Jack-o'-lantern

Een voorbeeld van een jack-o'-lantern

Een Jack-o'-lantern of Halloweenpompoen is een lampion gemaakt van een uitgeholde pompoen. De lampion wordt vooral gebruikt tijdens Halloween als decoratie.

Ze worden gemaakt van echte pompoenen. Deze worden eerste opengesneden aan de bovenkant en uitgehold. De inhoud van pompoen wordt vaak voor gerechten gebruikt, zoals pompoensoep. Vervolgens wordt in de zijkant van de pompoen een eng gezicht gesneden. In de pompoen wordt vervolgens een kaars gedaan. Tegenwoordig bestaan er ook Jack-o'-lanterns gemaakt van aardewerk, plastic of ander materiaal. Deze kunnen ieder jaar hergebruikt worden.

Naam

De naam "Jack-o'-lantern" betekent letterlijk "Jack met de lantaarn".

Jack is een naam die veel in Engelstalige landen voorkomt. Maar wie is Jack precies? In de 17e eeuw had Jack een tweede betekenis. De naam werd gegeven aan wachters die 's avonds met lampionnen buiten liepen. Het is onduidelijk waar het verband tussen de lampions en de wachters vandaan komt.

Ierse mythe

Jack-o'-lanterns in het donker

De jack-o'-lantern komt uit Ierland en is afgeleid uit de Keltische mythologie. De Kelten waren een volk wat in Ierland woonde. Een van hun mythes was de mythe van Stingy Jack.

De mythe gaat over een man (Stingy Jack) die in de Duivel uitnodigde om een drankje te doen. Jack wilde alleen niet voor het drankje betalen. Hij vroeg de Duivel om zichzelf in een muntstuk te veranderen, zodat hij kon betalen. De Duivel besloot dit te doen. Jack besloot vervolgens om het muntstuk te houden in zijn eigen portemonnee. Hij hield een zilveren kruis naast het muntstuk. Hierdoor kon de Duivel niet terug veranderen. Uiteindelijk besloot Jack om de Duivel te bevrijden. Er was wel een voorwaarde. De Duivel moest Jack één jaar lang met rust laten en zijn ziel niet na zijn dood claimen. De Duivel ging akkoord.

Later keerde de Duivel terug. Jack overtuigde de Duivel om in een fruitboom te klimmen om fruit te plukken. Jack sneed vervolgens een kruis in de stam van de boom. Hierdoor kon de Duivel niet meer uit de boom klimmen. De Duivel besloot nu om Jack helemaal met rust te laten. Toen Jack overleed, weigerde God om hem de hemel binnen te laten. De Duivel wilde Jack ook niet de hel binnenlaten. Hij gaf Jacks ziel een stel steenkolen. Jack moest voor eeuwig op aarde ronddwalen. Uiteindelijk besloot Jack om de kolen in een uitgeholde raap te stoppen, wat zijn lampion werd. Deze raap werd later vervangen door de pompoen, waardoor de Jack-o'-lantern ontstond.

Zelf maken

Kinderen zijn bezig met het maken van Jack-o'-lanterns.

In veel Engelstalige landen (zoals de Verenigde Staten) is het een traditie om zelf een Jack-o'-lantern te maken. Vaak wordt dit enkele dagen of weken voor Halloween gedaan. Er zijn zelfs cursussen en workshops voor het maken van eigen Jack-o'-lantern.

Het zelf maken gaat in de volgende stappen:

Men snijdt een cirkel rondom de top van de pompoen. De kunst is om zo schuin te snijden, dat de top loskomt. Vervolgens wordt het vruchtvlees van de top afgesneden. Het topje zelf moet je bewaren, aangezien deze na afloop weer teruggaat op de pompoen.
Via de open bovenkant wordt de pompoen uitgehold. Hiervoor gebruikt men een pollepel of doen dit met hun eigen hand. De inhoud wordt niet weggegooid, maar vaak gebruikt in andere gerechten. Denk aan pompoensoep, pompoensap of gebak met pompoensmaak.
Zodra de pompoen uitgehold is, wordt het gezicht gesneden in de pompoen. Ervaren makers kunnen dit zonder voorbeeld. Toch tekenen veel mensen eerst een gezicht of maken gebruik van sjablonen.
Nu de pompoen af is, kan de top er weer opgezet worden. Via het topje kun je ook de kaars aansteken. Veel mensen gebruiken tegenwoordig een waxinelichtje.

In de Verenigde Staten worden Jack-o'-lanterns traditioneel bij de voordeur of op de veranda gezet. Volgens bijgeloof is de Jack-o'-lantern niet alleen decoratie. Het is een manier om boze geesten af te weren. Op Halloweenavond worden zij dan aangestoken. Voorbijgangers weten dan dat het huis meedoet aan Halloween.

Culturele impact

Een cupcake met een Jack-o'-lantern

In de Verenigde Staten duikt de Jack-o'-lantern op aan het begin van de 19e eeuw. Vaak wordt het verhaal De legende van Sleepy Hollow van Washington Irving gezien als inspiratiebron. Het verhaal gaat over een klein stadje. Volgens de legende zou er een hoofdloze ruiter (Headless Horseman) ronddwalen door de bossen. Deze ruiter is de geest van een soldaat die door een onthoofding om het leven kwam. De geest zoekt nog altijd zijn hoofd en gebruikt een Jack-o'-lantern als tijdelijke vervanging. Aangezien het verhaal veel rond Halloween werd gelezen, werd de Jack-o'-lantern ook enorm populair.

Tegenwoordig wordt de Jack-o'-lantern gezien als een van de symbolen van Halloween. Jack-o'-lanterns worden afgebeeld op veel Halloween-items, zoals cupcakes, vlaggetjes, tafelkleden, T-shirts en andere spullen.

Galerij

Een plastic Jack-o'-lantern

Bronnen

"How Jack O’Lanterns Originated in Irish Myth". History. Gelezen op 30 september 2024.
"The History of 'Jack-O'-Lantern'". Merriam-webster. Gelezen op 30 september 2024.