Depressie

Zelfmoordgedachten? Hoe moeilijk het ook lijkt; als je gedachten hebt over zelfdoding, praat er dan over met mensen die je vertrouwt. Praat bijvoorbeeld met je beste vriend(in) of je ouders. Als je liever anoniem met een professional wilt praten, dan kun je 113 Zelfmoordpreventie op internet opzoeken als je in Nederland woont of Zelfmoord 1813 als je in België woont. Zij willen je graag helpen!

Een depressie is een psychische ziekte. Het betekent dat iemand lange tijd heel somber is en nergens meer plezier in heeft. Dit kan weken zijn, maanden of zelfs nog langer.

Als je je depressief voelt, dan heb je het gevoel dat je geen zin meer hebt in dagelijkse dingen. Je voelt je waardeloos. Je bent erg negatief en je voelt je alleen. Je voelt je schuldig aan dingen die je denkt verkeerd te hebben gedaan en je hebt helemaal nergens meer zin in. Je hebt weinig zin om aan de dag te beginnen en kijkt op tegen de dingen die gaan komen. Dit zijn gevoelens die iedereen wel eens heeft. De een gaat gemakkelijker om met deze gevoelens dan een ander.

Niet iedereen die somber is, is meteen depressief. Iedereen is weleens somber. Het kan te veel worden of eventjes tegenzitten. Bij de meeste mensen gaat dit gevoel weer binnen een dag of een paar dagen over. Bij een depressie is dit niet het geval. Een depressie is hierdoor een stemmingsstoornis.

Depressie levensfasen

In bijna alle fasen van het leven kun je een depressie krijgen . Op oudere leeftijd wordt de kans wel stukje groter. Meer dan 20 procent van ouderen heeft lichte tot erngst depressieve klachten. Het emotioneel lijden is groter dan je kunt voorstellen als je nog nooit echt depressief bent geweest. Depressie kan zicht op verschillende manieren uiten :

• Langere tijd somber zijn
• Angstig zijn
• Gespannen zijn
• Vaak verdrietig zijn
• nergens zin in hebben, ook niet in wat je eigenlijk wel leuk vindt
• Geen eetlust
• Meer klagen dan bij persoon of situatie
• Minderwaardigheidsgevoel
• Doodswens
• Onverklaarbare lichamelijke klachten zoals moeheid en pijn
• Vaak is er een combinatie van symptomen.

Depressie is lastig te begrijpen omdat je wel ziet dat iemand somber en ongelukkig voelt maar meestal is er geen duidelijke reden. Vaaak helpt het beste om te accepteren en vandaaruit kleine stapjes te maken naar verbetering.

Iemand met een depressie voelt zich vaak leeg van binnen en waardeloos voor anderen. Ze hebben geen plezier meer in het leven en het is voor hen te moeilijk om initiatief te nemen om iets te gaan doen. Alleen al uit bed komen is al te veel en daar voelen zich dan ook schuldig over. Aan en uitkleden kost te veel moeite , om het over wassen maar helemaal te hebben.

Oorzaken

Voorkomen

Iedereen kan te maken krijgen met een depressie. Jonge kinderen kunnen depressief zijn, maar ook ouderen. Over het algemeen hebben vrouwen meer last van een depressie dan mannen. Een depressie kan kort duren, maar ook lang, maanden of zelfs jaren. Als je minstens twee jaar depressief bent, dan spreek je van een chronische depressie.

Bij ouderen

Het grootste deel van de oudste ouderen is tevreden over het bestaan en wil nog graag veel plezier beleven, als het kan met nog wat jaartjes erbij. Ondanks nogal wat beperkingen door lichamelijke problemen noemt men zichzelf redelijk gelukkig. Een depressie kan bij een oudere ook de voorbode zijn van cognitieve achteruitgang, misschien zelfs een beginnende dementie. Net zoals bij andere psychische ziektebeelden op hoge leeftijd, is het nodig om zorgvuldig te kijken naar lichamelijke oorzaken.

Factoren: hoe kan een depressie ontstaan?

• Door kwetsbaarheid
• Door een ingrijpende gebeurtenis
• Genetische factoren; deze factoren zijn erfelijk bepaald. Als depressie in de familie vaak voorkomt, kan dit ook bij de patiënt het geval zijn. Dit wil zeggen dat de patiënt een hogere kans op depressie heeft.
• Sociale en omgevingsfactoren; deze factoren worden bepaald door de omgeving waarin iemand zich bevindt. Dit heeft te maken de familie, vrienden, werk, etc. Voorbeelden zijn het verlies van een dierbare, het verbreken van een vriendschap of het uitmaken van een relatie.
• Cognitieve factoren; deze factoren hebben met ervaringen en herinneringen te maken. Een negatieve ervaring in de jeugd kan ook op het latere leven invloed hebben. Als iets dergelijks later gebeurt, kan dit weer een depressie veroorzaken.
• Hormonale ontregeling; dit heeft vooral met het lichaam zelf te maken. In het lichamen zijn er stofjes genaamd hormonen. Deze hormonen zijn voor allerlei processen belangrijk. Bij hormonale ontregeling wordt niet de juiste hoeveelheid van ieder hormoon aangemaakt. Hierdoor kan een depressie ontstaan.

