Shaka Zulu
| Shaka Zulu | |
|---|---|
| |
| Verzonnen portret van Shaka Zulu | |
| Naam voluit | Shaka kaSenzangakhona |
| Geboren | ca. Juli 1787 |
| Geboren te | Mthethwa Paramountcy (vandaag in de buurt van Melmoth, KwaZulu-Natal,  Zuid Afrika
|
| Overleden | 22 september 1828 (vermoord) |
| Overleden te | KwaDukuza , Koninkrijk der Zulu |
| Religie | Zoeloe-religie |
| Functie | koning van het Zulu Koninkrijk |
| Aantreden | 1816 |
| Aftreden | 1828 |
| Voorganger | Senzangakhona kaJama |
| Opvolger | Dingane ka Senzangakhona |
Portaal  Politiek
| |
Shaka kaSenzangakhona werd geboren in ca. 1787 en werd op 22 september 1828 vermoord. Hij is vooral bekend als Shaka Zulu. Zijn andere naam is Sigidi kaSenzangakhona.
Inleiding
Shaka was de koning van het Zulu Koninkrijk van 1816 tot 1828. Hij was een van de meest invloedrijke vorsten van de Zulu in het Zuidoosten van het huidige Zuid Afrika, en hij was verantwoordelijk voor het reorganiseren van het leger tot een formidabele kracht via een reeks verstrekkende en invloedrijke hervormingen.
Shaka verfijnde het militaire systeem van ibutho verder en smeedde, met de steun van de Mthethwa Paramountcy in de loop van jaren, verbonden met zijn kleinere buren om de groeiende dreiging van Ndwandwe- aanvallen vanuit het noorden tegen te gaan. De eerste Zoeloe-bewegingen waren voornamelijk verdedigend, aangezien Shaka er de voorkeur aan gaf diplomatiek druk uit te oefenen, met af en toe een strategische moord. Zijn hervormingen van de lokale samenleving bouwden voort op bestaande structuren.
Het bewind van koning Shaka viel samen met het begin van de zogeheten Mfecane/Difaqane ("Omwenteling" of "Verplettering"), een periode van verwoestende oorlogvoering en chaos in zuidelijk Afrika tussen 1815 en ongeveer 1840, waarbij de regio ontvolkt raakte. Zijn rol in de Mfecane/Difaqane is zeer omstreden. Hij werd uiteindelijk vermoord door zijn halfbroers, koning Dingane en prins Mhlangana.
levensloop en veroveringen
Koning Shaka werd geboren in de maanmaand uNtulikazi (juli) in het jaar 1787 in de buurt van het huidige Melmoth, in de provincie KwaZulu-Natal, als zoon van de Zoeloekoning Senzangakhona kaJama. Hij werd afgewezen als een onwettige zoon, en bracht daardoor zijn jeugd door in de nederzettingen van zijn moeder, waar hij werd ingewijd in een ibutho lempi (gevechtseenheid), waar hij als krijger diende onder Inkosi Dingiswayo.
Toen de vader van Shaka Zulu, Senzangakhona, in 1816 stierf, nam Shaka's jongere halfbroer Sigujana de macht over als de wettige erfgenaam van het Zulu-hoofddom. Sigujana's heerschappij was echter van korte duur, aangezien Inkosi Dingiswayo, die zijn gezag wilde uitbreiden, Shaka een legerregiment leende zodat hij zijn halfbroer Sigujana ter dood kon brengen. Hierdoor kon hij een relatief bloedeloze staatsgreep uitvoeren die grotendeels werd aanvaard door de Zulu-bevolking. Zo werd Shaka het hoofd van de Zulu-clan, hoewel hij een vazal (soort onderkoning) van de Mthethwa Paramountcy bleef tot Dingiswayo's dood in de strijd een jaar later door toedoen van Zwide, de machtige leider van de Ndwandwe natie. Toen de Mthethwa-troepen werden verslagen en verstrooid (uiteengeslagen), ontstond machtsvacuüm dat werd opgevuld door Shaka. Hij hervormde de overblijfselen van de Mthethwa en andere regionale stammen en versloeg later Zwide in de Zulu-burgeroorlog van 1819-1820.
Toen Dingiswayo door Zwide werd vermoord, probeerde Shaka zijn dood te wreken. Op een gegeven moment ontsnapte Zwide ternauwernood aan Shaka, hoewel de exacte details niet bekend zijn. Het was pas rond 1825 dat de twee militaire leiders elkaar ontmoetten, in de buurt van Phongola, in hun laatste ontmoeting. Phongola ligt vlakbij de huidige grens van KwaZulu-Natal, een provincie in Zuid-Afrika. Shaka zegevierde in de strijd, hoewel zijn troepen zware verliezen leden, waaronder zijn hoofd militaire commandant, Umgobhozi Ovela Entabeni.
In de eerste jaren had Shaka noch de invloed noch de macht had om iemand anders dan de kleinste groepen te dwingen zich bij hem aan te sluiten, en na de dood van Dingiswayo trok Shaka zuidwaarts over de Thukela-rivier en vestigde zijn hoofdstad Bulawayo op het grondgebied van Qwabe; hij is nooit teruggekeerd naar het traditionele Zulu-hartland.
