Operatie Barbarossa

Operatie Barbarossa
Datum	22 juni 1941 - 5 december 1941
Locatie	Sovjet-Unie
Overwinning voor	Uiteindelijke overwinning Sovjet-Unie
Resultaat
Strijdende partijen
Asmogendheden	Geallieerden
Duitsland Roemenië Italië Hongarije Slowakije Kroatië Bulgarije Co-belligerent: Finland	Sovjet-Unie Hulp uit de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk
Leiders
Adolf Hitler Franz Halder Fedor von Bock Wilhelm Ritter von Leeb Gerd von Rundstedt Co-belligerent: Carl Gustaf Emil Mannerheim	Jozef Stalin Georgi Zjoekov Semyon Budyonny Kliment Voroshilov Semyon Timoshenko
Troepensterkte
3.900.000 soldaten 4000 tanks 4000 vliegtuigen 10.000+ artilleriestukken	5.500.000 (in totaal) 25.000 tanks 40.000 vliegtuigen
Verliezen
Meer dan 750.000 doden, gewonden en vermisten. 2400 tanks 2800 vliegtuigen	Meer dan 2.100.000 doden, gewonden en vermisten 3.000.000 krijgsgevangenen 20.500 tanks 21.200 vliegtuigen
Portaal Geschiedenis

Operatie Barbarossa (Duits: Unternhemen Barbarossa) (1941) was de codenaam van het Duitse leger voor de aanval op de Sovjet-Unie. Het is de grootste militaire operatie uit de geschiedenis met de meeste ingezette troepen en slachtoffers. Het plan mislukte en betekende het keerpunt in de Tweede Wereldoorlog.

Oorlog in Europa

Duitsland en de Sovjet-Unie sloten in 1939 een pact. Deze werd op de dag van de Duitse inval in de Sovjet-Unie opgeheven.

Op 1 september 1939 begint de Tweede Wereldoorlog: Nazi-Duitsland valt samen met de Sovjet-Unie Polen binnen. Het Poolse leger vecht terug, maar het moet zich vrijwel een maand later noodgedwongen overgeven. Een week vóór de aanval op Polen sloten Duitsland en de Sovjet-Unie een pact, genaamd het Molotov-Ribbentroppact. Ze spraken af dat ze elkaar niet zouden aanvallen. Ook hadden ze al in het geheim afspraken gemaakt voor het verdelen van Polen en de Baltische staten. Na de Duitse overwinning op Polen werd Polen inderdaad verdeeld: Duitsland kreeg het westen en de Sovjet-Unie het oosten van Polen, ook kreeg Slowakije een klein deel in het zuiden.

Vóór Operatie Barbarossa

Stalin verleende economische hulp aan Duitsland. Hij had Hitler 1 miljoen ton graan, 500.000 ton ijzererts en ook nog 900.000 ton olie geleverd. Deze grondstoffen waren zeer belangrijk voor Duitsland, daarom gaf Hitler voorrang aan deze transporten.

Maar in de zomer van 1940, toen het sterke Duitse leger West-Europa aan het veroveren was, besloot Hitler de Sovjet-Unie te veroveren, omdat hij bang was dat de Sovjets zelf zouden aanvallen, ook was hij bang omdat het Verenigd Koninkrijk wou dat de Sovjet-Unie mee ging vechten. Hitler dacht dat, zodra de Sovjet-Unie verslagen zou worden, de Britten zich dan over zouden geven. In december 1940 hadden de Duitsers een plan gereed met de naam Operatie Barbarossa, dat vernoemd was naar Frederik I Barbarossa, de aanval had op 15 mei 1941 van start zou moeten gaan. Het plan was de Sovjet-Unie te veroveren in een veldtocht van vijf maanden, om zo Moskou voor de winter te veroveren, en het Rode Leger te omsingelen en te vernietigen. De inval werd echter vijf weken uitgesteld, vanwege de oorlog op de Balkan.

De aanval

Troepenbewegingskaart van Operatie Barbarossa

De Duitse Legergroepen

Operatie Barbarossa begon 's ochtends vroeg op 22 juni 1941. 135 Duitse, Finse en Roemeense divisies staken de grens over met de Sovjet-Unie over een front van meer dan 2000 kilometer. De Wehrmacht was opgedeeld in drie grote groepen:

• Legergroep Noord met als aanvoerder Wilhelm von Leeb. Zij moesten naar Leningrad oprukken en zich verenigen met de Finse troepen en het Duitse Laplandleger die vanuit het noorden zouden komen, onder leiding van Mannerheim (Finland) en von Valkenhorst (Duitsland).