Risicogroepen: welke mensen kunnen eerder een depressie krijgen?

Sommige mensen zijn vatbaarder voor een depressie dan andere mensen. Dit betekent dat zij sneller een depressie kunnen ontwikkelen. Mensen die een depressie hebben gehad, hebben een grotere kans om later weer een depressie te krijgen. Daarnaast zijn er ook bepaalde groepen vatbaarder voor een depressie. Voorbeelden zijn:

• Mensen met een verslaving of die verslaafd zijn geweest, zoals drugs of alcohol.
• Mensen met een ziekte of lichamelijke aandoening, zoals de ziekte van Parkinson.
• Mensen met een vitamine B-tekort.
• Mensen een slecht of niet werkende schildklier.
• Mensen met een hersenbeschadiging (vasculaire depressie).
• Mensen die bepaalde medicijnen (overmatig) gebruiken.

Soorten depressies

Er zijn verschillende soorten depressies. Deze verschillende in mate van ernst en duur:

• Een seizoensgebonden depressie is een depressie die tijdens bepaalde periode in het jaar terugkomt. Deze depressie wordt ook wel de winterdepressie genoemd, aangezien het bij de meeste mensen in de winter voorkomt. Natuurlijk kan een seizoensgebonden depressie ook in andere jaargetijden voorkomen. Een seizoensgebonden depressie ontstaat door veranderingen in het weer en de lichtval. De meeste mensen hebben hiervan in de winter last, aangezien er dan minder licht is. De zon is minder fel en het wordt sneller donker. Een oplossing voor zo'n depressie is lichttherapie.
• Een ernstige depressie is een depressie is erge vorm. De patiënt heeft het idee dat hij/zij niets meer aan de praat krijgt. Voor de patiënt betekent dat een martelgang. De ochtenden zijn veel slechter dan de avond, de patiënt wordt 's nachts veel te vroeg wakker en doet vervolgens geen oog meer dicht.

Kenmerken

Naast somberheid zijn er vaak ook andere kenmerken:

• Je langer dan twee weken ongewoon somber voelen en/of nergens meer plezier in hebben.
• Naast somberheid een aantal klachten hebben zoals weinig energie, vermoeidheid, concentratieproblemen, besluiteloosheid, traagheid, lichamelijke onrust, schuldgevoelens, gedachte over de dood of zelfdoding.
• Eetproblemen, geen zin hebben om te eten. Hierdoor krijgt men nog minder energie.
• Er zijn klachten die het dagelijks functioneren verstoren en er is sprake van psychisch lijden.
• Niet alleen pijn of lijden in het hoofd, maar daarbij ook fysieke pijn.
• Problemen met slapen, in slaap vallen of weer snel wakker worden (een slaapstoornis). Soms juist geen energie om op te staan.
• Minder zin om te praten en samen te zijn met vrienden en familie. Zich afsluiten van de buitenwereld.
• Problemen op school of op het werk, ruzie met anderen, niet meer goed kunnen functioneren.
• Je niet meer zo goed kunnen concentreren. Je kunt moeilijk gesprekken volgen en je onthoudt dingen minder goed.
• Je bent angstig, bang, kan geen besluiten nemen en hebt nergens zin meer in.

Stel nooit zelf een diagnose vast. Ga bij klachten naar een huisarts toe.

Behandelingen

Depressieve patiënten vinden zichzelf zwak en minderwaardig en niet zozeer ziek. Het is lastig om de patiënt te laten inzien dat die gevoelens en gedachten symptomen zijn. Toch moet men dat blijven zeggen. Patiënten kunnen zich niet voorstellen dat het ooit weer overgaat. Er is echter hoop, de verwachting is gerechtvaardigd dat de klachten en de beperkingen zullen verdwijnen.

Een goed dagritme is van groot belang. Alcohol moet dringend worden afgeraden, het houdt de depressie in stand. Herstel is er in de helft van de lichte gevallen binnen drie maanden. Matig ernstige depressies doen daar langer over. Ondersteuning met medicatie of een vorm van psychotherapie is dan op zijn plaats. Bij ernstige depressies wacht de arts liever niet af en adviseert van begin af aan een antidepressivum of een vorm van psychotherapie. Alleen in een minderheid van de gevallen komt het herstel niet en wordt de depressie chronisch.

Een depressie is vaak goed te behandelen. Niemand hoeft zich te schamen voor een depressie, want 15% van de bevolking heeft in zijn leven één of meer depressies. In het begin helpt het om er veel over te praten, om veel te bewegen en om dingen te gaan doen.

