Forum Hadriani
In Zuid-Holland ligt een stad, Voorburg. Op de plek van deze stad leven al heel erg lang mensen. De eerste groep mensen leefde hier al tussen 3500 en 2500 voor Christus. Daarna hebben er meerdere groepen mensen geleefd. Tussen 121 en 122 kreeg het dorp de naam Forum Hadriani. In 161 kreeg het dorp stadrechten en werd het zelfs de hoofdstad van het Cananefaatse gebied.
Geschiedenis
Vorming van het land (3800 tot 3500 v. Chr.)
Vroeger was er meer zee en minder land. Op de plek waar Forum Hadriani kwam, ging de zee soms weg en daarna kwam hij weer terug. Doordat de zee steeds wegging en terugkwam ontstond er een moerassig (laag)veengebied.
Na een tijdje kwamen er bomen en werd het een fijne plek voor mensen om te gaan leven. De mensen konden er jagen, land verbouwen, vissen en nog meer.
Eerste mensen (3500 tot 2500 v. Chr.)
Heel vroeger leefden er al mensen op de plek waar later Forum Hadriani kwam en waar nu Voorburg te vinden is. Deze eerste groep mensen heette de Vlaardingengroep.
Na de Vlaardingengroep hebben er nog meer groepen mensen op deze locatie gewoond.
Forum Hadriani als Romeinse nederzetting (rond 12 v. Chr.)
Het Romeinse Rijk was heel erg groot. Rond het begin van de jaartelling bereikten de grenzen van het Romeinse Rijk Nederland. De Romeinen probeerden heel Nederland te veroveren, maar dat lukte niet. Toen hebben de Romeinen hun grenzen gebouwd tot de rivier de Rijn. De Romeinen legden toen ook een netwerk van waterwegen aan.
De Romeinen trokken binnen (10 v. Chr.)
De Romeinen trokken rond 10 v. Chr. de omgeving van Forum Hadriani binnen. Daar sloten de Romeinen een verbond met de Cananefaten. De Cananefaten gingen toen soldaten leveren aan het Romeinse leger.
Het kanaal van Corbulo (47 n. Chr.)
Generaal Corbulo had een goed idee. Forum Hadriani lag tussen de Rijn en de Maas. Door de duinen die er toen waren, was het land tussen de Rijn en de Maas beschermd. Generaal Corbulo liet een kanaal graven tussen de Rijn en de Maas.
Het voordeel van dit kanaal was dat de boten niet meer via de zee van de Rijn naar de Maas hoefden, maar dat ze door het kanaal konden. Dit was zowel veiliger als sneller.
Ook liet generaal Corbulo wegen aanleggen. Er kwamen meerdere belangrijke grote wegen en smallere wegen. Een van de grote wegen liep langs de kust. Deze wegen zijn ontdekt door de gevonden mijlpalen langs de huidige kustlijn.
Door de kanalen en wegen die generaal Corbulo liet aanleggen werd het kleine dorpje belangrijker voor de markt. Het dorpje was nu namelijk een knooppunt op de Romeinse grens. De Romeinen zijn toen ook Romeinse gebouwen gaan bouwen in het dorp.
Het dorp groeide uit tot een kleine Romeinse stad.
Keizer Hadrianus (121 n. Chr.)
,_RP-P-2016-591-70-1.jpg)
In 121 en 122 maakte keizer Hadrianus een grote rondreis langs de bovenkant van het Romeinse Rijk. Waarschijnlijk is keizer Hadrianus toen langs het stadje gekomen.
Toen keizer Hadrianus in het dorp was gaf hij het dorp marktrechten en een naam: Forum Hadriani. Forum Hadriani betekent de Markt van Hadrianus. De economie in het stadje groeide enorm.
Antoninus Pius (151 n. Chr.)
