Olifanten

Olifant Elephantidae
Bedreigd
Leefgebied	Afrika en Azië
Leefomgeving	Savannen
Behoort tot de	Afrotheria
Portaal Biologie

Een olifant is een zoogdier dat leeft in Azië, Afrika of de dierentuin.

Je hebt de Afrikaanse olifanten en de Aziatische olifant.

De slurf

Alleen olifanten hebben een echte slurf. Het is een heel bijzonder lichaamsdeel. Een slurf bestaat uit tienduizenden spiertjes, waardoor hij erg makkelijk te bewegen is en erg krachtig is. Een olifant kan er een boomstam mee optillen, maar ook een muntstuk.

Afrikaanse olifanten spelen met elkaar(Zuid-Afrika)

Wat is nu eigenlijk een slurf? Eigenlijk is een slurf in de loop van de eeuwen ontwikkeld uit de neus en de bovenlip van de dieren.

Waarvoor wordt de slurf eigenlijk gebruikt? De slurf is ten eerste een grijparm om zware, lichte, kleine en grote dingen op te tillen. Olifanten grijpen voedsel beet met hun slurf en stoppen het dan in hun mond. Als ze willen drinken zuigen ze met hun slurf water op en spuiten dat in hun mond.

Ten tweede is de slurf een soort douche. De olifant moet zijn huid geregeld met water nat maken en daarna met stof of zand besproeien.

Ten derde is het een middel om andere dieren mee te slaan of te aaien.

Afrikaanse babyolifant trompettert(Zuid-Afrika)

Ten vierde wordt de slurf gebruikt om geluiden te maken, maar de meeste kunnen wij niet horen.

Ten vijfde is de slurf ook gewoon een neus en ze kunnen daarmee heel goed ruiken.

Slagtanden en kiezen

Zowel Afrikaanse mannetjes- en vrouwtjesolifanten hebben slagtanden. Bij hun Aziatische soortgenoot daarentegen hebben alleen de mannetjes slagtanden. Die slagtanden zitten in de bovenkaak en zijn eigenlijk de snijtanden. De olifant gebruikt de slagtanden ook om te vechten.

Veel olifanten worden gedood voor hun slagtanden. De slagtanden van een olifant zijn van ivoor. De slagtanden worden eraf gehaald om er beeldjes en armbanden van te maken, die beeldjes en armbanden zijn heel duur, dus wordt er veel geld mee verdiend. Dit is verboden en strafbaar. Ook wordt het ivoor vermalen en gebruikt als 'medicijn'.

Planteneters

Afrikaanse olifanten drinken een poel leeg(Zuid-Afrika)

Een olifant eet wel tweehonderd kilo plantmateriaal per dag. Het zijn echte planteneters. Met hun slurf plukken ze bladeren, vruchten en takken van de bomen. Ze wroeten er wortels mee uit de grond. Ze eten graag gras en soms schrapen ze de schors van de bomen af (In een dierentuin krijgen ze ook hooi en brood). Bij het drinken zuigen ze eerst het water op met de slurf, daarna spuiten ze het in hun mond. Om al dat voedsel te verteren, zijn de darmen lang. Mensen hebben 6 meter darm, bij de olifant ligt wel 35 meter darm in de buik gekronkeld.

Lange tochten

Afrikaanse olifanten op zoek naar voedsel(Zuid-Afrika)

Olifanten zijn steeds op zoek naar lekkers om te eten. Soms moeten Afrikaanse olifanten daarvoor lange tochten maken. Ze trekken in groepen van gebied naar gebied. Waar ze zijn geweest, laten ze het landschap slordig achter. Struiken zijn vertrapt en overal liggen afgescheurde takken op de grond. Met een beetje geluk is alles weer keurig op orde als de groep na een paar weken terug komt. Maar soms is er teveel verwoest. Dan blijft het landschap kaal en leeg. Dat is vervelend voor andere dieren, maar ook voor de olifanten zelf. Ze kunnen geen voedsel meer vinden, en als ze 's middags willen rusten, is er geen schaduw meer op de hete savanne. Dat komt omdat het leefgebied voor de olifant steeds kleiner werd, dus komen er teveel tegelijk in een te klein gebied.

De verschillen tussen de Aziatische olifant en de Afrikaanse olifant.

