Roeispaan
Een roeispaan of een roeiriem of kortweg een riem is een werktuig dat wordt gebruikt voor voortstuwing op het water in een roeiboot. Roeispanen hebben aan één uiteinde een plat blad. Roeiers grijpen de roeispaan aan het andere uiteinde vast.
Het verschil tussen roeispanen en peddels is dat roeispanen uitsluitend worden gebruikt om te roeien. Bij het roeien is de roeispaan met het vaartuig verbonden door middel van een scharnierpunt voor de riem, ofwel een roeidol. De roeispaan wordt in het draaipunt geplaatst met een kort gedeelte in de roeiboot of ander vaartuig en een veel groter gedeelte buiten. De roeier trekt aan het korte uiteinde van de rpeispaan, terwijl het lange uiteinde in het water ligt. Peddels daarentegen worden door de vaarder met beide handen vastgehouden en zijn niet aan het vaartuig bevestigd. Die gebruiken ze bij een kano of een kajak.
Roeiers kijken over het algemeen naar de achtersteven van het vaartuig, buigen zich voorover naar de achtersteven en steken het blad van hun roeispaan achter zich in het water. Terwijl ze zich vervolgens achterover leunen, in de richting van de boeg van het vaartuig, trekken ze aan de roeispaan die draait het in de roeidol, en het uiteindeblad van hun roeispaan in het water beweegt naar de achtersteven, waardoor voorwaartse stuwkracht wordt verkregen. Een roeier kan ook twee roeispanen tegelijk zo door het water trekken. De roeispanen werken als een soort hefboom.
Duizenden jaren lang werden schepen aangedreven door zeilen, of door het mechanische werk van roeiers. Sommige oude schepen werden voortgestuwd door zowel roeispanen als zeilen, afhankelijk van de snelheid en richting van de wind.
Geschiedenis
Roeispanen worden al sinds de vroege Neolithische periode gebruikt. Houten roeispanen, met kanovormig blad, daterend uit 5000-4500 voor Christus zijn ontdekt in een Hemudu-vindplaats in Yuyao, Zhejiang, in het moderne China. In 1999 werd in de prefectuur Ishikawa, Japan, een roeispaan van 63,4 cm lang, daterend uit 4000 voor Christus, opgegraven.
Vorm van de roeispanen
Roeispanen zijn traditioneel gemaakt van hout. De vorm is een lange paal met een plat mes aan het uiteinde. Waar de riem aansluit op de boot is er een "kraag" (of knop), vaak gemaakt van leer, die voorkomt dat de roeispaan voorbij de roeidol glijdt. Roeispanen hebben meestal een handvat van ongeveer 15 cm lang, Soms zit daar een huls van een ander materiaal omheen, of is het geschilderd en heeft de doorsnede van de paal daar een eivormige vorm die is gesneden om in de handen te passen.
Bij sport roeispanen kunnen deze ook van koolstofvezel zijn gemaakt en moeten ze aan precieze eisen (afmetingen en gewicht) voldoen. Tijdens het wedstrijdroeien worden de riemen ondersteund door metalen houders die aan de zijkant van de boot zijn bevestigd, riggers genoemd.