Antoninus Pius was van 138 tot 161 de keizer van Rome. Hij was een van de beste keizers uit de geschiedenis van het Romeinse Rijk. Antoninus Pius gaf Forum Hadriani stadsrechten. Forum Hadrianus was de tweede stad in Nederland die stadsrechten kreeg. Nijmegen en Forum Hadriani zijn de enige twee Nederlandse steden die romeinse stadsrechten hebben gekregen.
De reden dat Forum Hadriani stadsrechten kreeg was vooral om de economie nog meer te stimuleren. De Romeinen waren niet van plan om hun grenzen nog verder uit te breiden, dus Forum Hadriani was de meest noordelijke stad en daarom dus ook belangrijk.
De verdere bloei van Forum Hadriani
Forum Hadriani was nu de hoofdstad van de Cananefaten. Ook was de stad het administratieve centrum van het gebied. De dorpjes rondom Forum Hadriani begonnen ook te groeien.
Voor Forum Hadriani had deze groei een aantal gevolgen:
- De belangrijkste gebouwen in de stad werden van steen gemaakt (eerst waren deze van hout),
- Er werd een stadsmuur gemaakt met twee grachten,
- Er werden veel Romeinse bouwwerken gebouwd, zoals badhuizen en tempeltjes.
Helaas duurde de bloeiperiode van Forum Hadriani niet lang.
Het verval van Forum Hadriani
Forum Hadriani overleefde helaas niet lang. Dit had een aantal oorzaken. Ten eerste waren er twee grote epidemieën. Er zijn veel mensen gestorven, want de zorg was niet goed in die tijd. Daarnaast had de stad ook last van natuurlijke omstandigheden. Zo begon de grond bijvoorbeeld in te klinken. Vanaf 160 na Christus had de stad ook last van piraten. Saksische en Chaukische piraten vielen de stad in langs de kust. Maar dat waren niet de enige aanvallen waar Forum Hadriani last van had. Vanaf 240 na Christus kwamen de Franken binnenvallen. Er waren een aantal grote aanvallen.
Rond de derde eeuw had een groot deel van de Romeinen Forum Hadriani verlaten. Na Forum Hadriani volgden veel andere dorpjes, tot heel Zuid-Nederland in verval was geraakt. In 400 na Christus waren alle Romeinen verdwenen uit heel Nederland.
Forum Hadriani in de Middeleeuwen
Vroege Middeleeuwen (ongeveer van 370 tot 940)
Er zijn voorwerpen uit de vroege middeleeuwen gevonden, in Voorburg. Dit moet betekenen dat er tijdens de vroege middeleeuwen nog mensen in en rond, de plek van het oude, Forum Hadriani hebben gewoond. Onderzoekers zeggen dat er tot 860 nog een stad heeft voorbestaan in Forum Hadriani. Deze stad was verwoest door de Noormannen, maar hij werd nog wel bewoond.
Forum Hadriani heet tegenwoordig 'Voorburg'. 'Voorburg' is afgeleid van 'Foreburg'. Volgens de Utrechtse goederenlijst bestond de naam 'Foreburg' al vóór 858 na Christus.
Late Middeleeuwen (ongeveer van 1270 tot 1500)
In de late middeleeuwen woonden er nog steeds mensen in en rond, het oude, Forum Hadriani. De meeste mensen uit de omgeving woonden rond Forum Hadriani. In de late middeleeuwen werd de Vliet gegraven. De Vliet bestaat nog steeds. De reden dat de Vliet werd gegraven, was dat de mensen hun water moesten afvoeren. Veel mensen denken dat het kanaal van Corbulo en de Vliet hetzelfde zijn. Dat is niet waar, ze werden meer dan 1000 jaar na elkaar gegraven.
Rond de 13e eeuw
Er werden grote landgoederen en ridderhofsteden gebouwd rond Voorburg. De stad werd groter en de meeste mensen woonden niet meer op de plek van het oude Forum Hadriani, maar meer in de rest van Voorburg. Er waren veel akkers op geestgronden rond Voorburg.