Aziatische olifant

Afrikaanse olifant

Er zijn twee verschillende soorten olifanten. In de savanne in Afrika woont de Afrikaanse olifant en verspreid over Azië leeft de Aziatische olifant. Ondanks dat dit allebei olifanten zijn verschillen deze twee erg veel. De Afrikaanse olifant is veel groter dan de Aziatische olifant. De Afrikaanse olifant is ongeveer 4 meter hoog terwijl de Aziatische olifant maar 2,5 meter hoog wordt. Het is daardoor niet gek dat de Afrikaanse olifant dus ook een stuk zwaarder is (vrienden van de olifant, z.j.). Een Afrikaanse olifant weegt wel 7 ton, dat zijn wel 7000 pakken suiker of zelfs 6 auto’s bij elkaar! De Aziatische olifant weegt een stuk minder, deze olifant weegt ongeveer 5 ton. Het meest opvallende verschil tussen deze twee olifanten zijn de oren. De Afrikaanse olifant heeft hele grote oren terwijl de Aziatische olifant veel kleinere oren heeft (Lavers, 2001). Straks lees je meer over hoe de verschillen tussen de olifanten zijn ontstaan maar eerst een leuk olifantenfeitje. Wist je dat de oren van de Afrikaanse olifant dezelfde vorm hebben als het continent Afrika? De oren van de Aziatische olifant hebben de vorm van het land India, India ligt in Azië! Toevallig!

Hoe ontstaan de verschillen tussen de Aziatische olifant en de Afrikaanse olifant?

Het skelet van een Gomphotherium

Om er achter te komen hoe de verschillen tussen deze twee olifanten ontstaan zijn, moeten we wel 25 miljoen jaar terug in de tijd! Mensen bestonden nog niet en de aarde was volledig bedekt met bossen, water en bergen. We noemen deze tijd met een moeilijk woord het mioceen. In het mioceen was er een bijzonder dier dat erg lijkt op de olifant zoals we deze nu kennen: de Gomphotherium (geologie van nederland, z.j.). Op afbeelding 3 kun je zien hoe de Gomphotherium er toen uitzag! Dit bijzondere beest heeft zich 25 miljoen jaar terug over de hele wereld verspreid. De enige plek waar je dit beest niet kon vinden was Australië en Antarctica. Doordat dit beest zich zo goed verspreid had, woonden er nu slurfdieren op veel verschillende plekken. Vele eeuwen later, inmiddels al vijf miljoen jaar geleden, is de Gomphotherium veranderd in de primelephas. De primelephas leek heel al heel erg op de olifant zoals wij die nu kennen. Doordat deze dieren nu over de hele wereld verspreid zijn, groeien ze in verschillende gebieden op. De verschillende omstandigheden zorgden ervoor dat de primelephas zich ging aanpassen aan het gebied waarin het leefde. De Afrikaanse olifant kreeg grote oren en de Aziatische olifant kreeg een hele stevige slurf. Vanuit de primelephas ontwikkelde zich de Afrikaanse olifant en de Aziatische olifant (vrienden van de olifant, z.j.).

Waarom zijn deze verschillen nodig?

De slurf van de Aziatische olifant met één vinger

 De olifanten zijn ontzettend slim dat zij zich zo goed kunnen aanpassen! Maar waar is dat nou voor nodig? Laten we eerst eens kijken naar de grote verschillen tussen de oren van de olifanten. De Afrikaanse olifant leeft in de Savanne. Daar is het gemiddeld 28 graden, heel erg warm dus. In de savanne groeien weinig bomen en is er bijna geen schaduw waar de olifant kan afkoelen. Grote oren zijn hier erg handig voor. In de grote oren zitten ook veel bloedvaten. De olifant kan door deze bloedvaten zijn warmte kwijt en zichzelf wat afkoelen. Het wapperen met de grote oren zorgt natuurlijk ook voor een koel briesje (Lavers, 2001)! Het is dus heel erg handig dat de Afrikaanse olifant van die grote oren heeft.

De Aziatische olifant leeft vooral in het regenwoud, hier is het een stuk koeler en heeft hij veel schaduw om af te koelen. Hij heeft die grote oren dus helemaal niet nodig! De slurf van de olifanten is ook erg verschillend. Omdat de Afrikaanse olifant vooral in de droge savanne leeft moet hij goed op zoek gaan naar voedsel. In de savanne groeit weinig gras, maar er zijn wel bomen die goed tegen droogte kunnen. De Afrikaanse olifant eet dus vooral bladeren. Om bij alle bladeren te komen is het handig om een soepele slurf te hebben die tussen alle takken door kan. Aan het einde van de slurf zitten twee vingers. Met deze vingers kan de olifant makkelijk blaadjes plukken, de vingers aan de slurf zijn zo goed getraind dat hij zelfs een muntje van 50 cent zou kunnen oppakken! De Aziatische olifant leeft in een gebied waar overal bomen en planten groeien. Hij hoeft dus niet moeilijk te doen en blaadjes uit hoge bomen plukken, hij eet vooral veel gras. Om gras te plukken draait hij zijn slurf om de grassen en trekt hij ze zo uit de grond. Om gras en planten uit de grond te trekken moet hij een stevige en sterke slurf hebben. De slurf heeft ook maar één vinger nodig. De Afrikaanse olifant heeft dus een soepele slurf met twee vingers terwijl de Aziatische olifant een stevige slurf heeft met maar één vinger (animals today, 2016). Deze verschillen zijn nodig om goed te kunnen overleven in het gebied waar ze wonen. Olifanten passen zich helemaal aan, slim hé?

