Het is een wormwiel met een sleutelvormig uiteinde dat wordt gebruikt om een tandwiel te laten draaien. Dat is op zijn beurt bevestigd aan een as die de snaar opwindt. De sleutel wordt gebruikt om toonhoogte-aanpassingen aan een snaar te maken.
Bij andere instrumenten als citers en trommels, is een sleutel bijvoorbeeld in wezen een kleine sleutel die wordt gebruikt om een stemmechanisme of lip te draaien. Daarmee kun je een snaar of trommelvel losser of strakker spannen. Veelal kun je de stelsleutel loshalen.
Op houtblazers, zoals een fluit, klarinet of saxofoon, zijn toetsen die met de vinger een hefboom bedienen. De toetsen worden gebruikt om toongaten te openen of te sluiten met een daarop geplaatste klep. Als je erop blaast, kun zo de gewenste toon al dan niet laten horen.
De toetsen op het toetsenbord van een pijporgel openen en sluiten ook verschillende kleppen, maar de luchtstroom wordt hier gemaakt door een blaasbalg of luchtpomp in plaats van via de longen. De luchtstroom wordt via luchtleidingen geleid naar verschillende pijpen. Die pijpen zijn voor elke noot apart afgestemd. Een pijporgel kan meerdere klavieren hebben en zelfs voetpedalen die vergelijkbaar zijn met een klavier.
De toetsen van een accordeon zetten kleppen open en dicht. Daardoor kan er wel of geen luchtstroom gaan van de handmatig bediende balg naar de verschillend gestemde vibrerende metalen tongen.
Bij andere toetsinstrumenten kan een toets een hefboom zijn die mechanisch een hamer activeert om op een groep snaren te slaan, zoals op een piano. Bij een elektronisch orgel of een synthesizer wordt er per toets een elektrische schakelaar omgezet die een audio-oscillator (elektrisch onderdeel) activeert zodat er een (elektronische) klank te horen is. Een reeks van deze zwarte en witte toetsen naast elkaar noem je een toetsenbord (keyboard) of klavier.
Bekende toetsinstrumenten
- Carillon
- Celesta of belpiano
- Clavichord
- Clavicytherium
- Claviharp
- Digitale of elektrische piano, zie Keyboard
- Elektronisch orgel, zie Orgel
- Fortepiano
- Keyboard
- Klavecimbel
- Keytar
- Melodica
- Hammondorgel, zie Orgel
- Pijporgel, kerkorgel, theaterorgel of concertorgel, zie Orgel
- Piano
- Accordeon
- Spinet
- Synthesizer
- Virginaal