Naturalisme

Het naturalisme is een literaire stroming van omstreeks 1850 en 1900. Het naturalisme was onderdeel van het realisme. Beide stromingen waren weer een tegenreactie op de romantiek, die dominante stroming van het eerste deel van de 19e eeuw. Het naturalisme is, net als het realisme, beïnvloedt door denkers als Karl Marx en Charles Darwin. Hierdoor ging de literatuur meer de werkelijkheid uitbeelden, terwijl in de romantiek juist een ideaalbeeld werd uitgebeeld.

Hoewel het naturalisme en het realisme veel overeenkomsten hebben, zijn er ook verschillen. Het realisme beschrijft de omstandigheden zo realistisch mogelijk. Het naturalisme gaat nog een stap verder. Het gaat daarnaast nog de omstandigheden verklaren. Bij het verklaren gaat de naturalisten uit van het filosofisch begrip determinisme. Het determinisme betekent dat de omstandigheden veroorzaakt worden door dingen die buiten de macht van het personage gebeurd zijn. Voorbeelden hiervan zijn het milieu waarin het personage is opgegroeid of de opvoeding van het personage.

Kenmerken

Het naturalisme had een aantal kenmerken, die in veel werken terugkomen. Voorbeelden zijn:

• Religie bestaat niet: In de naturalistische literatuur bestaan geen dingen als god of hogere machten. Hoewel een personage zeker wel een religie kan hebben, gebeurd dit weinig. Er komen geen bovennatuurlijke zaken voor en de literatuur is geen les over hoe men moet leven.
• Zwak hoofdpersonage: In het naturalisme is volgt men vaak een zwak hoofdpersonage. Dit personage is vaak geestelijk zwak, maar kan ook lichamelijk zwak zijn. Zo kan een personage aan een ziekte lijden. Dit heeft vaak een reden en er is ook aandacht voor erfelijke bepaaldheid.
• Natuurlijke dialogen: De personages praten op een normale manier met elkaar. Er is geen sprake van verheven taalgebruik met metaforen en verwijzingen. Ook worden de dialogen in dialect gesproken, al bijvoorbeeld twee boeren met elkaar praten. Op deze manier zou de dialoog realistischer moeten overkomen.
• Maatschappijkritiek: Naturalistische literatuur is kritisch op de maatschappij en de sociale omstandigheden. Het zwakke personage wordt vaak slecht behandeld en dat is iets waar de maatschappij schuldig aan is. In sommige werken is er zelfs haat tegenover de hoge burgerij.
• Geloofwaardigheid: De schrijver probeert om zo goed mogelijk alles zou realistisch te maken. De plaatsen die beschreven zijn zijn echt gebeurd, vaak zelfs op de huizen na. Ook worden de sociale omstandigheden en de leven zo realistisch mogelijk geschreven.

Belangrijke schrijvers

• Louis Couperus
• Lodewijk van Deyssel
• Theodore Dreiser
• Frederik van Eeden
• Marcellus Emants
• Gustave Flaubert
• Herman Heijermans
• Henrik Ibsen
• John Steinbeck
• Anton Tsjechov
• Émile Zola

In de Nederlandse literatuur werd naturalisme vooral beoefend door een groep die de Tachtigers genoemd worden.