Filterlogboek

'{{Portaal beschikbaar|Duitsland|Flag_of_Germany.svg}} {{Duitsland}} '''Duitsland''', of officieel '''Bondsrepubliek Duitsland''', is een land in het midden van [[Europa (werelddeel)|Europa]]. De [[hoofdstad]] is [[Berlijn]] en [[Duits]] is de officiële taal. In Duitsland betalen ze met de [[euro]]. Duitsland is één van de grootste landen van Europa en ook één van de grootste economieën ter wereld. Ook is Duitsland de belangrijkste [[handelspartner]] van zowel [[België]] als [[Nederland]]. Het land is lid van de [[Verenigde Naties]], de [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]], de [[Europese Unie]] en de [[Groep van Acht|G8]]. Duitsland heeft een lange geschiedenis. Jarenlang bestond Duitsland uit allemaal kleine landjes, die door een bond met elkaar verbonden waren. Pas in 1871 ontstond het huidige Duitsland. Duitsland heeft onder andere de [[Tweede Wereldoorlog]] veroorzaakt. In de jaren 40 werd Duitsland gespitst in twee delen en pas in 1990 werden deze weer verenigd. Duitsland heeft dus een grote rol gespeeld in de Europese geschiedenis. Daarnaast staat Duitsland bekend om [[Volkswagen]], [[bier]] en pünktlichkeit (stipt op tijd zijn). ==Geschiedenis== {{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Duitsland}} {{Zijbalk geschiedenis Duitsland}} [[Bestand:Holy Roman Empire 1648.svg|400px|miniatuur|Het Heilige Roomse Rijk in 1648. Zoals je ziet bestaat het uit vele kleine staatjes]] ===Prehistorie en Romeinse tijd=== In de [[prehistorie]] werd Duitsland al bewoond. De eerste mensachtigen die in het gebied woonden waren de [[Neanderthalers]]. Later kwam de huidige mens. Eerst leefden ze van de jacht en het verzamelen van voedsel, maar langzamerhand kwamen de eerste landbouwers. Rond 1000 [[Voor Christus|v. Chr]]. kwamen de eerste grote volk naar Duitsland. In het noorden kwamen de [[Germanen]] en in het zuiden de [[Kelten]]. [[Julius Caesar]] maakte aan het begin van de [[Romeinse Tijd]] van de [[Rijn]] de grens van het [[Romeinse Rijk]]. Het huidige Zuid-Duitsland behoorde dus tot het Romeinse Rijk, maar het noorden niet. Noord-Duitsland werd bewoond door de Germanen en werd daarom [[Germanië]] genoemd (wat nog steeds in het [[Engels]] gebruikt wordt). In de Romeinse tijd probeerde keizer [[Augustus (keizer)|Augustus]] om Duitsland te veroveren. Dat lukte niet. In de slag bij het Teutoburgerwoud versloeg de Germaan [[Arminius]] de Romeinse commandant [[Varus]]. In de Romeinse tijd zijn een paar Duitse steden gesticht zoals [[Aken]], [[Keulen]] en [[Trier]]. Duitsland was een moeilijke provincie voor de Romeinen omdat de Germanen heel vaak in opstand kwamen. Vanaf ongeveer het jaar 400 [[Na Christus|n. Chr]] konden de Romeinen de Germanen niet meer in de hand houden en Duitsland werd weer helemaal Germaans. Door de [[Grote Volksverhuizing]] verging uiteindelijk de westelijke helft van het Romeinse Rijk. ===Middeleeuwen=== In het begin van de middeleeuwen was het in Duitsland een rommeltje. Verschillende stammen vochten om stukken grond. Toen kwam [[Karel de Grote]]. Hij stichtte het [[Frankische Rijk]]. Hij voerde veel oorlogen tegen stammen zoals de [[Saksen]] en hij bekeerde ze tot het [[christendom]]. Na zijn dood viel z'n rijk uiteen in [[West-Francië]], [[Midden-Francië]] en [[Oost-Francië]]. Oost-Francië werd steeds vaker het Rijk der Duitsers of het Rijk der Teutonen genoemd. Toen kwam [[Otto I van het Heilige Roomse Rijk]]. Hij stichtte het [[Heilige Roomse Rijk]] en werd er ook de eerste keizer van. Het Heilige Roomse Rijk was niet een land zoals we dat nu kennen maar het was eigenlijk een verzameling van landjes die trouw moesten zijn aan de keizer. De keizer werd dan ook daarom gekozen door "[[Keurvorsten]]" de belangrijkste vorsten van het rijk. [[Bestand:Rheinbundakte_1806.jpg|right|300px|miniatuur|De [[Rijnbondakte]]. Napoleon zorgde voor het einde van het Heilige Roomse Rijk en stichtte de [[Rijnbond]] als [[vazalstaat]] van Frankrijk.]] In de Hoge Middeleeuwen liep Duitsland een beetje achter op het gebied van kunst, cultuur en techniek. De Fransen en Italianen vonden het land "barbaars". De keizer was constant in oorlog met de paus (de [[investituurstrijd]]), z'n leenmannen en andere landen. Het Heilige Roomse Rijk werd machtiger en het bereikte z'n hoogtepunt. Tijdens de [[Investituurstrijd]] is de macht van de keizer afgenomen. Toen de paus als overwinnaar uit die strijd kwam begon de neergang van het Heilige Roomse Rijk. De graven en hertogen deden waar ze zelf zin in hadden en de keizer had alleen nog echte macht in de gebieden waar geen graaf, hertog op bisschop regeerde. Toen kwam [[Karel V]]. Hij was behalve van het Heilige Roomse Rijk ook heerser van het Koninkrijk [[Spanje]]. Hij was de laatste keizer die écht macht had over zijn rijk. Even leek het dat het Heilige Roomse Rijk samen zou gaan met Spanje en het Heilige Roomse Rijk zou weer herleven. Het keizerrijk kreeg weer macht en het zag er goed uit voor het Rijk. Toen nam Karel afstand van de troon. Hij verdeelde z'n immense rijk in twee stukken. De ene helft omvatte Spanje met zijn kolonies met aan het hoofd zijn zoon [[Filips II van Spanje|Filips II]] en de andere helft het Heilige Roomse Rijk met aan het hoofd zijn broer Ferdinand. ===Vanaf de Middeleeuwen en Napoleon=== [[Bestand:Wernerprokla.jpg|left|400px|miniatuur|De Duitsers roepen het Duitse Keizerrijk uit in het [[Kasteel van Versailles]].]] Onder de