Bij klachten kan iemand het beste naar een huisarts gaan. Die kan iemand dan doorverwijzen naar de psycholoog voor gesprekstherapie of anders psychotherapie. Eerst komen behandelingen in aanmerking waarbij de patiënt handvatten kan vinden om zich te verdedigen tegen negatieve gedachtecirkels.

Bij de cognitieve gedragstherapie probeert de therapeut het verband duidelijk te maken tussen gebeurtenissen, automatische negatieve gedachtes en vooroordelen die bij de patiënt opkomen, en het gedrag dat daar weer uit voortkomt. Die gedragingen houden de depressie in stand.

Bij de interpersoonlijke psychotherapie gaat de therapeut met de patiënt uitzoeken op welk gebied van de intermenselijke relaties hij bijzonder kwetsbaar is.

Nogal wat patiënten kunnen baat hebben bij gedoseerde lichamelijke inspanning, zoals hardlopen.

Bij seizoensgebonden depressie kan lichttherapie iemand helpen. Meestal helpt dit goed.

Medicatie

Er zijn ook medicijnen tegen een depressie, zoals antidepressiva. Antidepressiva zijn wel een zwaarder middel en slaan niet altijd aan. Daarnaast moet iemand die lang een antidepressivum gebruikt, dat gebruik ook kunnen afbouwen als de klachten over zijn. Een depressie kan vaak, maar niet altijd met medicijnen worden beïnvloed.

Bij lichte depressies volgt vaak een behandeling met SSRI's, selectieve serotonine-heropnameremmers.

Bij een ernstiger depressie worden tricyclische antidepressiva voorgeschreven. Ook deze middelen werken op zijn vroegst na een paar weken: de stemming verbetert daarna, remming neemt af, er is minder angst, en het slapen gaat beter.

Bijwerkingen kunnen er ook zijn vanaf het begin. Ze zijn lastig (droge tong, obstipatie, niet kunnen plassen, wazig zien, duizelig) en het valt niet mee de behandeling in je eentje vol te houden.

Nadat de medicijnen aangeslagen zijn dient de behandeling geruime tijd voortgezet te worden. Als men te vroeg stopt is het gevaar aanwezig dat de depressie terugkeert.

Noodsituaties

In een deel van de gevallen lukt het helaas niet om met medicijnen, begeleiding en ondersteunende psychotherapie de depressie te stoppen. De patiënt kan zichzelf niet meer handhaven en denkt vaker aan de dood. Dan kan de psychiater lithium (soort medicatie) aan de behandeling toevoegen. Er bestaat een kans dat andere medicijnen, de MAO-remmers, wel effect hebben.

Als laatste redmiddel is een behandeling met elektroshocks (electroconvulsietherapie) mogelijk. Deze behandeling is nodig bij patiënten die op geen enkele behandeling reageren, vanuit de depressie volledig in de war raken en alle voedsel en zelfs vocht weigeren. In een behoorlijk groot percentage lukt het met deze behandeling alsnog om hun stemming te verbeteren.

Zelfmoordgedachtes

Depressieve patiënten kunnen rondlopen met gedachten over de dood en plannen om te stoppen met leven, zelfmoord te plegen. Dat noemt men suïcidale gedachten en suïcidaal gedrag. Behalve door stemmingsstoornissen komt suïcidaliteit ook voor bij een psychosestoornis, vooral schizofrenie, bij alcoholmisbruik en bij sommige persoonlijkheidsstoornissen, zoals de borderline persoonlijkheidsstoornis.

Het suïcidale gedrag kan verschillende doelstellingen hebben. Bij één patiënt kunnen meerdere doelen tegelijk aanwezig zijn. De doelstellingen zijn meestal: een roep om hulp; mogelijk wraak nemen op iets of iemand; de wens kan zijn om van alles af te zijn door het bewustzijn te stoppen; uiteindelijk kan het ook zijn dat iemand werkelijk het dood-zijn zoekt.

Het is een fabeltje dat er geen gevaar zou zijn zolang iemand er maar over praat. Op individueel niveau kan niets een suïcide betrouwbaar voorspellen, of het moest zijn dat iemand laat merken met gedachten en plannen rond te lopen. Bij iemand die onrustig laat weten geen uitweg meer te zien en bovendien agressieve impulsen heeft, voelt men het gevaar naderbij komen. Artsen zijn verplicht om navraag te doen naar suïcidale gedachten. Het is een fout als men dat achterwege laat.

Heb je misschien zélf hulp nodig of ken je iemand om wie je je zorgen maakt? Dan kun je in Nederland bellen met de gratis hulplijn 0800-0113 of chatten via www.113.nl die is zelfs dag en nacht bereikbaar. In België is dat 1813 en www.zelfmoord1813.be.

Media

• Depressiegala (KRO-NCRV)
• #jesuisdepri (KRO-NCRV)
• Depressie (NTR/Het Klokhuis)
• Depressie (NTR/Doe even Normaal)

Zie ook

• Apathie
• Winterdepressie
• Zwangerschapsdepressie