Poppenspel
 |
Werk in uitvoering! Aan dit artikel wordt de komende uren of dagen nog gewerkt. Belangrijk: Laat dit sjabloon niet langer staan dan nodig is, anders ontmoedig je anderen om het artikel te verbeteren. De maximale houdbaarheid van dit sjabloon is twee weken na de laatste bewerking aan het artikel. Kijk in de geschiedenis of je het artikel kunt bewerken zonder een bewerkingsconflict te veroorzaken. |
|
Dit artikel is nog niet af. |
Poppenspel of poppentheater is een vorm van theater of uitvoering waarbij poppen worden bewogen. In feite zijn het levenloze voorwerpen, die vaak lijken op een soort menselijke of dierlijke figuur, die worden geanimeerd of bewogen door een mens die een poppenspeler wordt genoemd. Zo'n voorstelling wordt ook wel een poppenvoorstelling genoemd. Het script (verhaal) voor een poppenvoorstelling wordt ook een poppenspel genoemd. Poppenspelers gebruiken bewegingen van handen en armen om apparaten zoals staven of draden te besturen om het lichaam, hoofd, ledematen en in sommige gevallen de mond en ogen van de pop te bewegen. De poppenspeler spreekt soms in de stem van het personage van de pop, terwijl ze soms gebruikmaken van een geluidsopname.
Soorten poppen
Er zijn veel verschillende soorten poppen en ze zijn gemaakt van allerlei materialen, afhankelijk van hun vorm en het beoogde gebruik. Ze kunnen heel ingewikkeld of juist heel eenvoudig zijn in hun constructie. De eenvoudigste poppen zijn vingerpoppetjes, dat zijn kleine poppen die op een enkele vinger passen, en sokpoppen, die zijn gevormd uit een sok en worden bediend door de hand in de sok te steken, waarbij het openen en sluiten van de hand zorgt voor de beweging van de "mond" van de pop. Een handpop of handschoenpop wordt bestuurd door één hand die de binnenkant van de pop inneemt en de pop beweegt. Jan Klaassen en Katreinpoppen zijn bekende voorbeelden. Andere hand- of handschoenpoppen zijn groter en vereisen twee poppenspelers voor elke pop. Japanse Bunraku-poppen zijn hier een voorbeeld van. Marionetten worden opgehangen en bestuurd door een aantal draden aan een soort kruishout, plus soms een centrale staaf die is bevestigd aan een bedieningsstang die van bovenaf wordt vastgehouden door de poppenspeler. Staafpoppen zijn gemaakt van een kop die aan een centrale staaf is bevestigd. Over de staaf is een lichaamsvorm met armen bevestigd die worden bestuurd door afzonderlijke staven. Ze hebben daardoor meer bewegingsmogelijkheden dan een simpele hand- of handschoenpop.
Poppenspel is een zeer oude vorm van theater die voor het eerst werd vastgelegd in de 5e eeuw voor Christus in het oude Griekenland. Sommige vormen van poppenspel kunnen al 3000 jaar voor Christus zijn ontstaan. Poppenspel neemt vele vormen aan, maar ze delen allemaal het proces van het animeren (bewegen) van levenloze uitvoerende objecten om een verhaal te vertellen. Poppenspel komt voor in bijna alle menselijke samenlevingen waar poppen worden gebruikt voor vermaak door middel van presentaties, als heilige voorwerpen in rituelen, als symbolische beeltenissen bij vieringen zoals carnaval, en als knipoog naar de maatschappij.
Vaak vind het poppenspel in een poppenkast plaats. Eigenlijk een soort minitheater. Een echt poppentheater is dan ook veel groter.
Vingerpoppetjes
Sokpop
Handpop (Jan Klaassen)
Stokpop met extra stokken voor de handen
Wajangpop of schaduwpop
Muppets in Sesamstraat
Poppenkast op de Dam in Amsterdam
- Faustina Iselin String Puppets for La Serva Padrona.jpg
Oude marionetten aan draden
.jpg)
Geschiedenis
Poppenspel is een zeer oude kunstvorm, waarvan wordt gedacht dat het ongeveer 4000 jaar geleden is ontstaan. Marionetten worden al sinds de vroegste tijden gebruikt om de ideeën en behoeften van menselijke samenlevingen te vermaken en over te brengen. Sommige historici beweren dat ze de acteurs in het theater voorafgaan. Er zijn aanwijzingen dat ze al in 2000 v. Chr. in het oude Egypte werden gebruikt toen met een touwtje bediende figuren van hout werden bewogen om de handeling van het kneden van brood uit te voeren. Draadgestuurde poppen gemaakt van klei en ivoor zijn ook gevonden in Egyptische graven. Hiërogliefen beschrijven ook "lopende standbeelden" die worden gebruikt in oude Egyptische religieuze drama's. Poppenspel werd beoefend in het oude Griekenland en de oudste schriftelijke vermeldingen van poppenspel zijn te vinden in de werken van Herodotus en Xenophon, zo'n 500 jaar voor Christus.
