Woeste Hoogten

Woeste Hoogten Wuthering Heights
Informatie
Alternatieve titel	De Woeste Hoogte (NL)
Schrijver	Emily Brontë
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Gothic novel Psychologische roman Liefdesroman
Datum	december 1847
ISBN	0-486-29256-8
Leeftijdscategorie		Uitgeverij	Thomas Cautley Newby
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

Woeste Hoogten, of in het Engels Wuthering Heights, is de enige roman die Emily Brontë geschreven heeft. Ze publiceerde het boek in 1847 onder de naam Ellis Bell. Woeste Hoogten is een van de belangrijkste en bekendste werken uit de Britse literatuur. Hoewel de roman te pijnlijk en shocking was voor de tijd waarin het geschreven is, wordt hij nu gezien als een meesterwerk dat diep ingaat op de gedachten en emoties van de personages.

Het boek volgt in grote lijnen meneer Heathcliff, een man die vrij achterdochtig en listig is. Heathcliff wordt verliefd op Catherine Earnshaw, maar hun destructieve liefde zal uiteindelijk ook volgende generaties beïnvloeden. Het boek maakt gebruik van een raamvertelling, waarin een huishoudster en een gast dit verhaal grotendeels vertellen. Slechts een paar hoofdstukken gebeuren in het heden.

Inhoud

Hoofdstuk 1 t/m 3

In het jaar 1801 brengt meneer Lockwood een bezoek aan het landhuis Thrushcross Grange in Yorkshire om te gaan jagen. Hij besluit dit landgoed een jaar lang te huren bij meneer Heathcliff, die zelf op de boerderij Wuthering Heights woont. Heathcliff woont daar samen met zijn knecht Josef, het jonge meisje Catherine en de iets oudere jongen Hareton. Deze bewoners van het huis zijn erg eigenaardig, waardoor Lockwood graag een bezoek aan hun huis brengt. Tijdens het bezoek raakt hij echter ingesneeuwd en moet de nacht doorbrengen in het huis. Hij krijgt een klein kamertje toegewezen, waar de namen "Catherine Earnshaw" en "Catherine Linton" in de raamkozijnen staan gekerfd. Die avond komt de geest van Catherine hem bezoeken en roept om Heathcliff. Heathcliff gelooft Lockwood en zoekt de geest zelfs.

Meneer Lockwood blijft de rest van de ochtend wakker en besluit om vroeg in de ochtend naar Thrushcross Grange te trekken. Lockwood blijkt ziek geworden te zijn en moet hierdoor een lange bedrust houden. De huishoudster, Ellen Dean (of Nelly), en hij raken in gesprek over de vreemde gebeurtenissen. Nelly zegt hem dat hij Heathcliff al kende als kind en vertelt hem een lang en vooral verschrikkelijk verhaal over Heathcliff en iedereen die bij hem in de buurt is gekomen.

Hoofdstuk 4 t/m 17

Het boek gaat 30 jaar terug de tijd in. Nelly is huishoudster op Wuthering Heights. Op dat moment wonen meneer en mevrouw Earnshaw op het landgoed samen met hun kinderen Hindley en Catherine, de knecht Josef en wat ander personeel. Na een uitstapje naar Liverpool komt meneer Earnshaw terug met een dakloos jongetje, adopteert hem en noemt hem Heathcliff. Heathcliff en Catherine kunnen het goed met elkaar vinden en worden vrienden, maar Hindley is jaloers op Heathcliff, omdat zijn vader al zijn aandacht aan hem schenkt. Hindley gaat studeren, maar wanneer meneer Earnshaw sterft wordt hij de nieuwe eigenaar van het landgoed. Hindley komt terug met zijn vrouw Frances. Hij staat toe dat Heathcliff mag blijven wonen op Wuthering Heights, maar alleen als bediende. Ook behandelt hij Heathcliff erg slecht.

Heathcliff praat met Catherine, terwijl Nelly haar haar invlecht.