opvolgers van Karel verslechterde de toestand van het Heilige Roomse Rijk weer en uiteindelijk noemde de beroemde filosoof Goethe het rijk ''Noch heilig, noch Romeins, noch een rijk.'' Het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie werd steeds minder vaak heilig genoemd en uiteindelijk heette het vooral het Duitse Rijk. Uiteindelijk kwam [[Napoleon Bonaparte]]. Deze Franse keizer wilde heel Europa veroveren en om eerlijk te zijn was het in het Duitse Rijk ook niet zo moeilijk om de macht over te nemen. De laatste keizer, [[Frans II van het Heilige Roomse Rijk|Frans II]], werd afgezet. Dit was het einde van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Napoleon wist uiteindelijk een [[vazalstaat]] te maken uit al deze landjes (de [[Rijnbond]]). Een vazalstaat is eigenlijk een soort van land dat in feite bestuurd wordt door een ander land. Napoleon beloofde aan veel heersers van landjes dat ze een hogere titel zouden krijgen, zo werd een hertogdom een groothertogdom. Twee hele belangrijke landen, [[Koninkrijk Pruisen]] en [[Keizerrijk Oostenrijk]], voelden hier weinig voor en sloten samen met Rusland en Engeland een pact om Napoleon te verslaan. ===1815-1860=== De Duitsers hadden nog steeds niet begrepen wat een goed, sterk land betekende. Na Napoleon ontstonden weer veel kleine landjes. Op het [[Congres van Wenen]] was men bang dat Frankrijk weer grote delen van Europa wilde veroveren. Daarom wilde men dat Frankrijk alleen maar omgeven werd door sterke landen. Alle landjes verenigden zich tot één groot rijk, de [[Duitse Bond]]. Dit was net zoals het Heilige Roomse Rijk meer een verzameling van kleine landjes dan een echte staat. Ondertussen kregen de twee belangrijkste landen in de Bond ruzie. Dit waren Oostenrijk en Pruisen. Oostenrijk wilde een groot Duitsland, maar Pruisen wilde juist een klein Duitsland. Uiteindelijk ontstond er zelfs oorlog, de [[Duitse Oorlog]]. Pruisen won deze oorlog en Oostenrijk, Beieren, Württemberg en Hessen moesten de bond verlaten. De laatste drie keerde uiteindelijk in 1871 terug. Oostenrijk werd een zelfstandig land en de ruzie werd later weer goedgemaakt. Pruisen maakte van Duitse Bond, de [[Noord-Duitse Bond]]. ===Duitse keizerrijk=== [[Bestand:Deutsches_Reich_(1871-1918)-de.svg|right|300px|miniatuur|Een kaart van het [[Duitse Keizerrijk]].]] De grootste van deze landjes, [[Pruisen]], wilde van alle Duitse landjes één groot Duitsland maken. [[Frankrijk]] vond dit niet zo leuk, want dan zou Duitsland groter zijn, en meer macht hebben dan Frankrijk. Nadat Pruisen en Frankrijk tegen elkaar hadden gevochten in de [[Frans-Pruisische Oorlog]], waarin Pruisen won, werd Duitsland één groot land. Om het verlies van Frankrijk nog extra pijnlijk te maken, werd het Duitse Keizerrijk in het [[Paleis van Versailles]] in 1871 uitgeroepen, het hart van Frankrijk. Ook grote delen van het huidige [[Polen]] hoorden toen bij Duitsland. De Pruisische koning werd nu de [[keizer]] van Duitsland, [[Wilhelm I van Duitsland|Wilhelm I]]. [[Otto van Bismarck]], de Pruisische premier, had heel veel geholpen met het creëren van het keizerrijk en hierdoor wordt hij gezien als de [[vader des vaderlands]] van Duitsland. Het Duitse keizerrijk had in het [[Driekeizerjaar (1888)|Driekeizerjaar]] in 1888 maar liefst drie keizers achter elkaar gehad. Keizer Wilhelm I stierf en werd opgevolgd door [[Frederik III van Pruisen|Frederik III]], maar deze stierf al na een maand regeren. [[Wilhelm II van Duitsland|Wilhelm II]] werd uiteindelijk de nieuwe keizer en zou uiteindelijk ook de laatste Duitse keizer worden. ===De Eerste Wereldoorlog=== {{Zie hoofdartikel|Eerste Wereldoorlog}} [[Bestand:Cheshire_Regiment_trench_Somme_1916.jpg|left|250px|miniatuur|De Eerste Wereldoorlog wordt ook wel de [[loopgraaf|loopgravenoorlog]] genoemd en is één van de verschrikkelijkste Europese oorlogen die er ooit is geweest.]] Al in veel eeuwen waren er oorlogen geweest in Europa, maar deze duurden vaak kort en waren niet bijzonder vreselijk. Veel inwoners waren trots op hun land ([[nationalisme]]) en veel landen gingen steeds meer en betere wapens kopen en maken ([[militarisme]]). Ook hadden veel landen koloniën in onder andere in Afrika en Zuid-Azië. Ook mochten veel landen elkaar niet echt, door al deze redenen. Frankrijk en Duitsland hadden bijvoorbeeld geen goede relatie met elkaar. Je kunt hierdoor zeggen dat Europa ook wel een kruitvat was en dat het niet lang kon duren voordat het ontplofte. Oostenrijk-Hongarije, Italië en Duitsland waren bondgenoten van elkaar. Toen de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger in 1914 werd vermoord door een Serviër in [[Sarajevo]], wilde het land [[Servië]] binnen vallen. Rusland was hierop tegen en wilde oorlog verklaren aan Oostenrijk-Hongarije. Duitsland, dat Oostenrijk-Hongarije wilde beschermen, vond dat het land Servië mocht binnenvallen en zo kreeg Duitsland oorlog met Rusland. Ook Frankrijk verklaarde de oorlog aan Duitsland. Er ontstond als het ware een wereldoorlog, de [[Eerste Wereldoorlog]], die ook door ging in de koloniën van de landen. In de Eerste Wereldoorlog vochten de [[Centralen]] (Duitsland, [[Oostenrijk-Hongarije]], [[Bulgarije]] en het [[Ottomaanse Rijk]]) tegen de [[Geallieerden (Eerste Wereldoorlog)|Geallieerden]] ([[Frankrijk]], [[Groot-Brittannië]], [[Rusland]] en vanaf 1917 [[Verenigde Staten]]). Er ontstond een vreselijke oorlog, die ook nog eens lang