1984 (boek)

Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken.

Dit artikel is nog niet af.

1984 Nineteen Eighty-Four
Informatie
Alternatieve titel
Schrijver	George Orwell
Illustrator
Vertaler
Taal (origineel)	Engels
Land	Verenigd Koninkrijk
Genre	Dystopie, toekomstroman
Datum	8 juni 1949
ISBN	9780436350078
Leeftijdscategorie		Uitgeverij	Secker & Warburg
Drukker
Aantal verkocht
Vorig boek
Volgend boek
Bijzonderheden
Online-tekst
Portaal Literatuur

1984 (oorspronkelijke titel: Nineteen Eighty-Four) is een beroemde roman van de Britse schrijver George Orwell. Het boek is geschreven in 1948, maar werd pas in 1949 uitgegeven. Orwells werk laat zien hoe de toekomst eruit kan zien in de wereld van 1984. Je kunt het boek zien als een waarschuwing tegen de dictaturen van die tijd in de Sovjet-Unie en in Nazi-Duitsland. Hij beschrijft in het boek een dystopie . Dat is een fictieve samenleving die zo afschrikwekkend is dat niemand er zou willen in leven.

Het boek volgt Winston Smith, die in de dictatuur Oceanië leeft. In Oceanië controleert de overheid (de Partij) de burgers nauwlettend door camera's in hun huis. De Partij wordt geleid door Big Brother (Grote Broer), waarvan niemand weet of hij eigenlijk echt bestaat. Smith houdt echter een dagboek bij waarin hij achter de waarheid probeert te komen. Hij wordt verliefd op Julia. Samen willen ze de Partij ten onder brengen, maar die komt op het spoor van hun plannen. Het verhaal bevat veel beschrijvingen van de structuur van het land Oceanië en de strategie van de Partij.

Het land Oceanië is erg gebaseerd op de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin; Big Brother is ook gebaseerd op Stalin. Het woord orwelliaans is afgeleid van de naam van de auteur en wordt vaak gebruikt om een verschrikkelijke toekomst te schetsen zonder vrijheid. Het boek staat bekend om zijn citaten, zoals Big Brother is watching you (Grote Broer houdt je in de gaten), Twee plus twee is vijf en Oorlog is vrede.

Samenvatting

Let op! Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt!

Winston Smith is een werknemer aan het Ministerie van Waarheid in het land Oceanië. Zijn land wordt geregeerd door "de Partij", waarvan de ideologie Ingsoc heet. De inwoners staan onder leiding van Grote Broer, de leider van hun land, waarvan niemand weet of hij echt bestaat. Door middel van microfoons en camera's wordt iedereen (zelfs thuis) in de gaten gehouden door de regering. Het uiten van kritiek op de regering is niet toegestaan. Winston herschrijft historische documenten om de ideologie van de partij te bevestigen. De oude documenten gooit hij door geheugengaten (memory holes), waarna ze vernietigd worden.

Een poster van de Partij met het citaat "Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht". Natuurlijk is het tegenovergestelde waar, maar volgens de Partij is dit de waarheid.

Winston heeft kritiek op de regering, maar kan deze kritiek niet uiten. Hij heeft dus goed door wat de regering doet. Toch kan hij hierover niet spreken met anderen (zijn collega's), omdat hij niet of zij spionnen zijn. Winston heeft voor de rest geen familie en partner en woont alleen in een appartement. Op een dag koopt hij een dagboek bij meneer Charrington. Winstons appartement is vreemd, aangezien er één hoek is waar de camera geen zicht op heeft. Winston schrijft in deze hoek zijn kritiek op de Partij en Grote Broer op. Hij weet dat dat een misdaad is en dat er geen weg terug is.

Op een dag komt Winston een jonge vrouw op zijn werk tegen, Julia. Zij werkt voor de afdeling die romans schrijft en Winston denkt dat ze een spion is die hem in de gaten houdt. Hij komt er echter achter dat Julia in het verzet tegen Grote Broer zit. Dat verzet is grotendeels ondergronds gegaan. Het verzet (de Broederschap) wordt geleid door Emmanuel Goldstein, de grote vijand van Grote Broer. Winston en Julia hebben dus dezelfde ideeën en ontwikkelen een romantische relatie. Winston besluit net als Julia het verzet in te gaan. Julia vermoed dat O'Brien, een belangrijke man binnen de Partij, ook onderdeel van het verzet tegen Grote Broer is. Winston leest zelfs een verboden boek van Goldstein. Dat boek legt uit hoe de Partij aan macht kan blijven. Volgens Goldstein kan de Partij alleen gestopt worden als de bevolking in opstand komt.