Heathcliff en Catherine besluiten echter op een dag naar Thrushcross Grange te lopen en daar de kinderen Edgar en Isabella te bespioneren. Ze worden echter ontdekt en wanneer ze proberen weg te rennen, raakt Catherine gewond. Catherine moet hierdoor op Thrushcross Grange blijven en wordt hier binnen een paar weken opgevoed tot een ware dame. Wanneer ze terugkomt, lacht ze Heathcliff dan ook uit voor het feit dat hij geen manieren heeft. De volgende dag helpt Nelly Heathcliff om er gemanierd uit te zien wanneer de familie Linton op bezoek komt. Dit gaat echter mis wanneer Edgar een opmerking maakt over Heathcliff, waarna hij in woede uitbarst en door Hindley opgesloten wordt op zolder. Catherine probeert Heathcliff te kalmeren, maar hij wil wraak nemen op Hindley.

Hindley en Frances krijgen een zoon die ze Hareton noemen, maar Frances overlijdt enige tijd hierna. Als gevolg hiervan begint Hindley te drinken en te gokken. Omdat hij vaak niet thuis is, kunnen Edgar en Catherine elkaar steeds meer zien tijdens hun geheime bezoekjes. Zij en Heathcliff groeien hierdoor uit elkaar. Wanneer Edgar bij Catherine is, komt Hindley echter thuis in dronken toestand. Hindley is vrij agressief wanneer hij dronken is, waardoor Nelly onder meer de kogels uit de wapens moet halen en Hareton in het keukenkastje moet verstoppen. Ze is echter te laat met het laatste en Hindley gooit Hareton van de bovenverdieping naar beneden, maar hij wordt opgevangen door Heathcliff.

Edgar heeft Catherine na haar woede-uitbarsting ten huwelijk gevraagd. Catherine heeft "ja" gezegd, maar wil van Nelly weten of ze de juiste keuze heeft gemaakt. Nelly vraagt haar waarom ze van Edgar houdt, maar Catherine kan hier volgens haar geen goed antwoord op geven. Volgens haar houdt ze inderdaad meer van Heathcliff dan van Edgar, maar Heathcliff kan ze niet trouwen vanwege zijn lage sociale status en het feit dat hij niet geleerd is. Heathcliff hoort echter alleen het gedeelte van het gesprek waarin Catherine zegt dat ze hem niet zal trouwen (en niet hoeveel ze van hem houdt). Heathcliff besluit hierdoor weg te lopen en geen spoor van zich achter te laten. Catherine wordt ziek uit verdriet wanneer ze dit hoort. Nelly en Edgar proberen Catherine te helpen, wat uiteindelijk werkt.

Drie jaar later zijn Edgar en Catherine getrouwd en wonen op Thruscross Grange. Heathcliff komt echter onverwachts terug. Hij is nu een rijke, knappe man geworden. Catherine is vrij enthousiast hierover en nodigt hem uit, maar Edgar is er totaal niet blij mee. Isabella wordt verliefd op Heathcliff, maar hij veracht haar. Toch besluit hij haar te gebruiken om wraak te nemen op Edgar. Hindley blijkt enorme schulden te hebben opgelopen en kan het geld van Heathcliff niet weerstaan, wanneer hij aanbiedt om op Wuthering Heights te gaan wonen. Edgar wordt uiteindelijk boos dat Heathcliff Catherine bezoekt en verbiedt dit. Catherine sluit zich op in een kamer en wordt opnieuw ziek, maar dit keer is ze ook nog zwanger.

Heathcliff besluit ondertussen Hindley kapot te maken en Hareton een slechte opvoeding te geven. Isabella denkt dat Heathcliff ook verliefd is op haar en uiteindelijk trouwen ze samen. Na twee maanden keren ze terug. Isabella stuurt een brief naar Nelly of ze haar wil komen opzoeken, aangezien Heathcliff haar het leven zuur maakt. Als ze hier naartoe gaat krijgt Nelly de opdracht om hem Catherine te laten opzoeken, ook al is ze hier niet klaar voor. Heathcliff hoort ondertussen dat Catherine aan het sterven is en met de hulp van Nelly besluit hij haar op te zoeken. Dit wordt Catherine echter allemaal te veel en ze overlijdt diezelfde avond, nadat ze haar dochtertje ter wereld heeft gebracht. Heathcliff kan dit verlies niet verwerken en schreeuwt dat hij hoopt dat Catherine desnoods bij hem komt spoken. 's Avonds vervangt hij de lok van Edgars haar in haar kist door die van zichzelf.

