Progressieve rock
Progressieve rock (vaak afgekort tot prog; soms artrock, klassieke rock of symfonische rock genoemd) is een brede muziekstijl binnen het genre van de rock. Het ontwikkelde zich in het midden van de jaren '60 in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Aanvankelijk werd het 'progressieve pop' genoemd, waarbij men de soort rock bedoelde die afweek van de standaard rock. De teksten waren poëtischer (meer als een gedicht). Er werd elektronische technologie gebruikt voor nieuwe geluiden die bijvoorbeeld aan een klassiek strijkorkest doen denken. De muziek benaderde de toestand van 'kunst' en de opnamestudio werd het centrum van de muzikale activiteiten, in plaats van het podium. Net als bij de artrock is de muziek meer bedoelt om naar te luisteren in plaats van op te dansen.
Progressieve rock wordt soms (beperkt) gezien als bands met lange solo's, lange albums, fantasieteksten, enorme decors en uitbundige kostuums en een enorme toewijding aan technische vaardigheid. De manier waarop deze muziek is gemaakt is veel ingewikkelder dan de gewone rock. Hoewel deze stijl vaak wordt genoemd vanwege de samensmelting van hoge cultuur (zeg maar de klassieke muziek) en lage cultuur (zeg maar de popmuziek), namen maar weinig artiesten echte klassieke klanken op in hun werk en slechts een handvol groepen die opzettelijk klassieke muziek nabootsten of ernaar verwezen.
Dat de progressieve rock maar kort duurde kwam mede doordat critici (mensen die ergens kritiek op hebben) de muziek "overdreven" vonden. Wellicht dat het door de grote lengte van de nummers kwam die men maar weinig op de radio liet horen. Toch zijn er bands die succes bereikten tot ver in de jaren '80. Dit was wel vaak met kortere nummers en/of gewijzigde line-ups (de nummers op een album of in een show). Of ze brachten het als symfonische rock, arenarock of New Wave.
Men probeerde net als bij de artrock met de progressieve rock de rockmuziek naar een hoger niveau te tillen, waarbij de artrock meer experimenteel en wat luidruchtiger is. De progressieve rock is gevarieerder en gebruikt onderdelen van de klassieke muziek en volksmuziek en folk. Ook de videoclip wordt als kunstuiting gebruikt. Progressief betekent dan ook vooruitstrevend. Je zou het ook meer volwassen kunnen noemen.
Hoe het begon
Na de zogeheten Britse invasie waarbij de Beatles in 1964 naar Amerika gingen, ontstond er een uitwisseling van ideeën over rockmuziek tussen de Britten en Amerikanen. Men begon rock-'n-roll te combineerden met verschillende andere muziekstijlen zoals Indiase raga's, oriëntaalse (oosterse) melodieën en gregoriaanse (kerk)gezangen. Dit werd onder andere door de Beatles en de Yardbirds gedaan. Paul McCartney van The Beatles zei in 1967: "We raakten een beetje verveeld om hetzelfde rock-riedeltje de hele tijd te spelen, dus we probeerden tot iets anders te komen". Dat vonden artiesten en bands als Bob Dylan, The Who, the Beach Boys, the Doors, the Pretty Things, the Zombies, the Byrds, the Grateful Dead en Pink Floyd ook en zij werden daarmee voorlopers van artrock en progressieve rock. Verder werden bands als progressieve rockband bekend als Soft Machine, King Crimson, Emerson Lake & Palmer, Genesis, Gentle Giant, Jethro Tull, Van der Graaf Generator, Rush en Yes. In Nederland hadden Focus, Earth and Fire, Ekseption, Solution, Kayak, Supersister en Alquin veel succes met deze muziekstijl.
De Beatles albums "Rubber Soul" (1965) en "Revolver" (1966) spoorden tal van jonge bands aan tot het maken van progressieve rock in de vroege jaren zeventig. Bob Dylan bracht poëzie in de rockmuziek met het album "It". Ook "Freak Out!" van de Mothers of Invention ! (1966) en de Beatles "Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band" (1967) waren allemaal albums die belangrijk waren voor de ontwikkeling van progressieve rock. De producties van Phil Spector waren belangrijke invloeden, omdat ze de mogelijkheid introduceerden om de opnamestudio te gebruiken om muziek te maken die anders nooit zou kunnen worden gemaakt. De opnamestudio wordt als het ware zelf een muziekinstrument.
De nummers begonnen te lijken op symfonieën zoals die door een klassiek symfonieorkest worden gespeeld (zie ook symfonische rock). Denk aan "Nights in White Satin" van de Moody Blues (1967) en "A Whiter Shade of Pale" van Procol Harum (1967). The Moody Blues zorgden voor de populariteit van symfonische rock toen ze "Days of Future Passed" opnamen samen met het London Festival Orchestra. Ook de Nederlandse band Focus experimenteerden in die periode met jazz-achtige akkoorden.
De Engelse band King Crimson met "the Court of the Crimson King" (1969) kan als eerste band gezien worden met een compleet (volledig gevormd) voorbeeld van de progressieve rock.
De glorietijd
Aan het begin van de jaren '70 komt de progressieve rock tot een hoogtepunt. Jethro Tull, Emmerson Lake & Palmer (ELP), Yes en Pink Floyd brachten samen vier albums die nummer één bereikten in de Amerikaanse hitlijsten en zestien van hun albums bereikten de top tien. Van het nummer van Mike Oldfield 's "Tubular Bells" (1973), waarvan een fragment werd gebruikt als thema voor de film "The Exorcist", werden 16 miljoen grammofoonplaten verkocht!
Bij de artrock is het album "War of the Worlds" van Jeff Wayne al genoemd. Het is een musical-achtig hoorspel is. Het is gebaseerd op het gelijknamige boek van H.G. Wells en vertelt het verhaal uit dit boek begeleid door enkele klassiek klinkende muzikale nummers.
Iets kan alleen maar vooruitstrevend zijn als er sprake is van vernieuwing. Dat laatste was echter niet het geval waardoor de fans geen behoefte meer hadden aan de progressieve rock. Ook de komst van de punk zorgt voor een ommekeer. De stijl keert later in de jaren '80-'00 nog wel terug als post-progressieve rock of neo-progressieve rock. Ook in de metal kom je invloeden van de progressieve rock tegen.
Het meest populaire progressieve rocknummer uit 1975 is "Bohemian Rhapsody" van Queen dat in de jaarlijkse top 2000 en de Evergreen top 1000 van radio 5 vaak in de top 10 staat en ook op nummer 1 heeft gestaan. In 1991 werd het nummer opnieuw uitgebracht en werd toen weer een hit.