duurde. De Centralen verloren in 1918 en de Duitse keizer vluchtte naar Nederland. Na de oorlog was men met elkaar eens, dat er nooit meer zo'n oorlog zou moeten komen. De Geallieerden sloten uiteindelijk via het [[verdrag van Versailles (1919)|Verdrag van Versailles]] uit 1919 vrede met Duitsland. Duitsland moest zijn koloniën en stukken grond inleveren, de schade terugbetalen (waarvan veel naar Frankrijk ging) en het leger kleiner maken. Na de [[Novemberrevolutie]] werd de monarchie afgeschaft. Duitsland werd een republiek, de [[Weimarrepubliek]]. De Verenigde Staten hielpen Duitsland met de betalingen, maar er ontstond toch armoede. De rust was maar voor even, want zo'n 20 jaar later begon de volgende oorlog. ===De Tweede Wereldoorlog 😎=== {{Zie hoofdartikel|Tweede Wereldoorlog}} [[Bestand:Bundesarchiv Bild 183-S33882, Adolf Hitler retouched.jpg|200px|miniatuur|[[Adolf Hitler]]]] In 1933 kwam [[Adolf Hitler]] aan de macht. Hij beloofde dat het weer beter met Duitsland zou gaan. Door wegen aan te leggen en fabrieken te bouwen ontstond weer werk. Op het eerste gezicht waren veel landen blij met Hitler, maar na een tijdje werd dit al minder. Toen het Duitse parlementsgebouw in brand werd gestoken, gaf Hitler de schuld aan de [[communisten]]. Hij zei dat hun doel was om ook van Duitsland een communistisch land te maken en kreeg hierdoor van het parlement de volledige heerschappij. Duitsland wist samen met [[Oostenrijk]] een groter land te worden, [[Polen]] werd binnengevallen en uiteindelijk ook een deel van [[Tsjecho-Slowakije]]. Hitler en zijn volgelingen (de [[Nazi|Nazi's]]) veroverden grote delen van Europa, waaronder delen van [[Frankrijk]], [[Nederland]], [[België]] en delen van [[Rusland]]. Zijn bondgenoten waren [[Italië]](tot 1944) en [[Japan]]. Deze landen werden de [[Asmogendheden]] genoemd. Hitler verloor de oorlog in [[1945]] en hij pleegde zelfmoord in datzelfde jaar. ===Twee Duitslanden=== [[Bestand:Thefalloftheberlinwall1989.JPG|left|miniatuur|300px|De val van de [[Berlijnse Muur]] in 1989]] Duitsland werd na de [[Tweede Wereldoorlog]] door [[Frankrijk]], de [[Verenigde Staten]], het [[Verenigd Koninkrijk]] en de [[Sovjet-Unie]] bezet. Ook de hoofdstad Berlijn werd verdeeld. De westelijke helft van Duitsland, [[West-Duitsland]], werd in 1949 een zelfstandig land. West-Duitsland noemde zich zelf de Bondsrepubliek Duitsland of in het kort BRD. Zij waren [[Kapitalisme|Kapitalistisch]]. Hier werd [[Bonn]] de hoofdstad. De Sovjet-Unie maakte van hun ook een land, [[Oost-Duitsland]]. Oost-Duitsland noemde zich zelf de Duitse Democratische Republiek of in het kort DDR. Het was een [[communisme|communistisch]] land. De hoofdstad was Oost-Berlijn. Oost-Duitsland was niet helemaal zelfstandig en had veel invloed van de Sovjet-Unie. De twee Duitslanden werden gescheiden door het [[IJzeren Gordijn]]. Een bekend onderdeel hiervan was de [[Berlijnse Muur]]. Deze muur liep dwars door Berlijn en verdeelde de stad en een westelijk (kapitalistisch) en oostelijk (communistisch) deel. De muur was bedoeld om te zorgen dat mensen uit het oosten niet konden vluchten naar het westen. In totaal was Duitsland 40 jaar gescheiden geweest. Op 9 november 1989 viel uiteindelijk de Berlijnse Muur. Nog geen jaar later, op 3 oktober 1990, werd Duitsland weer één land. Deze gebeurtenis heet de [[Duitse hereniging]]. ===Sinds 1990=== West-Duitsland was al sinds 1957 lid van de [[Europese Unie]] toen nog [[Europese Economische Gemeenschap]]. In 1990 kwam Oost-Duitsland hierbij als deel van Duitsland. Na de hereniging bleef [[Bonn]] nog even de Duitse hoofdstad, omdat eerst de gebouwen in Berlijn moesten worden opgeknapt. In de jaren 90 verhuisde uiteindelijk het parlement en de regering naar Berlijn. De [[Duitse mark]] was het betaalmiddel van Duitsland, maar na 2002 werd dit de [[euro]]. ==Geografie== ===Het land=== [[Bestand:AmDeister.jpg|right|300px|miniatuur|Een landbouwgebied bij [[Lauenau]] (Noord-Duitsland).]] Duitsland ligt ongeveer in het midden van Europa. Het grenst in het noorden aan de [[Noordzee]], [[Denemarken]] en de [[Oostzee]], in het oosten aan [[Polen]], in het zuiden aan [[Tsjechië]], [[Oostenrijk]] en [[Zwitserland]] en in het westen aan [[Frankrijk]], [[Luxemburg (land)|Luxemburg]], [[België]] en [[Nederland]]. In het zuiden liggen de [[Alpen]] en in het noorden de [[Noordzee]] en de [[Oostzee]]. Hierdoor werd Duitsland vroeger ''het land tussen de zee en de Alpen'' genoemd. Van noord naar zuid is er veel afwisseling in het landschap. In het noorden is het landschap erg vlak. Dit gebied heet de [[Duitse laagvlakte]]. In het midden komen er al lage bergen en in het zuiden liggen grote bergen. Duitsland is ook een erg groen land. Twee derde van de bossen bestaat uit [[naaldbos]]sen en de rest vooral uit [[beuk]]en. In de Duitse bodem zitten weinig boomschatten, maar de grond is wel erg vruchtbaar. ====Noorden==== [[Bestand:Schloss_Neuschwanstein_2013.jpg|left|300px|miniatuur|[[Slot Neuschwanstein]] in [[Beieren]].]] In het noorden is het land erg vlak en wonen er weinig mensen. De mensen die er wonen leven vooral in steden zoals [[Hamburg]] en [[Bremen]]. De [[Eems]], de [[Wezer]], de [[Elbe]] en de [[Oder]] stromen door dit gebied heen. Ondanks de slechte grond, wordt er toch veel verbouwd. [[Tarwe]], [[rogge]], [[gerst]], [[haver]] en [[aardappel]]en komen hier vandaan. Vooral in de deelstaat [[Sleeswijk-Holstein]] wordt [[melk]] geproduceerd. [[Varken]]vlees, [[rund]]vlees en [[Kip (vogel)|kip]] komt hier ook vandaan. Toch is de economie in het noorden niet goed. ====Westen==== Het westen van Duitsland heeft daarin tegen een goede economie. Belangrijke steden als [[Keulen]], [[Düsseldorf]], [[Mainz]] en [[Frankfurt am Main]] liggen hier. West-Duitsland is vooral bekend vanwege het [[Ruhrgebied]]. Dit is het belangrijkste industriegebied van Duitsland. Het landschap van West-Duitsland is heuvelachtig. De rivieren de [[Rijn]] en de [[Moezel]] lopen door het gebied heen. Gebergten als de [[Eifel]] en de [[Hunsrück]] liggen hier. ====Oosten==== Het oosten van Duitsland staat ook wel bekend als de [[Nieuwe Duitse deelstaten]]. Vroeger was dit gedeelte Oost-Duitsland. In het oosten ligt de Duitse hoofdstad [[Berlijn]]. Daarnaast liggen ook de steden [[Leipzig]], [[Dresden]], [[Chemnitz]] en [[Erfurt]]. In het zuiden van Oost-Duitsland is de economie sterker dan in het noorden van Oost-Duitsland. ====Zuiden==== Zuid-Duitsland wordt gevormd door twee grote deelstaten, [[Beieren]] en [[Baden-Württemberg]]. [[München]] is de grootste stad van het gebied. Daarnaast is [[Stuttgart]] nog een grote stad. Het gebied is erg heuvelachtig en ze zijn zelfs bergen. Het zuiden is erg groen. Zo liggen het [[Zwarte Woud]] en het [[Bohemer Woud]] er. Het hoogste punt is de [[Zugspitze]] met 2963 meter. De [[Donau]], de [[Lech (rivier)|Lech]] en de [[Main]] zijn de bekendste rivieren die door het gebied heen stromen. Uit het gebied komen [[fruit]], [[zuivel]], [[gerst]] en [[tarwe]]. ===Klimaat=== [[Bestand:Frankfurter_Mainbruecken.jpg|right|300px|miniatuur|De rivier de [[Main]] door de stad [[Frankfurt am Main]].]] Duitsland heeft een [[gematigd zeeklimaat]]. Dit betekent dat de zomers zacht zijn. De winters zijn ook zacht, maar ook fris en vochtig. Dit is bijna heel Duitsland zo, behalve in het zuiden. Hier is het 's winters kouder en 's zomers warmer. 's Winters kan in dit gebied veel sneeuw vallen. ===Grote steden=== De tien grootste Duitse steden zijn: #[[Berlijn]] (3.610.000 inwoners) #[[Hamburg]] (1.810.000 inwoners) #[[München]] (1.450.000 inwoners) #[[Keulen]] (1.061.000 inwoners) #[[Frankfurt am Main]] (736.414 inwoners) #[[Stuttgart]] (628.032 inwoners) #[[Düsseldorf]] (612.178 inwoners) #[[Dortmund]] (585.813 inwoners) #[[Essen]] (582.624 inwoners) #[[Bremen]] (557.464 inwoners) Alle inwonersaantallen komen uit 2016. ==Bevolking== ===Religie en bevolkingsgroepen=== [[Bestand:Kdom.jpg|300px|left|miniatuur|De [[Dom van Keulen]] in [[Keulen]] is één van grootste kerken ter wereld.]] Duitsland had 82 793.800 inwoners in 2018. 67% van deze mensen zegt een geloof te hebben en 33% heeft dit niet. De grootse groep gelovigen is [[katholiek]]. Dit zijn 25,46 miljoen mensen oftewel 31%. 30% is lid van de [[evangelische kerk]]. In de jaren zeventig kwamen er veel [[gastarbeiders]] naar Duitsland. Vooral kwamen deze mensen uit [[Turkije]]. Hierdoor zijn er in Duitsland 3,3 miljoen [[moslim]]s. Daarnaast heeft Duitsland nog een kleine [[jodendom|joodse]] minderheid van 0,2%. Vooral in het gebied van de voormalige DDR en [[Hamburg]] is meer dan de helft van de bevolking ongelovig. Tegenwoordig staat Duitsland bekend als een erg gastvrij land. Duitsland is, na de [[Verenigde Staten]], de plek waar veel [[vluchteling]]en heen vluchten. Duitsland heeft hierdoor maar liefst zeven miljoen buitenlanders. Dit is gelijk aan ongeveer de halve Nederlandse bevolking of ongeveer drie kwart van de Belgische bevolking. Toch is 91,5% van de bevolking Duits. ===De taal=== De enige officiële taal van Duitsland is het [[Duits]]. Het Duits daarom ook de meest gesproken taal. 95% van de bevolking spreekt de taal. Het Duits lijkt qua woordenschat soms veel op het [[Nederlands]]. De Duitse taal is vooral bekend vanwege de [[lidwoord]]en ''der, die en das'' en de vier [[naamval]]len. In Duitsland zijn er daarnaast nog drie erkende minderheidstalen. Deze talen worden door een heel klein gedeelte van de bevolking gesproken, maar Duitsland erkend ze toch als taal. Dit zijn het [[Noord-Fries]], [[Deens]] en [[Sorbisch]]. Het [[Nedersaksisch]] is daarnaast nog erkend als [[streektaal]]. Dit is een taal die slechts in een bepaalde regio (een streek) gesproken wordt. Daarnaast worden [[Nederlands]], [[Luxemburgs]] en [[Limburgs]] nog gesproken door een klein deel van de bevolking. Deze talen komen vooral voor bij de grens met deze landen. [[Romani]] en [[Saterfries]] komen ook voor, maar meer verspreid over Duitsland. [[Turks]], [[Italiaans]], [[Servo-Kroatisch]], [[Koerdisch]], [[Pools]] en [[Russisch]] zijn de grootste talen onder [[immigrant]]en. ==Cultuur== ===Muziek=== Duitsland is erg bekend vanwege de muziek. Dit is niet al zo sinds een paar jaar, maar al een paar eeuwen terug was dat zo. Veel beroemde [[componist]]en komen uit Duitsland. De bekendste componist is misschien wel [[Ludwig van Beethoven]]. Hij schreef veel muziekstukken, waaronder [[Für Elise]], [[Moonlight sonata]] en de [[Symfonie nr. 9 (Beethoven)|negende symfonie]]. Zijn de bekendste stuk, de negende symfonie, schreef hij terwijl hij volledig [[doof]] was! [[Johann Sebastian Bach]], [[Robert Schumann]] en [[Felix Mendelssohn Bartholdy]] zijn andere bekende Duitse componisten. Tegenwoordig is Duitsland nog steeds erg bekend vanwege zijn muziek. In tegenstelling tot Nederland en Vlaanderen, zijn heel veel Duitse liedjes in de eigen gesproken (het [[Duits]]). Weinig muziek is in het [[Engels]] gezongen. De [[schlager]] is in Duitsland erg populair. Dit is letterlijk Duitsland voor ''successtuk'', omdat veel Duitsers er fan van zijn. Schlager is niet een bepaalde muzieksoort, maar juist allerlei vormen van Duitstalige popmuziek. De Schlager komt uit de jaren 20 van de vorige eeuw. In het begin leken de liedjes veel op de Duitse volksmuziek, maar in de jaren 50, 60 en 70 begon de Schlager te veranderen. Onder meer door Schlager is nog heel veel Duitse muziek in het Duits gebleven. Wereldwijd zijn een aantal Duitstalige liedjes echt een succes geworden. [[99 Luftballons]] van [[Nena]] en [[Ich bin wie du]] van [[Marianne Rosenberg]] zijn waarschijnlijk de bekendste. [[Heino]], [[Freddy Breck]] en [[Katja Ebstein]] zijn verder bekende Duitstalige zangers en zangeressen. Op het [[Eurovisiesongfestival]] heeft Duitsland twee keer gewonnen. De eerste keer was in 1982 met [[Nicole (Duitse zangeres)|Nicole]] en de tweede keer in 2010 met [[Lena Meyer-Landrut]]. De laatste jaren zijn de songfestivalliedjes van Duitsland in het [[Engels]], hiervoor was dat bijna altijd Duits. ===Films=== [[Bestand:Marlene_Dietrich_in_No_Highway_(1951)_(Cropped).png|left|200px|miniatuur|[[Marlene Dietrich]] is misschien wel de eerste Duitse actrice die wereldwijd bekend is.]] Duitsland maakt al zo lang films, sinds dat de film zelf bestaat. In 1895 wordt de eerste bioscoop geopend door de broers Max en Emil Skladanowsky. Een filmprojector, een paar stoelen, een filmdoek en een betalend publiek. De bioscoop was geboren. In de jaren 20 was Duitse film het meest populair. De toen nog geluidloze films draaide vaak om niet echt gebeurde verhalen (zoals [[sceince-fiction]]). Aan het einde van de jaren 20 kwam een nieuw genre wat meer realistisch was. Tijdens het nazi-tijdperk werden veel [[propaganda]]films gemaakt. Deze films hadden de bedoeling om te laten zien hoe goed het wel niet Duitsland ging sinds het nationaalsocialisme er was. Hierdoor gaven ze vaak verkeerde informatie aan het publiek. Daarnaast werd er [[censuur]] opgelegd. Hierdoor mocht in geen enkele Duitse film slecht gesproken worden over het nationaalsocialisme, Hitler of de regering. [[Leni Riefenstahl]] is een bekende filmregisseuse van propagandafilms uit deze tijd. Ondanks alle propagandafilms die ze maakte, worden veel van haar filmtechnieken nog steeds gebruikt. Na de opdeling van Duitsland, gingen zowel Oost- als West-Duitsland films produceren. De films in Oost-Duitsland werden geholpen door de Sovjet-Unie, zo kon er geen enkel verkeerd woord over het communisme ontstaan. In West-Duitsland moesten de films concurreren met de Amerikaanse films. Hierdoor waren de West-Duitse films erg goedkoop. Na de Duitse hereniging kregen de films weer meer inhoud. In 2004 kwam de film [[Good Bye, Lenin!]] uit. Deze gaat over het leven in voormalig Oost-Duitsland. De film werd zo'n groot succes dat sindsdien veel films worden gemaakt met dit onderwerp. In Berlijn, de Duitse filmstad, wordt elk jaar het [[Internationaal filmsfestival van Berlijn]] gehouden. Een aantal bekende Duitse filmacteurs en actrices zijn [[Teil Schweiger]], [[Franka Potente]], [[Katja Reimann]], [[Robert Stadlober]] en natuurlijk [[Marlene Dietrich]]. ===Literatuur=== [[Bestand:Grimm.jpg|right|200px|miniatuur|[[Jacob Grimm]] en [[Wilhelm Grimm]] staan samen bekend als de [[Gebroeders Grimm]].]] De Duitse literatuur is één van de bekendste ter wereld. Eén, zeg maar twee, van de bekendste personen uit zijn de [[gebroeders Grimm]]. Deze twee broers verzamelde allerlei sprookjes, waar veel kinderen nog steeds mee opgroeien. Daarnaast werkten ze aan het eerste Duitse woordenboek, het [[Deutsches Wörterbuch]], wat pas honderd jaar na hun dood af was. Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken een aantal schrijvers uit Duitsland. Deze vertrokken schrijvers en veel schrijvers die bleven, schreven in deze tijd niet over oorlog of politiek. Andere schrijvers schreven juist [[propaganda]] in samenwerking met de nazi's. Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er twee stromingen. Beide wilde ze iets doen met de oorlog. De eerste groep wilde de oorlog achter zich laten en opnieuw beginnen. Ze werden de [[Neuanfang]] (nieuwe begin) genoemd. De tweede groep, de [[Trümmerliteratur]] (puinhoop-literatuur), wilde juist schrijven over de oorlog om het zo een plek te kunnen geven. Veel Duitse schrijvers durfden na de oorlog niet in het Duits te schrijven. De schrijversgroep [[Gruppe 47]] werd opgericht om door middel van boeken een nieuw democratisch Duitsland op te richten. In de tijd van de Duitse opdeling werden aan beide kanten van de muur de boeken gecontroleerd door de staat. In West-Duitsland ging dat vooral om nationaalsocialistische teksten en in Oost-Duitsland om teksten tegen het communisme. 