Meneer Charrington blijkt een spion voor de Gedachtepolitie te zijn. Winston en Julia worden gearresteerd en naar het Ministerie van Liefde (een soort van geheime dienst) gebracht. O'Brien bleek ook een lid van de Gedachtepolitie te zijn. Hij doet zich voor als politieke tegenstander om tegenstanders van de Partij op te sporen. Gedurende maanden wordt Winston gemarteld in het ministerie. O'Brien vertelt dat het verzet helemaal niet bestaat en het boek van Goldstein door de Partij geschreven is. Hij legt uit dat de Partij macht niet als middel maar als doel ziet. De Partij zal alles doen om zijn macht te behouden. Uiteindelijk wordt Winston naar de martelkamer Room 101 gebracht, waar hij zijn grootste angst tegenkomt (ratten). Winston wordt gemarteld totdat hij toegeeft dat hij en Julia fout zaten. Hij zweert trouw aan de Partij en Grote Broer.

Winston is gehersenspoeld en wordt vrijgelaten. Hij komt Julia tegen, maar voelt geen liefde meer voor haar. In een café leest hij in de krant dat Oceanië een overwinning haalde op het leger van Eurazië. Hij accepteert zijn liefde voor Grote Broer.

Achtergrondinformatie

Verwijzingen

Een voorbeeld van hoe de posters van Grote Broer eruit zagen volgens het boek. Hoewel het uiterlijk van Grote Broer niet in detail wordt beschreven, heeft de maker van deze afbeelding gekozen om hem als een combinatie van Hitler en Stalin af te beelden.

De wereld in 1984 is grotendeels gebaseerd op totalitaire landen van dat moment. Het totalitarisme was een ideologie die in de 20e eeuw vrij veel voorkwam. Het is een verzamelnaam voor onder andere het nationaalsocialisme in Nazi-Duitsland, het communisme in de Sovjet-Unie en Oost-Europa en het fascisme in onder meer Italië. Oceanië lijkt grotendeels geïnspireerd te zijn door de Sovjet-Unie ten tijde van Jozef Stalin. Stalin was tijdens de publicatie van het land aan de macht in de Sovjet-Unie. Toch zijn er ook elementen overgenomen uit Nazi-Duitsland (wat vier jaar voor de publicatie verslagen was) en het fascistische Spanje van Francisco Franco. Orwell heeft namelijk tijdens de Spaanse Burgeroorlog tegen de troepen van Franco gevochten.

Deze landen hebben enkele dingen gemeen. Zo waren het allemaal eenpartijstaten, waar slechts één partij de leiding had. De Partij uit 1984 lijkt dan ook veel op de NSDAP of de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Andere partijen of kritiek uiten was niet toegestaan. Ook hadden deze landen een staatsideologie die alle inwoners moesten aanhangen. De staatsideologie van Oceanië, het Engels Socialisme (Ingsoc), lijkt een mengelmoes te zijn van het nationaalsocialisme en het marxisme-leninisme (de communistische stroming die de Sovjet-Unie aanhing).

Ook komt de persoonlijkheidscultus voor. Grote Broer wordt als leider aanbeden door de bevolking. Zijn posters zijn overal te vinden. Het lijkt dan ook erg op de persoonlijkheidscultus die Jozef Stalin en Adolf Hitler hadden. Tegenover Grote Broer staat Emmanuel Goldstein, de vijand van het volk. Stalin en Hitler maakten ook gebruik van zo'n vijand om eenheid onder de bevolking te scheppen. Tijdens de Haatweek wordt in het boek alle haat op Goldstein geuit. Ook Stalin en Hitler maakten gebruik van zulke propaganda.