Heathcliff onder een boom.

Isabella weet uiteindelijk Heathcliff te ontvluchten en gaat wonen in het zuiden van Engeland. Hier brengt zij een zoon ter wereld en noemt hem, als wraak op Heathcliff, Linton. Hindley overlijdt door overmatig alcoholgebruik, waardoor Heathcliff de nieuwe eigenaar wordt van Wuthering Heights. Hoewel zijn wraak op Hindley hiermee voltooid is, besluit hij nu wraak op Edgar te nemen.

Hoofdstuk 18 t/m 31

Edgar besluit zijn dochter naar zijn overleden vrouw te noemen (Catherine), maar noemt haar eigenlijk altijd Cathy. 12 jaar later is Cathy opgegroeid tot een volwassen vrouw. Isabella ligt echter op sterven en besluit haar zoon Linton in huis te nemen. In de tijd dat haar vader weg is besluit Cathy de bergen te gaan verkennen, aangezien haar vader dat haar altijd verboden heeft. Hier ontmoet ze zonder dat ze het weet haar neef Hareton op Wuthering Heights. Als Nelly haar daar weg komt halen, vertelt ze Cathy dat Heathcliff een slechte man is en ze er weg moeten. Edgar komt aan met Linton, een vrij ziek jongetje, maar na een dag wordt hij al weggehaald door Heathcliff.

Heathcliff heeft echter een plan met Linton. Hij wil dat Linton en Cathy gaan trouwen zodat al het geld en Thrushcross Grange in handen komt van Heathcliff, wanneer Edgar sterft. Linton en Cathy beginnen elkaar inderdaad liefdesbrieven te sturen en elkaar op te zoeken, maar dit wordt beëindigd door Nelly. Een jaar later wordt Edgar heel erg ziek. Heathcliff gebruikt Linton om Nelly en Cathy te lokken naar Wuthering Heights en ze daar op te sluiten totdat het huwelijk volbracht is. Cathy weet echter te ontsnappen na het huwelijk en weet net op tijd haar vader nog te zien voordat hij sterft.

Heathcliffs plan is nu volbracht en hij heeft uiteindelijk wraak genomen op Edgar. Cathy moet nu uit Wuthering Heights verhuizen, waar Linton na een korte tijd sterft. Nelly moest na het overlijden van Linton vertrekken naar Thrushcross Grange. Daarmee belandt zij in 1801, waarmee het verhaal ten einde is.

Hoofdstuk 32 t/m 42

Meneer Lockwood vindt het vreselijk en wil zelfs met Cathy trouwen, zodat ze kan ontsnappen aan Heathcliff. Die dag besluit hij ook weg te gaan. Hij wil meteen al de huur (voor het hele jaar) betalen, maar Heathcliff vertelt hem over 8 maanden terug te komen. Acht maanden later blijkt het vrolijker op Wuthering Heights te zijn.

Kort na Lockwoods vertrek overlijdt Heathcliff aan eenzame en angstige dood. Catherine en Hareton groeien meer naar elkaar. Zij helpt hem leren lezen en ze worden verliefd op elkaar. De twee besluiten snel te gaan verhuizen naar Thrushgrange Cross. Enkel Joseph zal in één van de bijgebouwen achterblijven. Wuthering Heights zal hierdoor leegkomen te staan. Nelly vertelt dat sommigen de geest van Heathcliff nog altijd zien ronddwalen in de omgeving, vaak vergezeld van een vrouw (Catherine). Lockwood geeft zowel Nelly als Joseph een goudstuk en vertrekt. Hij gaat op de terugtocht langs het graf van Heathcliff en vraagt zich af hoe geesten zo onrustig kunnen zijn in zo'n vreedzame omgeving.