• Legergroep Midden stond onder het bevel van Fedor von Bock. Hun opdracht was via Minsk en Smolensk naar Moskou op te rukken.

• Legergroep Zuid werd aangevoerd door Gerd von Rundstedt. Zij zouden door Oekraïne oprukken en daarna het Donetzbekken (oosten van Oekraïne) en de Kaukasus bezetten. Dat was een belangrijk doel voor de Duitsers, omdat de Sovjets daar hun graanschuren, kolen, ijzererts en 85% van hun hele olievoorraad hadden.

De Duitsers kregen ook nog steun van: Roemenië, Finland (zie Legergroep Noord), Slowakije, Bulgarije, Italië, Kroatië en Hongarije.

Het Rode Leger

Deze legergroepen stonden tegenover veel meer Russische divisies. Churchill en Roosevelt hadden Stalin gewaarschuwd voor een Duitse aanval, maar de Russen vertrouwden de Duitsers volledig en geloofden de geallieerde leiders niet. De plotselinge Duitse inval was dus een complete verrassing voor de Sovjets. Daar hadden de Duitsers een voordeel bij.

De luchtmacht van het Rode Leger bestond uit tienduizenden vliegtuigen. Een groot deel daarvan werd op zijn vliegvelden al vernietigd. Alleen al op de eerste dag van Barbarossa werden duizend Russische vliegtuigen vernietigd, terwijl het Duitse leger de verraste Russische eenheden omver liep.

De Duitsers hadden veel betere tanks dan de Sovjets. De Duitsers hadden Panzerkampfwagens (de standaard tanks) zoals Panthers en Sturmgeschütz (kortaf Stug) zoals Stug III, dat waren zeer sterke tanks. De sovjets gebruikten T-34 tanks, in 1943 werd die opgevolgd door de T-54 en de T-55, dit waren lichte en middelzware tanks de vrij weinig tegen de Duitse tanks konden doen. De Sovjettroepen hadden wel het antitankgeweer PTRS-41, dat vanaf 20 meter afstand het pantser van vrijwel elke Duitse tank die werden gebruikt, kon doorboren. De Duitsers hadden tegen gepantserde voertuigen de Panzerfaust, die granaten 'vuurde'.

Op Stalins bevel werd de tactiek van de verschroeide aarde toegepast. De terugtrekkende Russische legers staken alles in brand om alles dat van waarde was voor de Duitsers te vernietigen, duizenden burgers werden daar de dupe van, omdat hun boerderijen werden afgebrand. Ook kreeg Stalin hulp van de Britten en Amerikanen door middel van bevoorrading. De bevoorrading liep via IJsland (Brits) naar Moermansk, waar ze vaak werden overvallen door Duitse U-Boten.

Moskou

Duitse soldaten op de eerste dag van Barbarossa met op de achtergrond een brandend huis.

De Duitsers boekten enorme terreinwinst. Legergroep Midden veroverde Minsk en Smolensk in korte tijd. Alle legergroepen maakten heel veel krijgsgevangenen. In oktober 1941 waren Duitse pantserdivisies klaar voor Operatie Taifun, het plan voor de verovering van Moskou. Maar Hitler was het hier niet mee eens. Hij stuurde pantsereenheden naar Von Leeb (Legergroep Noord) om hem te helpen Leningrad in te nemen. Daardoor kwam de opmars van Von Bock (Legergroep Midden) tot stilstand. Zij konden eind september weer verder en ze stonden in een halve maand tijd voor de poorten van Moskou.

Op 17 oktober verplaatsten de Sovjet-regering en de industrie zich naar achter de Oeral, waar ze voorlopig veilig waren. Achter de Oeral stonden fabrieken om wapens te produceren. Stalin bleef in het Kremlin om de strijd tegen de Duitsers te leiden.