Analyse

Titel

Het boek is vernoemd naar het jaar waarin het verhaal zich afspeelt: 1984. Toch is onduidelijk of dat daadwerkelijk het jaar is. De regering van Oceanië probeert namelijk de waarheid achter te houden. Ze hebben ook eigen systemen. Mogelijk hebben ze daardoor ook een andere kalender, waardoor 1984 een totaal ander jaar kan zijn volgens onze kalender.

Orwell schreef het boek in 1948, hoewel het pas één jaar later werd gepubliceerd. Hij draaide dus de laatste twee cijfers om, waardoor 1984 ontstond.

In het Engels wordt boek zowel gepubliceerd onder de naam "Nineteen Eighty-Four" (letterlijk Negentien vierentachtig uitgeschreven) als "1984". In het Nederlands komt alleen de laatste titel voor.

Plaats en tijd

Een wereldkaart van de landen in 1984. Deze kaart is grotendeels gebaseerd op de beschrijving in het boek.

Zoals de titel zegt speelt het boek zich af in het jaar 1984. Toen het boek in 1949 uitkwam, was dat de nabije toekomst. Hierdoor moet je 1984 als een toekomstroman lezen. Volgens het boek brak er kort na de Tweede Wereldoorlog een Derde Wereldoorlog uit. Deze wereldoorlog zou plaatsvinden in de jaren 1950 als het gevolg van de wapenwedloop. Tegen 1984 is de wereld verdeeld in drie landen:

• Oceanië, waar de totalitarische Ingsoc-partij van Grote Broer aan de macht is. De beschrijving van Oceanië doet erg denken aan de Sovjet-Unie. De officiële ideologie van Oceanië is het Engels socialisme. Oceanië speelt de hoofdrol in het boek, aangezien Winston in dat land woont.
• Eurazië, waar ook een totalitaire partij aan de macht. De officiële ideologie van Eurazië is het neo-bolsjewiekisme. Het land ontstond nadat de Sovjet-Unie continentaal Europa innam.
• Oost-Azië, bestaande uit China en omliggende regio. Dit land is tijdens de jaren 1960 ontstond. In Oost-Azië bestaat er een eigen ideologie met de naam "Death-Worship" (Aanbidding van de Dood).

Tussen de drie staten zijn betwistende gebieden. Sinds de jaren 1960 zijn de landen steeds met elkaar in oorlog. Deze oorlogen hebben niets met middelen te maken. Alle drie de staten zijn zelfvoorzienend (autarkie). Het gaat puur om macht en invloed. Soms sluiten twee landen ook bondgenootschappen tegen de derde staat. Deze bondgenootschappen veranderen enkele paar jaar. Oceanië en Eurazië waren vier jaar vóór het begin van het boek nog bondgenoten, maar in 1984 zijn ze plotseling vijanden. De regering van Oceanië wil echter dat de bevolking gelooft dat Oceanië en Eurazië altijd met elkaar in oorlog geweest zijn.

Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af in een fictieve versie van Londen in de toekomst. Londen is niet de hoofdstad van het land, maar wel een van de meest bevolkte provincies. De partij heeft hoofdkantoren iedere provincie. Zo zorgt de partij ervoor dat iedere provincie zich een centrum voelt en geen een provincie wordt achtergesteld. Hierdoor staan in Londen ook belangrijke overheids- en partijgebouwen. Londen wordt grotendeels als vieze, vervallen stad beschreven. Het grootste gedeelte van de bevolking leeft in armoede en onderdrukking.

Belangrijke termen

In het boek komen enkele termen terug die door Orwell zelf bedacht zijn. Dit kopje geeft een overzicht van deze termen:

