Theseus
Theseus is een held uit de Griekse mythologie. Hij staat bekend als degene die de Minotaurus heeft verslaan. Hierna wordt hij koning van Athene en weet de regio Attica te verenigen.
Mythe
Vroege levensjaren
Koning Aigeus heeft geen kinderen. Hij vraagt daarom de hulp van het Orakel van Delphi. Het orakel geeft hem een geheimzinnige aanwijzing die hij niet begrijpt. Hij vertelt het orakel aan de koning van Troezen, Pittheus. Hij begrijpt het orakel wel en besluit Aigeus dronken te voeren. Aethra slaapt met Aigeus, maar 's nachts krijgt ze een droom waarin de godin Athena haar vertelt naar het eiland van Sphairia. Hier slaapt zij met Poseidon.
Aethra krijgt uiteindelijk een zoon: Theseus. Theseus heeft hierdoor één moeder en twee vaders (één sterfelijk en één goddelijk). Hierdoor is Theseus ook een halfgod, maar niet onsterfelijk. Aigeus begraaft zijn sandalen en zwaard onder een grote, zware rots. Hij zegt dat als Theseus groot genoeg is, hij de rots zal optillen en koning zal worden. Aigeus gaat hierna naar Athene en krijgt een relatie met Medea. Medea is een tovenares in de Griekse mythologie en had eerder een relatie met Jason. Ze verlaat Jason echter nadat zij de kinderen die zij met hem had vermoordde.
Theseus werd opgevoed door zijn moeder in Troezen. Uiteindelijk wordt hij een grote, sterke man en tilt het rotsblok op. Aethra besluit Theseus dan de waarheid over zijn vader te vertellen. Ze moedigt hem aan om de sandalen en het zwaard te pakken en naar Athene te gaan. Hier moet hij zijn erfrecht op de Atheense troon claimen. Theseus besluit dat te doen. Hij heeft twee routes: een veilige route via de zee en een gevaarlijke route via het land. Theseus is moedig en besluit via het land naar Athene te gaan.
Route naar Athene
Op de weg naar Athene komt Theseus zes ingangen naar de Onderwereld tegen. Iedere ingang heeft zijn eigen schurk die Theseus moet verslaan om verder te kunnen gaan. Dit deel van de mythe heet ook wel de zes werken van Theseus genoemd. Dat zijn:
- In Epidaurus komt hij de bandiet Periphetes tegen. Theseus slaat hem in de aarde en steelt zijn staf.
- In Isthmian komt hij de bandiet Sinis tegen. Theseus knoopt hem vast aan twee dennenbomen die aan de grond gebogen zijn. Zodra Sinis vastgebonden zit, snijdt hij de touwen van de dennenbomen door waardoor die in ene keer rechtop gaan staan. Sinis wordt hierdoor in tweeën gescheurd en krijgt een kind met Sinis' dochter, Perigune.
- In Crommyon doodt hij een groot varken.
- In Megara komt hij de bandiet Sciron tegen. Sciron dwingt reizigers om zijn voeten te wassen, waarna hij hen in een ravijn schopt. Hier worden zij opgegeten door een grote schildpad. Theseus verslaat Sciron door hem in het ravijn te gooien.
- In Eleusis komt hij de bandiet Cercyon tegen. Hij daagt reizigers uit om met hem te worstelen. Als hij wint, mag hij hen vermoorden. Theseus verslaat Cercyon en vermoordt hem vervolgens.
- Net buiten Eleusis komt hij de bandiet Procrustes tegen. Procrustes heeft twee bedden die hij aanbiedt aan reizigers. Hij zorgt ervoor dat de reizigers precies in het bed passen door hen uit te strekken totdat ze groot genoeg zijn of hun voeten af te hakken. De reizigers moesten in beide bedden passen, maar de bedden waren een verschillende grootte. Theseus verslaat Procrustes door zijn eigen methode tegen hem te gebruiken.
Theseus in Athene
De Minotaurus
Schip van Theseus
Het schip van Theseus is een klassiek gedachte-experiment. De Griekse filosoof en schrijver Plutarchus bedacht dat experiment. Hij schreef de levens van beroemde Grieken en Romeinen op in zijn boek Parallelle levens. Ook Theseus komt in dat boek voor. In de mythe gaat Theseus met een schip naar het eiland Kreta om een Minotaurus te verslaan en reist vervolgens weer terug naar Athene.
Plutarchus schrijft dat filosofen vervolgens zouden discussiëren over het schip. Onderweg moesten namelijk steeds delen vervangen worden door nieuwe. Op een gegeven moment was ieder onderdeel van het schip vervangen. Zij hadden daarom de vraag: Als alle onderdelen van het schip vervangen zijn, is het schip van Theseus dan nog wel hetzelfde originele schip? Sommige filosofen zeiden dat het schip nog steeds hetzelfde was. Andere filosofen vonden juist dat Theseus een heel nieuw schip had. Dat roept een nieuwe vraag op: Wanneer verliest het schip zijn originaliteit? Is dat als je één ding vervangt? Een kwart of de helft?
Op die vraag is natuurlijk geen standaard antwoord. Iedereen heeft een andere mening. De Britse filosoof Thomas Hobbes maakte het vraagstuk nog complexer. Stel je voor dat alle oude onderdelen bewaard zouden blijven en men uiteindelijk besluit om die onderdelen samen te stellen tot een nieuw schip. Is dat dan het originele schip van Theseus? Of is dat het schip met de vervangen onderdelen?
Adaptaties
Theseus komt als personage in verschillende toneelstukken voor, zoals Oedipus te Colonus van Homerus, Hippolytus van Euripides en Phaedra van Seneca. Ook komt Theseus voor The Knight's Tale uit The Canterbury Tales van Geoffrey Chaucer. In William Shakespeares Een Midzomernachtdroom speelt Theseus een rol. Hij is de koning van Athene. Ook in het toneelstuk Twee edele verwanten, wat hij samen schreef met John Flechter, speelt Theseus die rol. Ook schrijvers als André Gide, Mary Renault en Jorge Luis Borges schreven over Theseus.
De mythe van Theseus was ook een inspiratie voor De Hongerspelen van Suzanne Collins en De labyrintrenner van James Dashner.
| Griekse mythologie | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||||||