Afrika
Het poppenspel waaierde over de hele wereld uit. Zo worden in Afrika zeker bij geheime genootschappen in veel Afrikaanse etnische groepen nog steeds poppen (en maskers ) in rituele drama's gebruikt, evenals in hun genezings- en jachtceremonies.
Azië
.jpg)
Er zijn een paar bewijzen voor poppenspel in de beschaving van de Indusvallei. Archeologen hebben één terracotta pop opgegraven met een afneembare kop die kan worden bewogen met een touwtje uit 2.500 v. Chr. Een ander figuur is een terracotta aap die met een stok op en neer kan worden bewogen. Marionetten worden beschreven in de epische Mahabharata, Tamil-literatuur uit het Sangam-tijdperk en verschillende literaire werken uit de late eeuwen voor Christus tot de vroege eeuwen na Christus, waaronder de plakkaten van Ashoka.
China heeft een geschiedenis van poppenspel die 3.000 jaar teruggaat, oorspronkelijk in pi-yung xi, het "theater van de lantaarnschaduwen", of zoals het tegenwoordig beter bekend staat, Chinees schaduwtheater. Door de Song-dynastie (960-1279), werden poppen gespeeld voor alle sociale klassen, inclusief de rechtbanken, maar poppenspelers, zoals in Europa, werden beschouwd als afkomstig uit een lagere sociale laag. In Taiwan vinden budaixi- poppenshows plaats, die enigszins lijken op de Japanse bunraku, met poppenspelers die op de achtergrond of achter een scherm werken. Sommige zeer ervaren poppenspelers kunnen hun poppen zo bewegen en er verschillende stunts mee uitvoeren, bijvoorbeeld salto's in de lucht.
Japan kent vele vormen van poppenspel, waaronder de bunraku. Bunraku ontwikkelde zich uit Shinto -tempelrituelen en werd geleidelijk een zeer verfijnde vorm van poppenspel. Chikamatsu Monzaemon, door velen beschouwd als de grootste toneelschrijver van Japan, stopte met het schrijven van kabuki -toneelstukken en concentreerde zich uitsluitend op de bunraku-toneelstukken die alleen voor poppen waren. Aanvankelijk bestaande uit één poppenspeler, werden in 1730 drie poppenspelers gebruikt om elke pop in het volle zicht van het publiek te bedienen. De poppenspelers, die helemaal in het zwart gekleed waren, zouden onzichtbaar worden als ze tegen een zwarte achtergrond stonden, terwijl de fakkels alleen de gebeeldhouwde, geschilderde en gekostumeerde houten poppen verlichtten.
Het Indonesische wayang- theater werd beïnvloed door Indiase tradities. Sommige geleerden traceren de oorsprong van poppen naar India 4.000 jaar geleden, waar de hoofdpersoon in Sanskrietspelen bekend stond als Sutradhara , "de houder van snaren". Wayang is een sterke traditie van poppenspel afkomstig uit Indonesië , vooral in Java en Bali.
Vietnam ontwikkelde de kunstvorm van waterpoppenspel , uniek voor dat land. De poppen zijn gemaakt van hout en de shows worden uitgevoerd in een middelhoog zwembad. Een grote staaf onder water wordt door poppenspelers gebruikt om de poppen te ondersteunen en te controleren, waardoor het lijkt alsof de poppen over water bewegen. De oorsprong van deze vorm van poppenspel gaat zevenhonderd jaar terug, toen de rijstvelden overstroomden en de dorpelingen elkaar vermaakten. Poppenkastcompetities tussen Vietnamese dorpen leidden uiteindelijk tot de oprichting van geheime en exclusieve poppenverenigingen.
.jpg)
India heeft een lange traditie van marionetten poppenspel met scharnierende ledematen die door touwtjes worden bestuurd. In het oude Indiase epos Mahabharata zijn er verwijzingen naar poppen. Kathputli, een vorm van marionetten poppenspel afkomstig uit Rajasthan, is opmerkelijk en er zijn veel Indiase buiksprekers en poppenspelers.
Poppenspel op TV
Tekst