Het oude Forum Hadriani werd als akkergrond gebruikt. De overgebleven stenen werden gebruikt voor de snelgroeiende steden in Zuid-Holland.
Voorburg was nu dus de grote stad, Forum Hadriani was niet meer zo belangrijk.
De herontdekking van Forum Hadriani
Er was niet veel over van Forum Hadriani. Op de plek waar Forum Hadriani eerst lag, lagen nu de buitenplaatsen Arentsburgh en Hoekenburg. Toch was Forum Hadriani niet helemaal weg. Al vanaf de veertiende eeuw werden er objecten gevonden. Er werden toen onder andere een mozaïek en een muntschat gevonden. In 1771 werd een enorme bronzen hand gevonden.
Professor Caspar Jacob Christiaan Reuvens
Meer dan vijftig jaar later na de eerdere opgravingen was er een man, Caspar Reuvens. Deze man had een oude kaart waar Forum Hadriani op stond en hoorde bericht over de vondst van een bronzen hand. Deze kaart en bronzen hand waren de aanleiding van het onderzoek van Caspar Reuvens. Caspar Reuvens was een professor. In 1827 kreeg hij toestemming om opgravingen te doen op het landgoed Arentsburgh. Professor Reuvens wilde vooral zoeken naar oude stenen gebouwen, waaronder het badhuis. Professor Reuvens was ervan overtuigd dat hij Forum Hadriani had gevonden. In 1835 overleed professor Reuvens. Door zijn overleiden, kon professor Reuvens zijn resultaten niet met de wereld delen.
Professor Jan Hendrik Holwerda
Er ging een lange tijd voorbij, tot Jan Hendrik Holwerda, ook een professor, begon aan een jarenlang onderzoek. Professor Holwerda had betere technieken, waardoor hij grondsporen kon herkennen. Professor Holwerda had wel andere gedachtes over deze plek, dan professor Reuvens had. Professor Holwerda dacht er vroeger een militair vlootstation lag op de plek van landgoed Arentsburgh. Hij zag de sporen van houten huizenblokken bijvoorbeeld als militaire kazernes. In 1923 publiceerde professor Holwerda zijn opgravingsresultaten. In deze onderzoeksresultaten gaf hij ook veel aandacht aan het Romeinse rode versierde aardewerk (terra sigillata) dat hij opgegraven had.
Ook al hadden professor Reuvens en Holwerda allebei heel andere gedachten over wat zij onderzochten en vonden, hebben zij samen toch veel ontdekt. Ze hebben samen een derde van de stad opgegraven.
Julianus Egidius Alphonsus Theresia Bogaers
In 1963 werd een mijlpaal gevonden. Het nieuws over deze mijlpaal kwam bij professor Bogaers. Hij vond het erg interessant en bleef terugkomen naar de plek waar de mijlpaal werd gevonden. In de jaren '60 van de twintigste eeuw bewees hij dat professor Reuvens gelijk had. Forum Hadriani was gevonden, geen militair vlootstation.
Amateur-archeologen
Na professor Reuvens en Holwerda is het onderzoek voortgezet door amateur-archeologen (mensen die voor hun plezier opgravingen doen). Deze archeologen kwamen erachter dat de stad vele malen groter was dan verwacht.
Opgravingen
Een bronzen hand
.jpg)
In 1771 werd een bronzen hand gevonden (zie afbeelding). Deze hand werd gevonden tijdens werkzaamheden in de tuin van landgoed Arentsburgh. Professor Reuvens hoorde over de vondst van deze hand en besloot meteen van start te gaan met een onderzoek.
Een mijlpaal
In 1963 werd een mijlpaal gevonden. Deze vondst heeft veel invloed gehad, omdat professor Bogaers hierdoor werd aangetrokken.