13 Duitse schrijvers hebben de [[Nobelprijs voor de Literatuur]] gewonnen. Bekende Duitse schrijvers zijn [[Günter Grass]], [[Alfred Andersch]], [[Marcel Beyer]], [[Annette Pehn]] en [[Asta Scheib]]. Bekende Duitse boeken zijn [[De blikken trommel]], [[Berlin Alexanderplatz]] en [[De man zonder eigenschappen]]. ===Duitse keuken=== [[Bestand:Black Forest gateau.jpg|left|300px|miniatuur|De [[Schwarzwalder kersentaart]] is vernoemd naar het [[Zwarte Woud]], terwijl bijna zeker is dat het daar niet vandaan komt.]] Duitsland heeft heel bekende gerechten en eigen keuken. Een bekende Duitse snack is de [[curryworst]]. Dit is een soort van [[braadworst]] geserveerd op een broodje. In heel Duitsland is de curryworst terug te vinden, maar per regio kan de smaak wel wat verschillen. Hoewel [[kebab]] van oorsprong Turks is, is een snack die in Duitsland veel gegeten wordt de [[Döner kebab]]. Turkse gastarbeiders namen de kebab mee naar Berlijn, waar het in 1972 voor het eerst werd geserveerd. Het brood in Duitsland is ook wat anders van smaak, dan in Nederland of Vlaanderen. Het meeste Duitse brood is gemaakt van deeg dat zuurder is. Hierdoor is het langer houdbaar. Vaak wordt er hartig beleg, bijvoorbeeld vleeswaren of kaas, opgedaan. Vaak wordt 's ochtends ontbeten met brood. Tussen de middag eet men warm eten. Kinderen eten vaak op school en volwassen vaak op hun werk. 's Avonds eet men ook warm. Bij de warme maaltijd wordt meestal water of vruchtensap gedronken. Water wordt door de Duitsers graag gedronken. Per jaar drinkt men maar liefst 97 liter water. In Europa drinken alleen de Italianen en de Belgen meer water. Hoewel in Nederland veel water uit de kraan wordt gedronken, wordt in Duitsland (net als in Vlaanderen) veel water gedronken uit flesjes. Toch is het merk [[Spa (water)|Spa]] haast niet verkrijgbaar in Duitsland. [[Bestand:Olaf Scholz – Bürgerschaftswahl in Hamburg 2015 02.jpg|right|200px|miniatuur|Bondskanselier [[Olaf Scholz]]]] Duitsland heeft een hoop echt traditionele gerechten, maar per regio kan dit verschillen. In heel Duitsland worden worst en stukken gebraden vlees (''Braten'') gegeten. Vaak is dit vlees erg vet. Dit komt omdat men vroeger in de tijd van de Germanen en Kelten zwaar en veel lichamelijk werk moest doen. Gebak is men in Duitsland dol op. Als de buren komen worden vaak niet één, maar twee gebakjes gehaald! Maar niet omdat ze zo'n honger hebben, want de tweede doos gebak verdwijnt vaak in de vuilnisbak. Vaak wordt de eerste doos leeg gegeten, een gebakje uit de tweede doos wordt hierna aangeboden, maar dan is het de bedoeling dat je zegt dat dat niet hoeft. Ondanks deze (iets wat vreemde) traditie heeft Duitsland genoeg keuze aan gebak. De [[Schwarzwalder kersentaart]] en de [[Berlinerbol]] zijn hier de bekendste van. Op veel kerstmarkten vindt men [[Glühwein]] terug. Dit is letterlijk warme wijn en is erg populair in deze tijd van het jaar. ==Politiek== ===Staatsinrichting=== Duitsland is, net als België, een [[federatie]]. Dit houdt in dat Duitsland opgebouwd is uit deelstaten die ook weer bestuurd worden op de manier van een land. Toch betekent dat niet dat al deze deelstaten aparte landen zijn. Samen worden de deelstaten verenigd als één land, met één regering, één president en één parlement. [[Bestand:Berliner_Reichstag_im_Winter.jpg|left|300px|miniatuur|De [[Bondsdag]] in de winter.]] De regering van Duitsland zetelt (zit) in [[Berlijn]], de hoofdstad. Ze vergaderen in het [[Rijksdaggebouw]] (''Reichstag''). Het parlement heet in Duitsland de [[Bondsdag]] (''Bundestag''). De Bondsdag heeft minimaal 598 leden, maar meestal zijn dat er wat meer. Ter vergelijking: De Nederlandse en Belgische parlementen hebben er 150. De Bondsdag bestaat, in tegenstelling tot het Belgische en Nederlandse parlement, uit maar één kamer (de Bondsdag zelf). Daarnaast is er nog de [[Bondsraad (Duitsland)|Bondsraad]]. Hier zitten een vertegenwoordigers van de Duitse deelstaten in. Elke deelstaat zendt een aantal leden. Door de Bondsraad kunnen ook de deelstaten meedoen aan de landelijke politiek. De bondskanselier is in Duitsland de baas van de regering, net zoals in [[Nederland]] en [[België]] de [[minister-president]] dat is. In Duitsland hebben ze ook nog een bondspresident. Deze heeft weinig macht, net zoals de Nederlandse en Belgische koningen. De huidige bondskanselier is [[Olaf Scholz]], de huidige president is [[Frank-Walter Steinmeier]]. In veel landen is het zo dat de president belangrijker is dan de regeringsleider, denk maar aan de Verenigde Staten of Frankrijk. Toch is dit in Duitsland net andersom. Olaf Scholz is belangrijker en hierdoor ook bekender dan Frank-Walter Steinmeier. Oud-bondskanselier [[Angela Merkel]] stond hierdoor voor een lange tijd als bondskanselier als de machtigste vrouw ter wereld! ===Politieke partijen=== Duitsland heeft zeven grote politieke partijen. Dit zijn van links naar rechts: * [[Die Linke]] - een [[socialisme|socialistische]] partij. Die Linke is, zoals de naam zegt, een [[links (politiek)|linkse partij]]. Voornamelijk in voormalig Oost-Duitsland haalt de partij traditioneel veel stemmen. Die Linke is vergelijkbaar met de [[Partij van de Arbeid van België|Belgische PVDA]] en de Nederlandse [[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]. * [[Bündnis 90/Die Grünen]] - een [[groene politiek|groene]] partij. Die Grünen bevinden zich tussen het [[centrum (politiek)|politieke centrum]] en het gedeelte van het centrum dat meer naar [[links (politiek)|links]] neigt (centrum tot centrumlinks) en leggen veel nadruk op het milieu en het klimaat. Die Grünen zijn vooral populair in de grote steden. Die Grünen zijn vergelijkbaar met het Vlaamse [[Groen (partij)|Groen]] en het Nederlandse [[GroenLinks]]. * [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands]] (SPD) - een [[sociaaldemocratie|sociaaldemocratische]] partij. De SPD is traditioneel samen met het CDU een van de twee grote partijen van Duitsland. De partij is [[links (politiek)|centrumlinks]] en vooral populair in de grote steden. De partij is vergelijkbaar met de Nederlandse [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]] en het Vlaamse [[Vooruit]]. * Die [[Union]], een samenwerkingsverband tussen: ** [[Christlich Demokratische Union Deutschlands]] (CDU) - een [[christendemocratie|christendemocratische]] partij. Het CDU is vooral populair in de landelijke gebieden en is [[centrum (politiek)|centrum]] tot [[rechts (politiek)|centrumrechts]]. Het CDU is samen met de SPD een van de twee grote partijen van Duitsland. Het CDU is alle bondsstaten actief, behalve in [[Beieren]]. In Beieren heb je namelijk de: ** [[Christlich-Soziale Union]] (CSU) - ook een [[christendemocratie|christendemocratische]] partij. Het CSU is [[rechts (politiek)|centrumrechts]] en alleen actief in Beieren. Qua standpunten heeft het CSU bijna dezelfde standpunten als het CDU. De twee partijen zijn zusterpartijen en hun samenwerkingsverband heet de Union. * [[Freie Demokratische Partei]] (FDP) - een [[liberalisme|liberale]] partij. De FDP is [[rechts (politiek)|centrumrechts]] en is traditioneel de kleinere derde partij van Duitsland. De FDP is vooral bij ondernemers geliefd en heeft vaak met het CDU/CSU geregeerd. De FDP is vergelijkbaar met de Nederlandse [[VVD]] en de Vlaamse [[N-VA]]. * [[Alternative für Deutschland]] (AfD) - een [[nationalisme|nationalistische]] partij. De AfD is [[radicaal-rechts]] en haalt vooral stemmen in voormalig Oost-Duitsland. De AfD staat bekend om hun standpunten tegen [[immigratie]]. De AfD is vergelijkbaar met de Nederlandse [[PVV]] en [[Vlaams Belang]]. Duitsland heeft daarnaast nog kleinere partijen, zoals [[Die PARTEI]], [[Freie Wähler]] en het [[Südschleswigscher Wählerverband]]. Deze partijen zijn vaak alleen lokaal en regionaal actief en hebben soms ook zetels in het [[Europees Parlement]]. In Duitsland geldt namelijk de regel dat een partij minstens 5% van de stemmen moet halen om in de [[Bondsdag]] te komen. Dit besloten om te voorkomen dat extremistische partijen in het parlement terechtkomen. ===Bestuurlijke indeling: Bondsstaten=== Duitsland is verdeeld in 16 bondsstaten (''Bundesländer''). Iedere bondsstaat heeft een eigen regering, parlement (de Landddag) en grondwet (op Noordrijn-Westfalen na). Berlijn, Hamburg en Bremen worden ook wel ''stadsstaten'' genoemd, aangezien ze de stad en het gebied daaromheen bevatten. Tussen een stadsstaat en een bondsstaat is geen verschil qua rechten en bevoegdheden. Iedere bondsstaat heeft in Berlijn een ''Landesvertretung''; een soort [[ambassade]] voor vertegenwoordiging bij de Duitse regering. In Duitsland zijn er bevoegdheden die enkel door de bondsstaten gedaan worden, zoals onderwijs en cultuur. Ook zijn er gezamenlijke bevoegdheden, zoals [[infrastructuur]] en belastingen, die door zowel de bondsstaten als de Duitse regering gedaan kunnen worden. De bescherming van het land (defensie) en buitenlandse zaken worden enkel door de Duitse regering gedaan. [[Bestand:Duitsland-met-deelstaten.png|right|300px|miniatuur|Kaart van Duitsland met deelstaten]] {| class="wikitable" ! Deelstaat ! Inwoners ! Oppervlakte ! Hoofdstad |- | [[Bestand:Flag_of_Baden-Württemberg.svg|25px]] [[Baden-Württemberg]] | 10.755.000 | 35.752&nbsp;km² | [[Stuttgart]] |- | [[Bestand:Flag_of_Bavaria_(lozengy).svg|25px]] [[Beieren]] ''(Bayern)'' | 12.542.000 | 70.552&nbsp;km² | [[München]] |- | [[Bestand:Flag_of_Berlin.svg|25px]] [[Berlijn]] ''(Berlin)'' | 3.469.000 | 892&nbsp;km² | Berlijn ''(Berlin)'' |- | [[Bestand:Flag_of_Brandenburg.svg|25px]] [[Brandenburg]] | 2.500.000 | 29.479&nbsp;km² | [[Potsdam]] |- | [[Bestand:Flag_of_Bremen.svg|25px]] [[Bremen (deelstaat)|Bremen]] | 661.000 | 419&nbsp;km² | [[Bremen (stad)|Bremen]] |- | [[Bestand:Flag_of_Hamburg.svg|25px]] [[Hamburg]] | 1.788.000 | 755&nbsp;km² | Hamburg |- | [[Bestand:Flag_of_Hesse.svg|25px]] [[Hessen]] | 6.066.000 | 21.115&nbsp;km² | [[Wiesbaden]] |- | [[Bestand:Flag_of_Mecklenburg-Western_Pomerania.svg|25px]] [[Mecklenburg-Voor-Pommeren]] ''(Mecklenburg-Vorpommern)'' | 1.639.000 | 23.180&nbsp;km² | [[Schwerin]] |- | [[Bestand:Flag_of_Lower_Saxony.svg|25px]] [[Nedersaksen]] ''(Niedersachsen)'' | 7.914.000 | 47.609&nbsp;km² | [[Hannover]] |- | [[Bestand:Flag_of_North_Rhine-Westphalia.svg|25px]] [[Noordrijn-Westfalen]] ''(Nordrhein-Westfalen)'' | 17.837.000 | 34.085&nbsp;km² | [[Düsseldorf]] |- | [[Bestand:Flag_of_Rhineland-Palatinate.svg|25px]] [[Rijnland-Palts]] ''(Rheinland-Pfalz)'' | 3.999.000 | 19.853&nbsp;km² | [[Mainz]] |- | [[Bestand:Flag_of_Saarland.svg|25px]] [[Saarland]] | 1.018.000 | 2.569&nbsp;km² | [[Saarbrücken]] |- | [[Bestand:Flag_of_Saxony.svg|25px]] [[Saksen]] ''(Sachsen)'' | 4.143.000 | 18.416&nbsp;km² | [[Dresden]] |- | [[Bestand:Flag_of_Saxony-Anhalt.svg|25px]] [[Saksen-Anhalt]] ''(Sachsen-Anhalt)'' | 2.331.000 | 20.446&nbsp;km² | [[Maagdenburg]] ''(Magdeburg)'' |- | [[Bestand:Flag_of_Schleswig-Holstein.svg|25px]] [[Sleeswijk-Holstein]] ''(Schleswig-Holstein)'' | 2.833.000 | 15.799&nbsp;km² | [[Kiel (Duitsland)|Kiel]] |- | [[Bestand:Flag_of_Thuringia.svg|25px]] [[Thüringen]] | 2.231.000 | 16.172&nbsp;km² | [[Erfurt]] |- |} Alle bondsstaten - behalve Berlijn, Bremen en Hamburg - zijn verdeeld in [[Kreisfreie Stadt|kreisfreie Städte]] en [[Landkreise]]n. Baden-Württemberg, Beieren, Hessen en Noordrijn-Westfalen zijn eerst nog verdeeld in [[Regierungsbezirk]]e. De Landkreise zijn weer verdeeld