Intelligentie bij olifanten

Olifanten zijn hele intelligente dieren. Intelligent is ook wel een ander woord voor slim.

Hersenen van olifanten

Om te begrijpen waarom olifanten zo intelligent zijn, moet je eerst weten hoe de hersenen van een olifant werken. De hersenen van een olifant wegen wel 5 tot 6 kilo! De hersenen van mensen wegen maar 1 tot 1,5 kilo. Olifanten hebben een hele grote neocortex, dit is een deel van de hersenen. Dit deel van de hersenen zorgt er bij olifanten voor dat ze dingen kunt horen, ruiken, voelen en proeven met hun zintuigen en dat ze bewuste bewegingen kunnen maken. Als olifanten worden geboren is 35% van hun hersenen al ontwikkeld. Dit is heel erg laag want bij de meeste zoogdieren is 90% van hun hersenen al ontwikkeld als ze geboren worden. Dit betekent dat olifanten dus nog heel veel moeten leren. Hun gedrag wordt daarom ook vooral bepaald door leren uit ervaringen en weinig door instinct.

Hier zie je een olifanten familie in het Krugerpark in Zuid-Afrika.

Sociaal gedrag van olifanten

Olifanten zijn hele sociale dieren. Sociaal betekent eigenlijk dat je het fijn vindt om in een groep te zijn en dat je makkelijk met vreemden om kan gaan.

Olifantenfamilie

Olifanten leven ook altijd in groepen. Dit noem je ook wel een olifanten familie of kudde. Deze familie bestaat alleen uit vrouwtjes. Als er een jongetje wordt geboren voeden ze hem op tot dat die ongeveer 10 jaar is. Daarna verlaat hij de groep en gaat hij alleen verder of gaat hij samenleven met andere mannetjes olifanten. Een olifanten familie heeft altijd een leider, dit is meestal de oudste vrouw van de groep. Je noemt de leider ook wel de 'matriarch.' In een olifantenfamilie beschermen de oudere olifanten de jongen olifanten omdat die anders door leeuwen kunnen worden gedood. Als een moeder olifant dood gaat zorgen de andere olifanten voor haar kind.

Rouwen

Olifanten kunnen net als mensen rouwen. Als er iemand doodgaat zijn mensen vaak verdrietig en proberen ze om te gaan met het verlies van die persoon. Wanneer er bij olifanten iemand uit de olifanten familie dood gaat proberen de andere olifanten de dode olifant op te tillen en te begraven. Ook hangen ze daarna heel lang rond de dode olifant om een soort van afscheid te nemen.

Samenwerken

Net als mensen kunnen olifanten samenwerken. Om hierachter te komen is een leuk proefje gedaan. Twee olifanten moesten samen aan een touw trekken om eten te krijgen. Als er maar een olifant aan het touw trekt, dan lukt het niet. Ze moeten dus echt samen aan het touw trekken om het eten te krijgen, dit lukte ze. De ene olifant wachtte zelf op de andere olifant voordat die aan het touw trok omdat die wist dat het in zijn eentje niet zou lukken.

Zelfbewustzijn

Mensen zijn zelfbewust. Wij weten dat we bestaan en als we in de spiegel kijken weten we dat wij het zelf zijn. Bij de meeste dieren is dit niet zo. Als ze in de spiegel kijken hebben ze geen idee dat zij het zijn en lopen ze weg. Bij olifanten is dit anders. Om te kijken of dieren zelfbewust zijn kun je een spiegelproef doen. Hierbij teken je een stip op het voorhoofd van het dier. Daarna laat je het dier in de spiegel kijken. Als het dier dan met zijn, poot, slurf, staart of iets anders naar de plek toe gaan waar de stip zit, weet je dat ze zelfbewust zijn. Bij olifanten lukte deze proef en daardoor weten we dat olifanten zelfbewust zijn.

Bibliografie

Animals Today . (2016, februari 1). onderzoek olifanten populatie. Opgehaald van animals today: https://www.animalstoday.nl/resultaten-onderzoek-olifantenpopulatie/

geologie van nederland. (z.j.). mioceen. Opgehaald van geologievannederland: http://www.geologievannederland.nl/tijd/reconstructies-tijdvakken/mioceen

Lavers, C. (2001). Why Elephants Have Big Ears: Understanding Patterns of Life on Earth. New York : st. martin griffin .

Vrienden van de olifant. (z.j.). ontstaan van de olifant . Opgehaald van vrienden van de olifant: http://www.olifanten.org/wp-content/uploads/Stamboom.gif

Vrienden van de olifant. (2018) olifanten informatie. Opgehaald van vrienden van de olifant: http://www.olifanten.org/media/spreekbeurt