Ruimte voor de rivieren in Nederland

De rivieren in Nederland moeten steeds meer regen-en smeltwater afvoeren. De Overheid en Rijkswaterstaat nemen verschillende maatregelen om Nederland te beschermen tegen het hoge water.

Reden waarom het water kan gaan stijgen

Het klimaat verandert. In de toekomst zal er meer water door de rivieren stromen. De rivier de Rijn en de Waal worden hierdoor meer regenrivieren. Dit komt doordat de neerslag in de winter toeneemt en dat deze neerslag vooral bestaat uit regen. Door de kleinere sneeuwvoorraad in de bergen en de hogere verdamping in de zomer, zal de afvoer in de zomer dalen. Normaal stroomt er ongeveer 4 miljoen liter water per seconde door de rivieren, dit verschilt in loop van het jaar.

De hoeveelheid water die rivierdijken aan moeten kunnen om niet te overstromen is 16 miljoen liter water per seconde. Deze hoeveelheid water kan via de Rijn bij Lobith Nederland binnen komen. De kans dat dit werkelijk gebeurt is heel klein, maar er moet wel rekening mee gehouden worden. Door de klimaatverandering, waarbij de temperaturen stijgen, wordt er geschat dat de afvoer van het water met 5% toeneemt per graad temperatuur stijging. Dit betekent dat wanneer de temperatuur met 2 graden stijgt, de dijken dan 18 miljoen liter water per seconde aan moeten kunnen om niet te overstromen. De overheid heeft de veiligheidsnorm aangepast naar 18 miljoen liter water per seconde in 2006 en er zijn nieuwe plannen gemaakt om te voorkomen dat de dijken overstromen door bijvoorbeeld ruimte aan de rivieren te geven.

Maatregelen om de rivieren meer ruimte te geven

Dijkverlegging

De dijken langs de rivieren worden een stuk opgeschoven. Hierdoor worden de uiterwaarden breder en krijgt de rivier meer ruimte om te stromen wanneer er hoog water is.

Hoogwatergeul

Hondsbroeksche Pleij, hoogwatergeul bij de splitsing van Nederrijn en IJssel

Er kan een hoogwatergeul gegraven worden. Deze geul is een vertakking van de rivier. Hierdoor wordt er een deel van het water afgevoerd via een andere route en stroomt het water sneller door. Voor deze vertakking worden er twee extra dijken in het landschap aangelegd. Het gebied binnen de geul kan gebruikt worden voor: natuur, landbouw en recreatie.

Kribverlaging en langsdammen

In de rivieren zijn kribben te vinden. Kribben staan haaks op de rivier en zorgen ervoor dat de rivier op zijn plaats blijft. De rivier stroomt hierdoor aan de zijkanten minder hard. Het nadeel hiervan is, dat bij hoog water het water minder snel afgevoerd wordt. Door kribverlaging en het aanleggen van langsdammen kan het water sneller wegstromen. Langsdammen staan parallel aan de rivier en beschermen net als de kribben de oevers.

Obstakelverwijdering

Doorsnede van een rivierbedding met uiterwaarden. Wanneer de uiterwaarden worden verlaagd, wordt er tussen de winter en de zomerdijk een deel afgegraven.

Obstakels zoals steigers en brughoofden kunnen er voor zorgen dat de afvoer van de rivier wordt belemmerd. Deze obstakels worden aangepast of weggehaald om het water meer ruimte te geven.

Uiterwaardvergraving

In de afgelopen eeuwen zijn de uiterwaarden hoger komen te liggen. Dit is gebeurd door sedimentatie, bij sedimentatie blijven grind, zand en klei deeltjes op de bodem liggen, waardoor de uiterwaarden hoger komen te liggen. De rivier krijgt weer meer ruimte bij hoogwater door de uiterwaarden af te graven.

Dijkverbetering

Soms is het niet mogelijk om de rivier meer ruimte te geven, omdat er een dorp of stad vlak achter de dijk ligt. Een hoogwatergeul of dijkverlegging is dan moeilijk te realiseren, dan kan een dijk ook worden versterkt en/of opgehoogd worden.

Bronnen

Rijkswaterstaat. (2020b, 1 april). Maatregelen rivierengebied. Geraadpleegd op 30 oktober 2020, van https://www.rijkswaterstaat.nl/water/waterbeheer/bescherming-tegen-het-water/maatregelen-om-overstromingen-te-voorkomen/ruimte-voor-de-rivieren/maatregelen-rivierengebied/index.aspx

Roos, R. (2004). Opgewarmd Nederland (1ste editie, Vol. 2004). Utrecht, Nederland: Jan van Arkel.

Projectteam Hoogwatergeul Varik-Heeselt, & Van der Velden, K. (2015, september). Hoogwatergeul Varik-Heeselt onderzoek naar meekoppelkansen. https://commissiemer.nl/projectdocumenten/00003570.pdf

Dit artikel is (gedeeltelijk) geschreven door Pabo-studenten van de MarnixAcademie en blijft in ieder geval staan tot de beoordeling is gegeven.