Zon: verschil tussen versies
k (Wijzigingen door XmerelxhuzenX (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Mike1023) |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| + | [[image:Solar prominence from STEREO spacecraft September 29, 2008.jpg|thumb|right|200px|De zon is op de helft van haar leven. Ze schijnt al 5 miljard jaar en zal dat nog 5 miljard jaar blijven doen]] |
||
| − | De '''zon''' is de [[ster (hemellichaam)|ster]] die zich het dichtst bij de [[aarde (planeet)|aarde]] bevindt en het helderste object aan de hemel.Wie aan sterrenkunde denkt, denkt al gauw aan de sterren, de planeten en de maan. Maar een van de bekendste (en belangrijkste!) hemellichamen moeten we niet ’s nachts aan de hemel zoeken, maar overdag. Dat is de zon, de bron van alle licht en warmte op aarde. |
||
| + | De '''zon''' is de [[ster (hemellichaam)|ster]] die zich het dichtst bij de [[aarde (planeet)|aarde]] bevindt en het helderste object aan de hemel. |
||
| − | |||
| − | De zon is een ster. Anders gezegd: de sterren die we ’s nachts aan de hemel zien staan, zijn stuk voor stuk verre zonnen. Dat de zon er zo totaal anders uitziet dan de sterren, komt door zijn kleine afstand. Klein naar sterrenkundige begrippen: de zon staat gemiddeld op honderdvijftig miljoen kilometer afstand van de aarde; een straalvliegtuig zou daar bijna twintig jaar over doen! |
||
| − | |||
| − | De zon is veel groter dan de aarde. De middellijn bedraagt 1,4 miljoen kilometer, ruim honderd keer de middellijn van de aarde. Een ketting van honderd aardbollen zou dus strakgespannen in de zon passen. En als de zon hol was, zouden er meer dan één miljoen aardbollen in kunnen verdwijnen. |
||
| − | |||
| − | Doordat de zon relatief dichtbij staat, is hij groot en helder, en kunnen we zijn warmte voelen. De andere sterren in het heelal staan onvoorstelbaar veel verder weg. Die zien we slechts als kleine, zwakke lichtpuntjes, en hun warmte is op aarde niet voelbaar. Wanneer we die andere sterren van dichtbij zouden kunnen bekijken, zouden ze er echter net zo uitzien als de zon: grote, kogelronde gloeiende ballen van heet gas. Sommige sterren zijn veel groter of heter dan de zon; andere zijn kleiner en koeler, maar in wezen is er weinig verschil. En omgekeerd geldt natuurlijk: als we met hoge snelheid van de zon weg vliegen, zien we hem ineenschrompelen tot een klein, zwak lichtstipje, totdat hij uiteindelijk niet meer terug te vinden is te midden van de andere sterren. |
||
| − | |||
| − | De zon lijkt in geen enkel opzicht op de aarde of de maan. Aarde en maan hebben een vast oppervlak, en bestaan uit gesteenten en metalen. De zon is echter helemaal opgebouwd uit gassen, voornamelijk waterstof en helium, de twee lichtste elementen in de natuur. De zon heeft dus geen vast oppervlak; je zou er niet op rond kunnen lopen. Zelfs mét een vast oppervlak was dat onmogelijk, want de oppervlaktetemperatuur van de zon bedraagt bijna zesduizend graden. |
||
| − | |||
| − | In het binnenste van de zon is de temperatuur overigens nog veel hoger: ongeveer vijftien miljoen graden. Het gas waaruit de zon bestaat is daar zó sterk samengeperst door het gewicht van de bovenliggende gaslagen, dat er een onvoorstelbaar hoge druk heerst, met een bijbehorende hoge temperatuur. Onder die extreme omstandigheden vindt spontaan kernfusie plaats, precies zoals het ook in een waterstofbom gebeurt: waterstofatomen worden in elkaar geperst en fuseren tot heliumatomen, en daar komen geweldige hoeveelheden energie bij vrij. Die kernenergie uit het binnenste van de zon wordt aan het oppervlak uitgestraald in de vorm van licht en warmte. |
||
| − | |||
| − | Het inwendige van de zon kan alleen indirect worden waargenomen. Bij de kernfusiereacties in het hete inwendige komen enorme hoeveelheden neutrino’s vrij - ongeladen, vrijwel massaloze elementaire deeltjes - die met de lichtsnelheid dwars door de zon heen vliegen en ruim acht minuten later op aarde aankomen. Deze neutrino’s vormen de enige directe boodschappers uit het inwendige van de zon. |
||
| − | |||
| − | De buitenzijde van de zon is veel beter bekend. Met speciale zonnetelescopen is het oppervlak uitgebreid bestudeerd. Er komen allerlei boeiende verschijnselen en structuren voor, zoals donkere zonnevlekken die groter zijn dan de aarde, heldere fakkelvelden waar enorme hoeveelheden energie vrijkomen, en gigantische uitbarstingen van heet gas, die tot vele tienduizenden kilometers hoogte reiken. |
||
| − | |||
| − | Tijdens een totale zonsverduistering, wanneer het oogverblindend heldere zonsoppervlak wordt afgedekt door de maan, is te zien dat de zon gehuld is in een ijle, hete gaswolk, die de corona genoemd wordt. Het gas uit de corona stroomt met hoge snelheid van de zon weg, en op die manier ontstaat de zogeheten zonnewind: een constante stroom van snel bewegende elektrisch geladen deeltjes. Soms is er zelfs sprake van een ware ‘zonnestorm’. Na een reis van een paar dagen komen de deeltjes uit zo’n zonnestorm bij de aarde aan, waar ze verstoringen teweeg brengen in de aardse magnetosfeer. Dat leidt tot schitterende verschijnselen als het poollicht, maar af en toe ook tot het uitvallen van satellietverbindingen en tot storingen in het aardse elektriciteitsnet. |
||
== Plaats van de zon in het [[universum]] == |
== Plaats van de zon in het [[universum]] == |
||
| Regel 50: | Regel 35: | ||
== Externe Links == |
== Externe Links == |
||
| − | *[http://www.planetarium-friesland.nl/index.html Het oudste werkende planetarium ter wereld] |
+ | *[http://www.planetarium-friesland.nl/index.html Het oudste werkende planetarium ter wereld ] |
| − | *[http://www.despeelweide.nl/zon/start.htm kom alles te weten over de planeten] |
+ | *[http://www.despeelweide.nl/zon/start.htm kom alles te weten over de planeten ] |
== Externe videolinks == |
== Externe videolinks == |
||
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20060411_zonnepaneel01_high.wmv Zonnepannelen] |
* [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/teleacnot/beeldbank/20060411_zonnepaneel01_high.wmv Zonnepannelen] |
||
Versie van 21 nov 2018 21:42
De zon is de ster die zich het dichtst bij de aarde bevindt en het helderste object aan de hemel.