Het logo van de Thought Police

• Doublethink (dubbeldenken): Dat betekent dat je twee gedachten hebt die tegenstrijdig met elkaar zijn. Toch ben je ervan overtuigd dat beide waar zijn. Je erkent dus niet dat de twee zaken tegenstrijdig zijn. In het boek kan dubbeldenk gezien worden als een spanning tussen wat personages echt denken en wat de samenleving vindt dat ze moeten denken.
• Memory hole (gedachtegat): Dat is de naam voor speciale containers in het Ministerie van Waarheid. In de muren zitten gaten, waar mensen afval kunnen ingooien. Als de werknemers papieren zien liggen, worden zij aangemoedigd deze in het gat te stoppen. Alle gaten leiden naar een verbrandingsoven. De mogelijke waarheid of verkeerde gedachten kunnen daardoor letterlijk verdwijnen.
• Newspeak (nieuwspraak): Dat is de naam voor de pogingen van Ingsoc om de taal veranderen. Zij proberen ongewenste woorden uit de taal te verwijderen en het aantal woorden van de taal verminderen. Het idee is om dubbeldenk te voorkomen. Als personen hun (ongewenste) ideeën niet in woorden kunnen vatten, kunnen zij deze gedachten niet uiten, delen of voor zichzelf helder maken.
• Thoughtcrime (gedachtemisdaad): Dat is de naam voor als een persoon gedachten of ideeën heeft die tegen ideologie van Ingsoc ingaan. Ingsoc ziet deze gedachten als misdaad. Hierdoor controleren zij hun burgers heel nauw om te kijken wat ze denken. Ingsoc kan niet in de hoofden van mensen kijken. Ze kunnen mensen wel bespioneren en betrappen in het uiten van deze ideeën.
• Thought Police (gedachtepolitie): Dat is de naam voor een eenheid die zich bezighoudt met het opsporen van politieke tegenstanders (mensen met verkeerde gedachten).

1984 is zo populair dat deze woorden inmiddels in Engelse woordenboeken zijn opgenomen. Ook buiten literaire werken kom je af en toe tegen.

Daarnaast spelen de volgende ministeries een rol:

Een afbeelding van het ministerie van Waarheid met het citaat: "Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht."

• Ministry of Peace (Ministerie van Vrede): Dat is de naam van het ministerie van Defensie in Oceanië. Ondanks de naam houdt het ministerie zich vooral bezig met oorlog voeren. Het ministerie gebruikt zoveel middelen dat er tekorten zijn. Mensen lijden honger, maar dat boeit het ministerie niet.
• Ministry of Plenty (Ministerie van Overvloed): Dat is de naam voor het ministerie van Economische Zaken. Het ministerie houdt zich bezig met de productie en de verdeling van goederen en voedsel. Naar eigen zeggen verhoogt het ministerie de levensstandaard, maar het tegendeel is waar. Om de bevolking af te leiden organiseert het ministerie loterijen die steeds door niet-bestaande mensen gewonnen worden.
• Ministery of Truth (Ministerie van Waarheid): Dat is de naam voor het ministerie van Propaganda. Het ministerie gaat over de media, de kunsten, het onderwijs en entertainment. Alles moet in lijn zijn met de ideologie van de partij. Ook "corrigeert" of vernietigt het ministerie historische documenten. Hierdoor gaat de waarheid verloren en probeert de partij als "altijd juist" over te komen.
• Ministery of Love (Ministerie van Liefde): Dat is de naam voor het ministerie dat zich bezighoudt het controleren van de bevolking. Het is eerder een soort van geheime dienst. Het ministerie spoort tegenstanders van het regime op, arresteert hen en maakt hen onschadelijk. De Gedachtepolitie is onderdeel van het ministerie. Deze eenheid houdt zich bezig met martelen van mensen. In het gebouw bevindt zich de beruchte martelkamer Room 101. Hier worden tegenstanders als het ware gehersenspoeld totdat zij hun liefde voor Grote Broer tonen. In de kamer komen ze in aanraking met hun grootste angst.

Bekende citaten

1984 staat vol met bekende citaten. Hieronder is een opsomming gemaakt:

• "Big Brother is watching you." (Grote Broer houdt je in de gaten).
• "Who controls the past controls the future. Who controls the present controls the past." (Wie controle over het verleden heeft, heeft controle over de toekomst. Wie controle heeft over het heden, heeft controle over het verleden).
• "War is peace. Freedom is slavery. Ignorance is strength." (Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht).
• "The best books… are those that tell you what you know already." (De beste boeken... zijn diegenen die vertellen wat je al wist).
• "If you want to keep a secret, you must also hide it from yourself." (Als je iets geheim wilt houden, moet je het voor jezelf verstoppen).
• "If thought corrupts language, language can also corrupt thought." (Als gedachten de taal bederven, kan de taal ook gedachten bederven).
• "Two plus two equals five." (Twee plus twee is vijf).