Vondsten door professor Reuvens en Holwerda
Er zijn belangrijke archeologische opgravingen gedaan onder leiding van professor Reuvens (tussen 1827 en 1833) en professor Holwerda (tussen 1908 en 1915), onder leiding van professor Reuvens. Tijdens deze opgravingen zijn onder andere restanten van straten, huizen, de stadsmuur en een poort gevonden. Daarnaast zijn er toevallige vondsten geweest en vondsten door amateur-archeologen.
Vondsten in 2005
In 2005 zijn onder andere een bronzen vaatwerk, twee complete Romeinse wagenwielen en een klein Jupiteraltaar gevonden.
Vondsten in 2008
In 2008 ontdekten onderzoekers een insteekhaven. In deze insteekhaven vonden ze een tufstenen pilaar. Dit was een bijzondere pilaar, omdat de onderzoekers dachten dat deze pilaar misschien onbewerkt was. Helaas was de pilaar al afgevoerd als bouwpuin, voordat de onderzoekers deze verder konden onderzoeken.
Locatie en kenmerken
Locatie
In de afbeelding rechts is te zien waar Forum Hadriani lag, binnen het Romeinse Rijk. Forum Hadriani was de meest noordelijke stad van het Romeinse Rijk.
Kenmerken
Forum Hadriani was 300 bij 400 meter groot (0.12 vierkante kilometer). Dat is erg klein voor een stad. Wel had Forum Hadriani een stadsmuur met meerdere poorten en een gracht. In de stad waren de straten recht. Langs de straten stonden stenen gebouwen en tempeltjes. In totaal woonden er ongeveer 1000 mensen in Forum Hadriani.
Waarschijnlijk zag Forum Hadriani er ongeveer uit zoals op de afbeelding rechts. Met een muur, een haven, rechte straten en veel groen in de omgeving.
Bronnen
Bogaers, J. E. A. T. (1971). Voorburg-Arentsburg: Forum Hadriani.
Buijtendorp, T. M. (2010). Forum Hadriani. De vergeten stad van Hadrianus: Ontwikkeling, uiterlijk en betekenis van het 'Nederlands Pompeji'. Vrije Universiteit.
Panhuysen, T. (2006). Prof. dr. J.E.A.Th. Bogaers (1926-1996): het geweten van een generatie. In W. de Jonge, J. Bazelmans, & D. de Jager (editors), Forum Hadriani: van Romeinse stad tot monument (blz. 254-255).
Voorburg, R. (2018, 3 juli). Forum Hadriani - Vici.org. Geraadpleegd op 25 oktober 2020, van https://vici.org/vici/83/?lang=nl
Romeinse Limes Nederland & RomeinenNU. (z.d.). Voorburg. Geraadpleegd op 26 oktober 2020, van https://www.romeinen.nl/romeinse-limes/plaatsen/voorburg
G. (2017, 26 september). Forum Hadriani: centrum van bestuur en handel in Zuid-Holland. Geraadpleegd op 25 oktober 2020, van http://romeinen.info/forum-hadriani-centrum-van-bestuur-en-handel-in-zuid-holland/
Archeologische Werkgroep Leidschendam-Voorburg. (2013, 16 december). De opgravingen. Geraadpleegd op 26 oktober 2020, van https://www.awlv.nl/forum-hadriani/de-opgravingen/
G. (z.d.). De keizers van de Vroege Keizertijd (27 v. Chr. t/m 235 na Chr.). Geraadpleegd op 25 oktober 2020, van https://romeinen.info/de-keizers-van-de-vroege-keizertijd-27-v-chr-tm-235-na-chr/
Historiek. (2019, 22 juli). ‘Forum Hadriani was niet zomaar een Romeins stadje’. Geraadpleegd op 26 oktober 2020, van https://historiek.net/forum-hadriani-was-niet-zomaar-een-romeins-stadje/9707/
Werkboek Forum Hadriani, Gymnasium Novum, Voorburg, 2013
Wikipedia-pagina over Antoninus Pius
Wikipedia-pagina over keizer Hadrianus
Wikipedia-pagina over het Romeinse Rijk
Wikipedia-pagina over Forum Hadriani