Raponsje
Raponsje of Rapunzel is een sprookje. Het sprookje werd opgeschreven door de gebroeders Grimm in 1812 voor hun sprookjesboek. De twee broers schreven het sprookje niet zelf, maar verzamelde het. Het sprookje zelf is ouder en waarschijnlijk gebaseerd op het Franse sprookje Persinette uit 1698. Mede door de gebroeders Grimm werd het sprookje erg bekend.
Het sprookje gaat over een meisje genaamd Raponsje of Rapunzel. Zij is door een heks opgesloten in een hoge toren zonder ramen en deuren. De heks komt naar boven en beneden doordat het meisje een hele lange vlecht uit het raam naar beneden gooit. Uiteindelijk weet een prins haar te bevrijden uit de toren.
Verhaal
Hieronder staat de samenvatting van een verhaal. Soms is het niet leuk als je al weet hoe het verhaal afloopt! |
Er was eens een man en vrouw die graag een kind wilden. Zij woonden naast een grote, ommuurde tuin die eigendom was van een heks. In deze tuin verbouwde de heks een soort van sla genaamd rapunzel. De vrouw was inmiddels zwanger van een kind en at enkel rapunzel. Hierdoor brak haar man steeds in in de tuin van de heks om Rapunzel te halen. Op een avond werd de man gepakt door de heks, terwijl hij bezig was om rapunzel voor zijn vrouw te stelen. De man is bang dat zijn vrouw zonder de rapunzel zou overlijden. De heks wil de man zoveel rapunzel geven als zijn vrouw in ruil voor hun dochter wanneer deze geboren was. De man belooft dit te doen, aangezien hij bang is dat zijn vrouw anders overlijdt.
Wanneer hun dochter geboren is, werd ze Rapunzel genoemd (naar het gewas). De baby wordt aan de heks gegeven en zij sluit het meisje op in een hoge toren wanneer zij 12 jaar oud is. Deze toren heeft geen trappen en geen deuren. Het meisje heeft lang, blond haar, wat ze een lange vlecht doet. De heks kwam iedere dag naar Raponsje toe om haar eten te brengen. Wanneer de heks beneden aan de toren stond, schreeuwde ze "Rapunzel, Rapunzel, laat je haar vallen". Vervolgens gooide Rapunzel haar lange, blonde vlecht uit het raam en de heks klom er aan omhoog en bracht haar eten in een mandje.
Op een dag kwam een prins de toren tegen en zag Rapunzel uit het raam staren. Hij werd betoverd door haar stem en beeldschone uiterlijk. De prins spreekt tot Rapunzel en Rapunzel wordt verliefd op de prins. Hierdoor laat ze haar vlecht vallen en de prins klimt omhoog. Eenmaal omhoog vraagt de prins of ze met hem wil trouwen, waarna Rapunzel aangeeft dit te willen. Samen bedenken ze een plan om uit de toren te ontsnappen. De prins bezoekt haar iedere nacht, waardoor de heks hem niet ziet. De heks komt hier echter naar een tijdje achter en is woest. In haar woede knipt ze het haar van Rapunzel af en verbant haar het bos.
Diezelfde avond komt de prins opnieuw langs en denkt dat Rapunzel nog steeds in de toren zit. Wanneer hij vraagt of ze haar vlecht uit het raam gooit, komt er een vlecht naar beneden. Eenmaal boven komt hij erachter dat niet Rapunzel maar de heks in de toren zit. De heks gooit de prins uit de toren, maar de prins valt in een bos met doornen. Hierdoor overleeft hij de val, maar hij viel met zijn ogen in de doornen. Hierdoor wordt de prins blind. De loopt hierna jarenlang door de bossen om Rapunzel te vinden. Uiteindelijk vindt hij haar en moet zo hard huilen dat hij weer kan zien. De prins neemt zijn vrouw mee naar zijn koninkrijk en ze leefden nog lang en gelukkig.
Achtergrondinformatie
Ontstaan
Raponsje is al een erg oud verhaal. Het komt waarschijnlijk helemaal uit de prehistorie. In de Indo-Europese mythologie waren er verhalen over een meisje dat opgesloten zat in een toren. Vaak was dit meisje een zonnegodin en werd zij opgesloten door de godin van de schemer. De zonnegodin moet dan gered worden door een man of prins. In veel mythologieën komen daardoor verhalen voor die erg lijken op Raponsje. Zo komt in de Baltische mythologie het verhaal van de zonnegodin Saulė voor. Zij werd door een koning in een toren opgesloten. In de Griekse mythologie komt ook de prinses Danaë voor. Zij was de moeder van de held Perseus. Zij werd door haar man opgesloten in een bronzen toren, zodat ze niet zwanger kon raken.
De Perzische dichter Ferdowshi voegde het lange haar van Raponsje aan de mythe toe in zijn gedicht Shahnameh. In dit gedicht klimt haar redder aan haar lange haren omhoog. Dit werd later ook gebruikt in het verhaal Petrosinella van de Italiaan Giambattista Basile en Persinette van de Franse schrijfster Charlotte-Rose de Caumont de La Force. La Force's versie van het verhaal werd enorm populair, aangezien zij een erg bekend figuur was in Parijs. Haar verhaal werd opgepikt door Charles Perrault en later ook de gebroeders Grimm.
Verschillende versies
Van Raponsje bestaan verschillende versies, aangezien sprookjes vaak mondeling werden doorgegeven. Hierdoor kunnen er een paar verschillen zijn met het bovenstaande verhaal. Voorbeelden zijn:
- In het Nederlands kan het meisje zowel Rapunzel als Raponsje genoemd worden. Rapunzel is de naam die veel andere talen gebruikt wordt, zoals het Duits en Engels. In het Nederlands zijn beide namen correct. Als men de prinses Rapunzel noemt, wordt de groente naar waar de prinses vernoemd is ook Rapunzel genoemd.
- In sommige versies van het sprookje zijn Raponsjes ouders geen normale mensen of boeren, maar de koning en koningin van een bepaald land. Raponsje weet dan niet dat zij zelf een prinses is, maar doordat zij met de prins trouwt wordt dit duidelijk.
- In sommige versies van het sprookje valt de prins per ongeluk als hij probeert te vluchten voor de heks. In andere versies wordt hij door heks geduwd. In alle versies overleeft de prins zijn val, maar raakt blind of zijn geheugen kwijt.
- In sommige versies bevrijdt Raponsje haarzelf door haar haar af te knippen terwijl de heks naar boven knipt. De heks overleeft deze val niet.
Adaptaties
Raponsje is een vrij bekend sprookje, waardoor het vaak is uitgebeeld en verwerkt tot films en televisieseries. In 2010 bracht Disney de film Rapunzel uit die erg populair was en veel geld opleverde. De Disneyfilm maakt een eigen versie van het sprookje, waarin het haar van de prinses ook magisch is en het meisje zelf een prinses is. Ook in andere films, zoals de Shrek-films, komt Raponsje als personage voor.
In veel sprookjesparken wordt Raponsje uitgebeeld door een hoge toren waaruit een vlecht hangt. In de Efteling is Raponsje sinds 2001 in het Sprookjesbos te vinden. Deze uitbeelding bestaat uit een hoge toren met een Raponsje die uit het raam kijkt. Aan haar vlecht klimt telkens een heks omhoog en naar beneden terwijl het verhaal van het sprookje wordt verteld.
Galerij
In de Efteling
_1978,_MiNr_2383.jpg)
