Friedrich Fröbel

Wetenschapper
Friedrich Fröbel
Persoonlijke info
Volledige naam	Friedrich Wilhelm August Fröbel
Bijnaam
Pseudoniem
Geboren	21 april 1782
Geboorteplaats	Oberweißbach / Thüringer Woud
Geboorteland	Duitsland
Overleden	21 juni 1852
Overleden te	Marienthal
Gehuwd met / relatie
Bekend van
Vakgebied	Pedagogiek
Actief
Bekend van	Fröbelschool (kleuterschool)
Portaal Wetenschap

Friedrich Wilhelm August Fröbel werd geboren 21 april 1782 in Oberweißbach / Thüringer Woud en overleed op 21 juni 1852 in Marienthal. Hij was een Duitse pedagoog die zich kritisch en veelvuldig bezighield met de pedagogie, met name die van de Zwitserse pedagoog Johann Heinrich Pestalozzi.

De bijzondere bijdrage van Fröbel voor de pedagogiek is dat hij niet alleen het belang van de vroege kinderjaren inzag, maar ook de realisatie van dit vakgebied bevorderde door een systeem (in Fröbel: "geheel") van liedjes, activiteiten en "spelgeschenken" (leermomenten door spel, ook wel gaven genoemd) te creëren. Met de oprichting van de "Allgemeinen deutschen Kindergartens" (kleuterschool) op 28 juni 1840 in Blankenburg begon Froebel zijn ideeën in de praktijk te brengen. Deze activiteiten vormden de voedingsbodem voor verdere menselijke ontwikkeling in de vroege kinderjaren. De kleuterschool verschilde qua pedagogisch idee van de toen al bestaande kinderdagverblijven en scholen voor kleine kinderen. Het ging niet alleen meer om zorg, maar het takenpakket breidde zich uit naar onderwijs (educatie).

Levensloop en ideeën

Froebel erkende dat onderwijs in de vroege kinderjaren voornamelijk door middel van spel is en niet door instructie in woorden. In het centrum van zijn kleuterpedagogiek plaatste hij spel als een typische levensvorm voor kinderen. Het speelgoed en de activiteitenmaterialen die hij hiervoor ontwikkelde, zijn nog steeds van grote educatieve waarde en lokken uit tot creativiteit . Met zijn moeder- en liefkozingsliedjes wilde Fröbel het sensomotorische spel (voelen) van het kind stimuleren en de moeder-kindband ontwikkelen. Het achterliggende idee van de kinderliedjes was ook de ontwikkeling van de taal. Eerst passief (het kind spreekt nog niet, maar krijgt al wel een woordenschat en kan dingen aanwijzen die door een ander benoemd worden) en later de actieve woordenschat, mede door het meezingen op de ritmiek van de liedjes.

Friedrich Fröbel wordt over de hele wereld vereerd als de "uitvinder" van de kleuterschool. De term "kleuterschool" of "Kindergarten" is grotendeels ongewijzigd overgenomen in meer dan 40 talen. Kinderen zingen nog steeds enkele van zijn liedjes. Zijn speelgoed en speelmateriaal hebben niets van hun educatieve waarde en aantrekkelijkheid ingeboet, integendeel: ze geven steeds aanleiding tot nieuwe ideeën en betekenissen.

Froebel was niet alleen een "kleuterschooluitvinder", hij leverde ook een waardevolle bijdrage aan het schoolonderwijs en de beroepsopleiding - vooral voor vrouwen - werkte als publicist (schrijver) en wordt door sommigen beschouwd als een inspirator van moderne kunst en architectuur. Zijn leven - gekenmerkt door de Franse Revolutie en de burgerlijk-democratische revolutie in Duitsland - werd in Europa sterkt beïnvloed door de stromingen van de Verlichting en de Romantiek. De verlichte houding ten opzichte van de wereld werd gekenmerkt door actieve toe-eigening van de wereld (zeg maar het willen beheersen en snappen van de natuurlijke processen). Voor hem betekende leren en ontwikkelen dat mensen wat van binnen naar buiten is en wat van buiten naar binnen is, d.w.z. een ‘levensbalans’ moeten vinden. Dit was een van de vaste uitgangspunten voor al zijn pedagogisch denken, creativiteit en werk. Heinrich Langethal en steunde hem vooral vanaf het begin en later ook Wilhelm Middendorf. Beiden waren al in 1816/1817 zijn trouwste medewerkers als het erom ging zijn onderwijsideeën in Keilhau bij Rudolstadt in praktijk te brengen.

Van 1797 tot 1799 voltooide Fröbel een school voor land- en bosbouw in de buurt van Hirschberg (Saale). Vanaf 1799 studeerde hij natuurwetenschappen in Jena.  Van 1802 tot 1803 was hij bosbouwklerk (landmeter) in Baunach en Bamberg.

Van 1804 tot 1805 was hij privésecretaris bij Gut Groß Miltzow voor Otto Ulrich von Dewitz . In de uitgebreide bibliotheek van de schildknaap vond Fröbel interesse in geschriften over architectuur, filosofie, literatuur en theologie. In die tijd kwam hij ook in aanraking met de schoolhervormingsplannen van Johann Heinrich Pestalozzi en de ideeën van Jean-Jacques Rousseau. In 1811 vervolgde hij zijn studie talen, natuurkunde en scheikunde in Göttingen en mineralogie in Berlijn zonder deze met een certificaat af te ronden. Hij moest zijn studie onderbreken toen in maart 1813 de bevrijdingsoorlogen tegen Napoleon uitbraken. In het Lützow Freikorps nam hij in mei 1813 deel aan de Slag bij Großgörschen.

