Sint Nicolaas en zijn Knecht
Sint Nicolaas en zijn Knecht is de titel van een boek dat geschreven werd door de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman. Het boek werd voor het eerst uitgegeven in 1850 door G. Theod. Bom. De naam van de illustrator van de eerste uitgaven is onbekend.
Eigenlijk kun je wel stellen dat het boek heeft bijgedragen aan de beeldvorming en de traditievorming van het Sinterklaasfeest vanaf 1850 tot heden. Vanaf 2014 is echter de personage Zwarte Piet, die dus door het boek van Schenkman is bekend geworden, langzaam verandert in de roetveegpiet. Voor het verschijnen van het boek was er nog geen zwarte knecht bekend. Wel was het zo dat er voordien in sommige streken sprake was van zwartgemaakte figuren (boemannen) zoals de Krampuss, Ruprecht of de Klaasomes van Ameland en andere verkleedde sinterklaasfiguren, zoals de Ouwe Sunderklaas op de Waddeneilanden en elders.
Ook het kostuum van Piet is grotendeels aan het boek te danken. Ook lijkt het erop dat het grote boek van Sinterklaas een verzinsel is van Schenkman.
Stoomboot
De stoomboot was bij het verschijnen van het boek een zeer modern vervoermiddel, evenals de luchtballon waarmee de Sint vertrekt. In de edities van 1872 en later is het de stoomtrein waarmee Sinterklaas weer vertrekt. De tekst over de stoomboot is in 1912 gepubliceerd als het bekend geworden sinterklaaslied: Zie ginds komt de stoomboot. De melodie van dit lied is overgenomen van het Duitse volksliedje "Im Märzen der Bauer." Ook is het aan dit hoofdstukje van het boek te danken dat de Sint tijdens zijn intocht altijd met de stoomboot aankomt in Nederland. Waarschijnlijk heeft Schenkman dit gekoppeld aan het feit dat in de Katholieke kringen Sint Nicolaas de patroonheilige van de havensteden (waaronder Amsterdam) en scheepslieden was. Dat de Sint met zijn paard op het dak zou kunnen lopen, was een mythe dat al heel oud en dus langer bekend was.
Intocht van Sinterklaas. Illustratie uit de eerste editie (1850)
Sinterklaas bezoekt de school. Illustratie uit de eerste editie (1850)
Sinterklaas in de boekwinkel. Illustratie uit ca. 1880
Sinterklaas op de schoorsteen. Illustratie gemaakt door Petrus van Geldorp en verschenen in de editie van 1907. Op de achtergrond de Westerkerk van Amsterdam en het Paleis op de Dam.
Sinterklaas vertrekt per luchtballon. Illustratie uit de eerste editie (1850)