in gemeenten (''Gemeinden''). Berlijn, Bremen en Hamburg zijn verdeeld in stadsdelen. ==Verkeer en vervoer== [[Bestand:BER_Mar2012.jpg|right|300px|miniatuur|[[Flughafen Berlin Brandenburg]] moet de nieuwe Berlijnse luchthaven worden. In 2016 zal deze klaar zijn.]] Duitsland heeft vele snelwegen, die ''Autobahn'' worden genoemd. De Duitse Autobahn is bekend omdat er geen snelheidslimiet is. Dat betekent dat je zo hard mag rijden als je wilt. In Duitsland zijn er wel verschillende soorten snelwegen. Zo heb je snelwegen die door heel Duitsland lopen, bijvoorbeeld van oost naar west. Deze autowegen heten ''Bundesfernstraßen''. De landelijke overheid is verantwoordelijk voor deze wegen. Daarnaast zijn er nog de ''Landesstraßen'', deze worden onderhouden door de deelstaten. Als laatste zijn er de ''Kreisstraßen'', waar de [[landkreise]]n verantwoordelijk voor zijn. De Duitse wegen staan bekend als snel en prima onderhouden. Ook zijn er natuurlijk spoorwegen. De Belangrijkste spoorwegmaatschappij is de [[Deutsche Bahn]] (''DB''). De [[luchtvaart]] in Duitsland is ook belangrijk. De [[luchthaven]] van [[Frankfurt am Main]] is één van de drukste van Europa en de wereld. Ook is het de thuisbasis van de nationale [[luchtvaartmaatschappij]], [[Lufthansa]]. In de steden Berlijn, Hamburg, [[Neurenberg]] en München rijdt ook een metro. De stad [[Wuppertal]] heeft een zwevende metro, de [[Wuppertaler Schwebebahn]]. === Andere bijzondere infrastructuur === * [[Geyerlay]] (hangbrug) ==Economie== [[Bestand:KaDeWe_von_Nordosten_(2008).jpg|left|300px|miniatuur|Het [[Kaufhaus des Westens]] is een groot warenhuis in [[Berlijn]] en één van de grootste van Europa.]] Duitsland is een sterk economisch land. Veel landen drijven handel met Duitsland. Duitsland koopt het meeste uit [[Nederland]], [[China]], [[Frankrijk]], de [[Verenigde Staten]] en [[Italië]] en verkoopt het meeste naar [[Frankrijk]], de [[Verenigde Staten]], het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Nederland]] en [[China]]. Jaarlijks verkoopt Duitsland €1095,7 miljard aan goederen en diensten. Dit is hetgene wat het land verdient aan [[export]]. €905,9 miljard koopt Duitsland jaarlijks aan goederen, dus Duitsland maakt winst met de export en [[import]]. Na de Verenigde Staten, [[Japan]] en China is Duitsland het sterkste land op het gebied van technologie. In Duitsland werken de meeste mensen in de dienstensector, in totaal 69,1% (in 2013). Dit zijn alle beroepen waarbij je niet werkt in de landbouw of de industrie. Ook de helft van de tien grootste Duitse bedrijven is hier actief in. Voorbeelden van deze bedrijven zijn [[Media Markt]], [[Saturn]] en [[Lidl]]. In de [[industrie]] worden vaak [[ijzer]], [[staal]] en [[kolen]] verwerkt. Ook worden er [[cement]], [[chemicaliën]], [[machine]]s, [[voertuig]]en, machine-onderdelen, [[elektronica]], [[Voeding (eten)|voedingsmiddelen]] en [[textiel]] (kleding) gemaakt. Bekende Duitse bedrijven uit deze sector zijn [[Bosch (bedrijf)|Bosch]], [[Miele]], [[Opel]] en [[Haribo]]. In de industrie werkt 40,1% (in 2013) van de Duitsers. 0,8% (in 2013) werkt in de [[landbouw]] en [[visserij]]. De belangrijkste Duitse landbouwproducten zijn [[aardappel]]en, [[tarwe]], [[gerst]], [[suikerbiet]]en, [[fruit]], [[groente]]n, [[rund]]vee, [[varken]]s, [[pluimvee]] (vogel-vee), [[wijn]] en [[hop]]. ==Fotogalerij== <gallery> File:Germany map.gif|Kaart van Duitsland File:Germany Blue Marble May 2004.png|Satellietfoto Afbeelding:Flag of the German Empire.png|Vlag Duitse Keizerrijk (1871-1918) File:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|Vlag van [[Nazi-Duitsland]] 1933-1945 Afbeelding:DDR comvlag.gif|Vlag van de D.D.R. in de communistische periode. </gallery> ==Links en bronnen== ===Links=== De volgende links kun je gebruiken voor extra informatie over Duitsland (voor bijvoorbeeld een spreekbeurt, werkstuk, ect): * [http://www.deutschland.de/ Officieel portaal] * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gm.html CIA worldfactbook] ===Bronnen=== De volgende links zijn als bron gebruikt voor deze tekst. Deze bronnen kun je ook gebruiken als links voor extra informatie (voor bijvoorbeeld een spreekbeurt, werkstuk, ect.). Achter elke link staat tussen haakjes waarvoor de bron precies voor gebruikt is: * [http://www.landenweb.nl/duitsland/economie/ Artikel over de Duitse economie op www.landenweb.nl] (Het kopje ''economie'') * [http://duitslandinstituut.nl/artikel/69/kenners-kiezen-beste-duitse-muziek-aller-tijden www.duitslandinstituut.nl over de Duitse muziek] (Het kopje ''Muziek'') * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Duitsland Artikel op Wikipedia] (Overal toegepast) * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Duitsland Geschiedenis van Duitsland op Wikipedia] (Het kopje ''Geschiedenis'') * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_cinema Artikel over de Duitse film (Wikipedia)] (Het kopje ''Film en literatuur'') * [http://www.scholieren.com/opstel/28968 Opstel over de Duitse literatuur van scholieren.com] (Het kopje ''Film en literatuur'') * De kopjes ''Landeskunde'' uit het leerboek Duits: ''Neue Kontakte, Niveau vmbo-TL, leerjaar 3 en leerjaar 4'' {{Navigatie Europese Unie}} {{Navigatie Landen Europa}} [[Categorie:Lidstaat van de Europese Unie]] [[Categorie:Landen van Europa]] [[de:Deutschland]] [[en:Germany]] [[es:Alemania]] [[fr:Allemagne]] [[it:Germania]] [[ru:Германия]] [[scn:Girmania]]'