Personages

• Heathcliff
• Catherine Earnshaw
• Edgar Linton
• Nelly Dean
• Isabella Linton
• Hindley Earnshaw
• Hareton Earnshaw
• Cathy Linton
• Linton Heathcliff
• Joseph
• Meneer Lockwood
• Frances
• Meneer en mevrouw Earnshaw
• Meneer en mevrouw Linton
• Dokter Kenneth
• Zillah
• Meneer Green

Analyse

De verteller

Woeste Hoogten wordt steeds verteld door een ik-verteller. Dit houdt in dat degene die het verhaal vertelt ook een personage in het verhaal is. Wat uniek is aan Woeste Hoogten is dat het personage dat het verhaal vertelt gedurende het boek verandert. Hoofdzakelijk wordt het verhaal door meneer Lockwood verteld, maar in hoofdstuk 4 t/m 17 is Ellen Dean de verteller. In hoofdstuk 18 t/m 31 herhaalt Lockwood precies de woorden die Ellen gezegd heeft, waardoor zij het mede vertelt. Dit wordt nog ingewikkelder door een lange brief van Isabella, waarin ze vanuit haar oogpunt vertelt hoe het leven op Wuthering Heights is. Dit levert dus een hoofdstuk op waarin Lockwood vertelt hoe Ellen vertelt wat Isabella verteld heeft in een brief. Aangezien de brief wordt voorgelezen, is de ik-persoon in dit hoofdstuk Isabella.

In principe wisselt de ik-persoon in het boek alleen per hoofdstuk en veel hoofdstukken hebben dezelfde ik-persoon. Toch wisselt het personage dat de ik-persoon speelt twee keer binnen het hoofdstuk, waarvan 1 keer zelfs binnen dezelfde alinea.

Thema's

Uit de Woeste Hoogten zijn de volgende thema's te halen:

Hareton en de jongere Catherine

• Liefde: Heathcliff en Catherine zijn niet de enige verliefd zijn in het boek. Zo zijn Cathy en Hareton ook verliefd en eerst ook Linton en Cathy. Het boek behandelt ook eenzijdige liefde. Zo is Edgar verliefd op Catherine, maar Catherine niet echt op hem (ze is verliefd op zijn liefde voor haar). Isabella is verliefd op Heathcliff, wat hij dan ook gebruikt om wraak te nemen. Linton en Cathy hebben een apart liefde volgens Nelly; ze hebben elkaar pas twee uur in het leven gezien, maar zijn hopeloos verliefd op elkaar. De liefde van Heathcliff en Catherine laat zien hoe slopend liefde kan zijn voor anderen.
• Wraak: Heathcliff is degene in het boek die wraak probeert te nemen op eerst Hindley en later Edgar. Hierin gaat hij heel erg ver. Aangezien Edgar en Catherine naast elkaar begraven wilden worden en Heathcliff dit niet kon terugdraaien, besloot hij om in dezelfde kist als Edgar te willen worden begraven. Na de begrafenis graaft hij zijn lijk op en haal hiervoor een zijkant uit zijn kist weg, zodat zijn kist aansluitend was. Op deze manier zou hij op de dag des oordeels zich dood schrikken. Overigens neemt Isabella ook wraak op Heathcliff, door haar zoon Linton te noemen (de achternaam van Edgar).
• geesten: Het boek maakt een aantal keer gebruik van geesten. Lockwood ziet tijdens zijn verblijf in Wuthering Heights de geest van de jonge Catherine. Na de dood van Catherine schreeuwt Heathcliff dat hij het liefst wil dat Catherines geest voor eeuwig bij hem zou dwalen, omdat hij niet zonder haar kan leven. Heathcliff verklaart later tegen Nelly dat hij inderdaad in geesten gelooft. Dit verklaart waarom hij tevergeefs naar de geest van Catherine zocht toen Lockwood hem vond. Heathcliff zou voor zijn dood ook uiteindelijk allemaal geesten zien, aangezien hij aan Nelly vraagt of ze alleen zijn in de kamer (terwijl er niemand is). Aan het einde wordt het nog duidelijker doordat Nelly vertelt van de geestverschijningen van Cathy en Heathcliff.
• Ziekte: Bijna alle personages die doodgaan in het boek sterven aan een ziekte. Isabella en Edgar kwamen volgens Nelly uit een zwak geslacht, waardoor ook Linton last heeft van ziekten. Catherine maakt zichzelf ziek, evenals Heathcliff, door onder meer niets meer te eten, afgezonderd te leven en tijdens ijskoude nachten uit het raam te hangen. Catherine gaat hierin het verste, aangezien ze ook nog dagenlang huilt en er erg dramatisch in is. Nelly en Lockwood overleven allebei een ziekte. Hindley is overigens het enige personage dat niet aan een ziekte overlijdt, maar aan overmatig gebruik van alcohol.
• Geweld: Hoewel Heathcliff vaak van geweld gebruikmaakt, zijn er ook andere personages die dat doen. Hindley wordt bijvoorbeeld erg gewelddadig van alcohol en gooit zelfs Hareton bijna van de trap naar beneden (maar Heathcliff vangt hem op). Catherine maakt vaak gebruik van geweld, mede tegen Nelly. Ze bijt mensen vaak en slaat ze ook.