In 1814, na zijn terugkeer, werd Fröbel assistent van Weiß aan het Instituut en Museum voor Mineralogie in Berlijn. In 1816 gaf hij deze functie op en richtte het Algemeen Duits Onderwijsinstituut (voorloper van de staatsonderwijsinstellingen) op in Griesheim bij Stadtilm in Thüringen. In 1817 verplaatste hij dit naar Keilhau bij Rudolstadt. In 1831 werd het voortgezet door de andere medeoprichters Wilhelm Middendorf en Heinrich Langethal.

In 1817 verhuisde hij naar Keilhau en richtte de onderwijsinstelling op met Langethal, Middendorf en Wilhelmine Henriette Hoffmeister. Op 11 september 1818 trouwde hij in Berlijn met Wilhelmine Hoffmeister (* 1780), het huwelijk bleef kinderloos.

Als redacteur van tijdschriften en publicaties onder verschillende namen verspreidde hij zijn mening. In 1820 verscheen de eerste Keilhauer-reclamebrochure Aan ons Duitse volk , gevolgd door nog vier Keilhauer-reclamebrochures tot 1823. Na een aantal jaren in Zwitserland te hebben gewoond, keerde hij in 1837 terug naar Thüringen, wijdde zich bijna uitsluitend aan de opvoeding van kleuters en begon met de productie van speelgoed in Blankenburg. Daar stichtte de opvoeder in 1837 een “verpleeg-, speel- en activiteitencentrum” voor kleine kinderen. Kinderen moeten volgens hun leeftijd in alle richtingen worden gestimuleerd en geïnstrueerd door middel van geplande gegroepeerde bewegings- en denkspelletjes, gezegdes, liedjes met voortdurend contact met de natuur. Van 1838 tot 1840 gaf hij voor gelijkgestemden het tijdschrift Ein Sonntagsblatt uit. In 1839 stierf zijn vrouw.

Op 28 juni 1840 vond in het stadhuis van Blankenburg de oprichtingsdag van de "Allgemeinen deutschen Kindergartens" plaats .

De constructiekist ontwikkelt door Fröbel

In 1842 begonnen in Blankenburg de opleidingen voor kleuterleidsters. Ida Seele was een van zijn eerste leerlingen, die later het idee van de kleuterschool steunde. "Froebel's Ida" wordt beschouwd als 's werelds eerste kleuterjuf. Meer schrijf- en lezingenreizen, vooral om de kleuterschool populair te maken, volgden in de jaren 1843 tot 1849. Op 9 juni 1851 trouwde hij met zijn voormalige leerling, Luise Levin. In die tijd kreeg hij veel weerstand van de Pruisische regering en moesten zijn scholen sluiten. In 1860 werden zijn scholen weer toegelaten. Friedrich Fröbel stierf op 21 juni 1852 in Marienthal.

Froebel was een pedagoog, voor wie speelgoed niet alleen een middel tot opvoeding was. Vanuit zijn kennis dat de basiselementen al spelend op het kind kunnen worden overgebracht zonder instructie in woorden, ontwikkelde hij een heel scala aan speelgoed en activiteiten. Beginnend met gehaakte ballen (geschenk 1), vormen de drie basislichamen bol/bal, kubus en rol/cilinder (geschenk 2) samen met latere uitbreidingen, zoals de kubus die op verschillende manieren is verdeeld (geschenken 3 tot 6 [22 ), de basis van een systeem (Froebel = "geheel") van speelgoed en activiteitenmaterialen. Uit dit idee worden de eerste blokkendozen ontworpen. Fröbel was de eerste (en bleef vrijwel de enige in de 19e eeuw) die een theoretische benadering van de pedagogie van het spel ontwikkelde. Hij was een van de eerste hervormers van de hervormingspedagogiek in de eerste decennia van de 20e eeuw.

Door het verbod op de kleuterschool konden sommige Fröbel-studenten naar het buitenland gaan. Froebels leerling Margarethe Schurz stichtte in 1856 de eerste kleuterschool in de VS in Watertown, Wisconsin. Ze inspireerde Elizabeth P. Peabody , die in 1860 de eerste Engelstalige kleuterschool in Boston opende en daarmee het idee van een kleuterschool naar de Verenigde Staten verspreidde. Een voorbeeld van hoe het proberen om het licht van de kleuterschool in Duitsland uit te doen, haar triomfantelijke mars in de wereld mogelijk maakte.

In het Nederlands is het werkwoord fröbelen afgeleid van de naam Fröbel. Langenscheidt geeft de betekenis: "zoals kinderen bezig zijn in een peutergroep".

In 1937 was het fröbelonderwijs de meest verbreide vorm van kleuteronderwijs in Nederland. Naast de fröbelscholen waren er bewaarscholen. In 1879 ontstonden de eerste Fröbelverenigingen. In 1985 werd de kleuterschool, samen met de lagere school gecombineerd tot wat wij kennen als het basisonderwijs.

Links

• Nieuwe Thüringer Fröbelverein (Duits)