Groeiende macht
Naarmate Shaka meer gerespecteerd werd door zijn mensen, kon hij zijn ideeën gemakkelijker verspreiden. Zoals het gebruik van een korter steekwapen en een andere schild-vorm. Ook gebruikte hij de tactiek van een omtrekkende beweging van een deel zijn troepen. Vanwege zijn achtergrond als soldaat leerde Shaka de Zoeloes dat de meest effectieve manier om snel machtig te worden, was door andere stammen te veroveren en te overheersen. Zijn leringen hadden een grote invloed op de sociale kijk van de Zoeloes. De Zulu-stam ontwikkelde al snel een krijgersvisie, die Shaka in zijn voordeel draaide.
Shaka's macht was voornamelijk gebaseerd op militaire macht, het verslaan van vijanden en het opnemen van overgebleven vijandelijke krijgers in zijn eigen leger. Hij vulde dit aan met een mengeling van diplomatie (politieke betrekkingen) met bevriende stamhoofden, waaronder Zihlandlo van de Mkhize, Jobe van de Sithole en Mathubane van de Thuli. Deze volkeren werden nooit verslagen in de strijd door de Zoeloes; omdat ze namelijk geen strijd hoefden te voeren. Shaka won ze door slimmere tactieken, zoals het geven voorrechten en beloningen. Wat betreft de heersende Qwabe, wekten ze de indruk dat Qwabe en Zulu nauw verwant waren. Op deze manier werd een groter gevoel van samenhang gevomd, hoewel het nooit volledig werd, zoals latere burgeroorlogen zouden bevestigen.
Shaka was in staat een verbond te vormen met de leiderloze Mthethwa-clan en kon zich vestigen onder de Qwabe, nadat Phakathwayo relatief gemakkelijk was omvergeworpen. Met de steun van Qwabe, Hlubi en Mkhize was Shaka eindelijk in staat om een kracht op te roepen die in staat was weerstand te bieden aan de Ndwandwe (van de Nxumalo-clan). Historicus Donald Morris stelt dat Shaka's eerste grote strijd tegen Zwide , van de Ndwandwe , de Slag bij Gqokli Hill was, aan de Mfolozi-rivier. Shaka's troepen behielden een sterke positie op de top van de heuvel. Een frontale aanval door hun tegenstanders slaagde er niet in hen te verdrijven, en Shaka bezegelde de overwinning door zijn reservetroepen in een aanval rond de heuvel te sturen om de achterkant van de vijand aan te vallen. De verliezen waren over het algemeen hoog, maar de efficiëntie van de nieuwe Shakan-ideeën was bewezen. Het is waarschijnlijk dat de Zulu in de loop van de tijd de omsingelingstactieken hebben kunnen aanscherpen en verbeteren.
Een andere beslissende slag vond uiteindelijk plaats op de Mhlatuze- rivier, aan de samenvloeiing met de Mvuzane- stroom. In een tweedaags gevecht brachten de Zoeloes hun tegenstanders een klinkende nederlaag toe. Shaka leidde vervolgens een nieuw reservaat (land) van ongeveer 110 kilometer (70 mijl) naar de koninklijke kraal van Zwide, heerser van de Ndwandwe, en vernietigde het. Zwide ontsnapte zelf met een handvol volgelingen voordat hij in aanraking kwam met een stamhoofd genaamd Mjanji, heerser van een Babellu-clan. Hij stierf kort daarna onder mysterieuze omstandigheden. Zwide's generaal Soshangane (van de Shangaan) trok noordwaarts naar wat nu Mozambique is om verdere schade toe te brengen aan minder sterke vijanden en gebruik te maken van slavenmogelijkheden, waardoor Portugese handelaren verplicht ook onderworpen werden en hulde moesten brengen. Shaka kreeg later in 1826 opnieuw te maken met Zwide's zoon Sikhunyane.
Shaka gaf in zeldzame gevallen toestemming aan Europeanen om Zulu-territorium te betreden. Shaka stond Europese kolonisten toe het Zoeloe-koninkrijk binnen te komen en er een bestasn op te bouwen. Shaka bekeek de verschillende Europese technologieën en kennis, maar hij was van mening dat de Zulu-manier superieur (beter) was aan die van de buitenlanders.
Dood
Door zijn houding, grillige gedrag en manier van leiding geven kreeg Shaka ook veel vijanden onder de Zulu. Dingane en Mhlangana, Shaka's halfbroers, lijken ten minste twee pogingen te hebben gedaan om Shaka te vermoorden voordat ze er daadwerkelijk in slaagden.
Shaka's halfbroer Dingane nam de macht over en begon aan een uitgebreide zuivering (doden) van pro-Shaka-mensen en leiders, die meerdere jaren duurde, dit om zijn positie veilig te stellen. Het eerste probleem waarmee Dingane te maken had, was het behouden van de loyaliteit (te vriend houden) van de Zulu-gevechtsregimenten, of amabutho. Dingane pakte dit aan door hen toe te staan te trouwen en boerderijen op te zetten (wat tijdens Shaka's heerschappij verboden was) en ze kregen ook vee van Dingane. Loyaliteit werd echter ook in stand gehouden door angst, aangezien iedereen die werd verdacht van vijandigheid naar Dingane werd gedood. Hij vestigde zijn hoofdverblijf in Mgungundlovu en vestigde zijn gezag over het Zulu-koninkrijk. Dingane regeerde zo'n twaalf jaar, gedurende welke tijd hij rampzalig vocht tegen de Voortrekkers (Nederlandse kolonisten) en tegen een andere halfbroer, Mpande, die, met steun van Boeren en Britten, in 1840 de leiding van de Zulu overnam en zo'n 30 jaar regeerde.