Gotische roman?

Gothic novels zijn boeken die een wat meer duister verhaal hebben. In 'gotische griezelromans' komen vaak niet-bestaande wezens voor, zoals geesten, vampieren en weerwolven. Voorbeelden van gothic novels zijn Frankenstein van Mary Shelley en Dracula van Bram Stoker. In Woeste Hoogten zelf komen geen niet-bestaande wezens, maar toch snijdt het de thema's geweld en haat aan. Daarnaast komen er in het boek verschillende verschijningen van geesten voor.

Ellen Moers ontwikkelde een theorie dat Woeste Hoogten eigenlijk meer gotisch is, dan wordt gedacht. In haar theorie hebben Catherine en Heathcliff beide een persoonlijkheid die is gebaseerd op die van de klassieke vampier. Hoewel ze geen uiterlijke kenmerken hebben met vampieren, hebben ze wel karaktereigenschappen die overeenkomen. Beide personages zijn vrij manipulatief en gewelddadig. Ook wordt meerdere malen in het boek beschreven dat Catherine mensen bijt.

Na het uitbrengen

Literaire kritiek

De eerste reviews van Woeste Hoogten waren vrij gemengd qua beoordeling. De meeste critici waardeerden de kracht van het boek en de verbeelding van de schrijfster. Toch waren de critici ook verbaasd over de verhaallijn en vonden dat de personages zelf te zelfzuchtig en te wreed waren. Veel critici vandaag de dag zijn het erover eens dat de roman is onderschat. Net na het uitbrengen vond men het boek "niet-artistiek", "pijnlijk", "raar", "shockerend" en "verschrikkelijk". Dit is niet gek. De meeste liefdesverhalen uit die tijd een vrolijkere verhaallijn hadden, zoals Jane Eyre en Pride and Prejudice. Hoewel deze boeken ook "slechte" personages hebben, heeft Wuthering Heights vrijwel geen personages die moreel goed zijn. Dit zorgde voor een groot contrast met Woeste Hoogten. Graham's Lady Magazine schreef zelfs over het boek:

How a human being could have attempted such a book as the present without committing suicide before he had finished a dozen chapters, is a mystery. It is a compound of vulgar depravity and unnatural horrors Hoe een mens aan zo'n boek kan beginnen zonder zelfmoord te plegen na het schrijven van een dozijn hoofdstukken is een raadsel. Het is een samenstelling van vulgaire verdorvenheid en onnatuurlijke wreedheden. — Een review in Graham's Lady Magazine, 1847

Desondanks prezen anderen juist de originaliteit van het werk.