Plaats van de zon in het universum
De zon bevindt zich op ongeveer 27.000 lichtjaar van het centrum van ons melkwegstelsel in de ongeveer 3.000 lichtjaar dikke galactische schijf 
en op 1 AE (ongeveer 150 miljoen kilometer) van de aarde. De zon beweegt zich met een snelheid van ongeveer 220 km/sec.
Kenmerken
Binnen het melkwegstelsel is het een onopvallende, min of meer gemiddelde ster. Ze is met een gemiddelde diameter van zo'n 1.392.000 kilometer het grootste object in ons zonnestelsel en bevat 99,8% van de massa van ons volledige zonnestelsel. Aan het oppervlak van de zon is de temperatuur ongeveer 5500 graden (5800 Kelvin). Er zijn ook zonnevlekken en daar is het wat koeler. In de kern (het binnenste) van de zon is het juist veel heter, namelijk 15,5 miljoen Kelvin.
De zon bestaat zelf voornamelijk uit waterstof.
Sterren worden onderverdeeld in een aantal categorieën. Onze zon is dan een gele dwerg.
De zon als energiebron
De zon geeft licht en warmte in het zonnestelsel
Ontstaan van de zon
De zon zou zo'n 4,6 miljard jaar geleden ontstaan zijn door het samentrekken van een uitgestrekte koude, gasvormige Oernevel. Het hele proces van samentrekking zal ongeveer 35 miljoen jaar hebben geduurd. Uiteindelijk werd de temperatuur in het centrum van de gasbol zo hoog - miljoenen graden - dat daar kernreacties konden beginnen. De zon was geboren.
De zon als hoofdreeksster
Gedurende een periode van 12 miljard jaar krijgt de zon haar energie uit kernfusie: waterstof wordt voortdurend omgezet in een ander element, helium (zogenoemde waterstofverbranding'). Dit is de zon zoals wij die nu kennen. De zon is in deze periode een stabiele hoofdreeksster. Ervan uitgaande dat onze zon inmiddels zo'n vijf miljard jaar oud is, zal zij nog zeven miljard jaar te gaan hebben. Naarmate de zon ouder wordt zal zij steeds feller gaan schijnen. Op den duur zal het daardoor op aarde zo warm worden dat al het water zal verdampen. Dan zal leven zoals we dat nu kennen natuurlijk niet meer mogelijk zijn, maar dan hebben we het wel over miljarden jaren in de toekomst. Als de zon eenmaal aan het eind van de hoofdreeksfase is, zal ze ook gaan uitzetten. Misschien wordt de aarde dan wel helemaal verzwolgen.
Ons zonnestelsel
De aarde en alle andere planeten, waartoe zowel de aardse planeten als ook de gasreuzen behoren, draaien om de zon, in hun baan gehouden door de zwaartekracht. Wat grootte en massa betreft is de zon het dominerende lid; de massa is meer dan 330.000 aardmassa's, het volume meer dan 1 miljoen maal dat van de aarde. De hele baan van de maan om de aarde zou zich wat afmeting betreft in het zonnelichaam kunnen bevinden.
Andere lichamen die om de zon draaien zijn onder andere planetoïden, meteoroïden, kometen en stof.
De zon bekijken
Als je de zon wilt bekijken bij een zonsverduistering of in andere situaties mag je dat nooit met het blote oog doen. Al na een paar seconden zal er beschadiging van je oog optreden en als je pech hebt, zal die er de rest van je leven zijn. Gebruik een lasbril of een speciaal daarvoor gemaakte bril. Andere donkere materialen zoals zwarte dia of fotofilm kunnen nog steeds veel schadelijk infrarood en ultraviolet licht doorlaten.
Het spreekt voor zich dat je bij gebruik van een verrekijker of telescoop nog veel voorzichtiger moet zijn. Als een brandglas een stukje papier in een paar seconden kan laten verkolen, kan dat ook met je ogen gebeuren. De veiligste manier van waarnemen met een telescoop is het zonsbeeld op een stuk wit papier te projecteren, en op die manier indirect de zon te bekijken.
.jpg)