De Duitse opmars stokt

In november kwam de snelle Duitse opmars tot stilstand. De ijskoude Russische winter viel in. De Duitsers waren hier totaal niet op voorbereid, omdat Hitler dacht dat ze Moskou voor de winter wel veroverd zouden hebben. Het grootste probleem van de winter was dat de soldaten het koud kregen en het moreel daalde. De asmogendheden moesten zich terugtrekken omdat Hitler had besloten om alle troepen over te plaatsen naar fronten bij Moskou, Leningrad (nu Sint-Petersburg) en Stalingrad (nu Wolgograd). Vooral de Slag om Stalingrad (Fall Blau) was rampzalig voor de asmogendheden. Ze wonnen bijna, maar werden verslagen, omdat Hitler de vijand had onderschat en de stellingen op de verkeerde plaatsen had gezet. Na Stalingrad wonnen de asmogendheden geen enkele aanvallende slag meer. De laatste gewonnen aanvallende slag was de slag om Naltsjik tussen Roemenië en de Sovjet-Unie in november 1942, vlak voordat de Roemenen werden overgeplaatst naar Stalingrad. Het Rode Leger kon vrij zijn gang gaan. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, gingen de asmogendheden niet ten onder door de ijskoude Russische winter.

Legergroep Zuid met als aanvoerder Von Rundstedt had tegen november bijna heel Oekraïne veroverd, alleen een gedeelte van de Krim was nog niet in handen. Von Rundstedt vroeg, net als Von Leeb in het noorden, of ze zich mochten terugtrekken in winterstellingen, omdat het begon te sneeuwen. Hitler weigerde. Von Rundstedt vond dit waanzin en vroeg ontslag, daarom werd hij begin december opgevolgd door Von Reichenau. Hij trok zijn troepen terug in de winterstellingen.

Russische tegenaanval

Nieuwe en verse Russische soldaten lopen richting het front bij Moskou, 1 december 1941.

Na het mislukken van de Slag om Moskou gaf Stalin het bevel de Duitsers uit Rusland te verdrijven. Op 5 december begon de Russische generaal Zjoekov een tegenaanval tegen Von Bocks troepen bij Moskou. In de tijd dat de Duitsers de opmars stopten, konden de Russen nieuwe, verse eenheden aanvoeren. Deze werden gesteund door T-34-tanks. De Duitsers werden 80 tot 160 kilometer teruggedrongen en Moskou werd veiliggesteld door de Russen. Hitler was woedend en ontsloeg alle generaals. Hij nam zelf de leiding over.

De Russische tegenaanval werd Operatie Bagration genoemd. De Russen wisten de Duitsers helemaal terug te dringen tot Berlijn, waarna ze die stad innamen.

Het einde

Op 8 december erkende Hitler zijn nederlaag. De Duitsers hadden een tekort aan alles, onder andere winteruniformen en voedsel, ze konden moeilijk worden aangevoerd. De militaire operaties werden stopgezet. De Duitsers hadden 740.000 doden, gewonden en vermisten te betreuren. De Russen hadden veel meer verliezen: 2.100.000. En met de krijgsgevangenen erbij nog eens 3 miljoen. Dit alles zijn nog voorzichtige schattingen.

Het Rode Leger was pas in 1942 optimaal bereid om een groot tegenoffensief te lanceren. In augustus 1942 begint de Slag om Stalingrad waarbij de Duitsers uit de stad worden verdreven. In juli 1943 wordt ook de Slag om Koersk verloren, waarna de Duitsers echt zijn verslagen. Het Russische leger rukt op en de nazi's moesten na de Slag om Berlijn capituleren, waardoor er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europa.

Het verhaal achter Barbarossa

Hitler wilde met Operatie Barbarossa onder andere leefruimte (Lebensraum) creëren voor het Duitse volk. Zijn doel was een groot rijk te veroveren met alleen het "Arische Ras". Hitler vond dat de "Untermenschen", zoals joden en zigeuners, uitgeschakeld moesten worden.

Duitse oorlogsmisdaden

Toen Duitsland op 22 juni 1941 de Sovjet-Unie binnenviel, volgden Einsatzgruppen de Wehrmacht op de voet. Dat zijn groepen van gewapende nazi's die alle "ongewenste elementen" doodden. Honderdduizenden joden, zigeuners, partizanen, communisten en gehandicapten werden vermoord door de Einsatzgruppen. In de Baltische Staten, Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland werden tienduizenden executies uitgevoerd. Hun lijken werden verbrand of in een massagraf gegooid.

Russische oorlogsmisdaden

Toen de Russische legers de Duitsers terugdrongen pleegden zij ook veel oorlogsmisdaden, veelal door wraakzucht. In de grote stad Königsbergen (nu Kaliningrad) 'moest alles wat Duits was worden vernietigd'. Dat hield onder andere de kerk, maar ook veel inwoners in. Die werden geëxecuteerd of naar werkkampen gestuurd. Veel Duitse burgers sloegen daarom op de vlucht naar het westelijke deel van de Elbe, waar de stuk minder wreede Amerikanen, Engelsen en Fransen waren.