Een halve eeuw later werd Woeste Hoogten echter als een meesterwerk gezien, net als tegenwoordig. Het boek wordt als voorbeeld gebruikt om de literaire periode (de Romantiek) een beeld te geven. Aan het begin van de 20e eeuw ontwikkelden boeken zich meer psychologisch en was er tevens meer sociale kritiek te vinden in boeken. Woeste Hoogten heeft personages met veel diepgang, die vaak met psychologische problemen worstelen. Daarnaast kunnen bepaalde stukken als sociale kritiek worden gezien, zoals het stuk waarin Catherine aan Ellen vertelt dat Heathcliff nooit had kunnen trouwen vanwege het feit dat hij arm is. Dit zijn we terug in de literaire periode van dat moment, het modernisme. Hierbij schreven schrijvers over wat er volgens in de maatschappij omging. Veel critici van tegenwoordig zijn het er daarom over eens dat het boek zijn tijd ver vooruit was.

Culturele status

Woeste Hoogten heeft tegenwoordig een hoogstaande culturele status. Hiermee wordt bedoeld dat het boek veel indruk heeft gemaakt in de cultuur. Dit kun je zien aan het feit dat er veel films en toneelstukken van het boek zijn gemaakt. En er vaak naar het boek wordt verwezen in televisieseries, films en andere boeken.

De filmposter voor Wuthering Heights (1939).

De eerste keer dat Woeste Hoogten verfilmd werd was in 1920. Deze film is echter, net als veel films uit die tijd, verloren gegaan en het is onbekend of deze film überhaupt nog bestaat. De bekendste versie van het boek is de filmversie uit 1939. De film is niet volledig gelijk aan het boek, aangezien de gehele tweede generatie is weggelaten (dus Cathy, Linton en Hareton). Desalniettemin was de film genomineerd voor een oscar voor beste film, maar uiteindelijk won Gone with the Wind (1939) hem. In 1950, 1953, 1959, 1962, 1978, 1992, 1998, 2003 en 2009 verscheen een televisie-uitzending gebaseerd op het boek. Dit gaat dan om de Engelstalige verwerkingen. In 1954 gebeurde dit zelfs in het Spaans voor de Mexicaanse televisie. In 1985 verscheen er ook een Franse versie en in 1991 en 2012 een Filipijnse versie. In 1988 is er zelfs een Japanse animeserie van het boek gemaakt.

Na de filmversie van 1939 zijn er nog twee filmversies gemaakt. De eerste is de filmversie uit 1970. Deze is gelijk aan de filmversie uit 1939, maar dan met nieuwe acteurs en filmtechnieken. In 2011 is een nieuwe filmversie van het boek gemaakt. In 2015 verscheen er op televisie ook een moderne verwerking van het verhaal; Wuthering High School. In plaats van het 19e-eeuwse Engeland speelt deze serie zich af in Malibu in de 21e eeuw. Ook startte datzelfde jaar een serie op internet; W.H. Academy. Hierbij is ook gekozen voor een school in de 21e eeuw.

Er zijn verschillende theaterversies van het boek geweest. Zo is er in 1954 en 1966 een opera geschreven op basis van het boek, in 2001 een balletvoorstelling en in 2008 een musical. Het boek zelf is ook verschillende malen als toneelstuk verwerkt. Het boek inspireerde ook zangeres Kate Bush. In 1978 zong zij het nummer Wuthering Heights. Ook het nummer It's All Coming Back To Me Now van Jim Steinman is beïnvloed door het boek. In veel andere films en boeken wordt er ook verwezen naar Woeste Hoogten. Voorbeelden hiervan zijn de boeken Breakfast at Tiffany's (1956), The Kite Runner (2003) en Eclipse (2007). Voor het boek The Sound and the Fury (1929) liet William Faulkner zich inspireren voor Woeste Hoogten. Qua films verwijzen onder meer An American Werewolf in London (1981) en Big Hero 6 (2014) naar het boek en qua televisie zijn dit onder meer Friends, Family Guy, Gilmore Girls, The Vampire Diaries, The Mentalist en Good Luck Charlie.

Bronnen

• Het artikel op de Engelse Wikipedia en aanvullende artikelen.
• De Woeste Hoogte; de Nederlandstalige vertaling uit 1968, druk uit 1979, door uitgeverij R. van Hevel (België).
• (en) Collins, Nick (22 maart 2011). "How Wuthering Heights caused a critical stir when first published in 1847". The Telegraph. Gelezen op 22 augustus 2024.