Noorderlicht

Noorderlicht in Lapland

Het noorderlicht, ookwel Aurora Borealis of poollicht genoemd, is een natuurfenomeen waarin flarden van licht hoog aan een heldere nachthemel te zien zijn. Het noorderlicht kun je alleen zien in een specifiek gebied rondom de Noordpool.

Hoe ziet noorderlicht eruit?

Noorderlicht bestaat uit meerkleurig, wazig en langzaam bewegend licht dat op ongeveer 100 tot 1000 kilometer hoogte boven het land zweeft. Vaak is het licht groenig-geel, maar violet tot rood komen ook voor.

De vorm van het lichtschijnsel kan ook verschillend zijn: boog-, gordijn- en sluiervormig. Onderaan heeft het licht vaak een scherpe rand. Daarboven wordt het licht waziger. Je kunt de vorm vergelijken met de rook die opstijgt als je een lucifer uitblaast. Noorderlicht kan ook waziger zijn dan hierboven omschreven. Dan is het licht een stuk minder goed merkbaar. Dan wordt het licht diffuus genoemd.

Hoe ontstaat noorderlicht?

Zonnevlam schiet elektrisch geladen zonnedeeltjes de ruimte in.

Het ontstaan van noorderlicht begint bij de zon. In de zon ligt een heleboel energie opgeslagen. Als een deel van die energie plotseling vrijkomt ontstaan er zonnevlammen. Bij zo’n energie-uitbarsting komen er een heleboel elektrisch geladen deeltjes vrij. Sommige van die ‘zonne’deeltjes worden zo heet dat ze zich losmaken van de zwaartekracht van de zon en met snelheden van wel 450 km/s de ruimte in vliegen. Dit verschijnsel noem je een zonnewind.

Die elektrisch geladen deeltjes worden vervolgens aangetrokken door magnetische velden om de planeten in het zonnestelsel. Zo’n magnetisch veld kun je met het blote oog niet zien, maar het beschermt de planeten, en dus ook de aarde, tegen gevaren van buitenaf, zoals zonnewinden. Als dat magnetische veld om de aarde er niet was, dan zou de aarde verschroeid worden door zonnewinden. Dan zouden de oceanen verdampen en dan zou leven op aarde onmogelijk zijn.

Maar het kan weleens voorkomen dat er elektrisch geladen zonnedeeltjes in het magnetisch veld van de aarde terechtkomen. Op dat moment worden ze afgebogen naar een van de polen (de noordpool of de zuidpool). De aarde is het meest kwestbaar op de magnetische polen. Op de polen reageren de elektrisch geladen zonnedeeltjes met gassen die zich in de atmosfeer van de aarde bevinden. Die reactie komt in de vorm van een lichtschijnsel... et voila: het noorderlicht.

Wanneer kun je noorderlicht zien?

Het noorderlicht is er eigenlijk altijd, maar het is lang niet altijd zichtbaar. Hieronder een aantal dingen waarmee je rekening moet houden als je het wilt zien.

Locatie

De locatie waar het het beste te zien is, is in een cirkelvorm om de Noordpool heen. Ongeveer ter hoogte van Noord-Alaska, Noord-Canada, Noord-Noorwegen en Noord-Rusland. In de afbeelding hiernaast kun je zien in welk gebieden het noorderlicht het meest helder is. Hoe verder weg je van dit gebied af gaat hoe minder zichtbaar het licht is. In Nederland is het noorderlicht bijna nooit te zien. Soms in het verre noorden van Nederland kun je het met een scherpe camera zien, maar helaas niet met het blote oog.

Weer

Het weer kan de kans op zichtbaar noorderlicht verkleinen. Als het bewolkt is zie je er niets van. Het moet dus helder weer zijn.

Seizoen

Het seizoen is ook belangrijk. In de zomer is het door de stand van de aarde ten opzichte van de zon, vrijwel de hele dag licht. Om het noorderlicht te kunnen zien moet het donker zijn. Daarom heb je de beste kans tussen de winter en de lente, als de noordpool de hele dag van de zon afgekeerd staat.

Zonactiviteit

Tot slot speelt de zon ook nog een belangrijke rol. Eens in de elf jaar is de zon het actiefst. Dat betekent dat er meer zonnewinden dan normaal voorkomen en het noorderlicht dus beter zichtbaar is.

Kleuren

Het noorderlicht komt in veel verschillende kleuren en vormen voor. De kleur die je ziet heeft te maken met de reactie van de elektrisch geladen deeltjes op de gassen in de atmosfeer van de aarde. Elk gas reageert anders. De meest voorkomende kleur is groen, die wordt veroorzaakt door de reactie van het gas zuurstof. Stikstof reageert met blauwe en rode kleuren.

Bestaat er ook zuiderlicht?

Zuiderlicht is eigenlijk hetzelfde als noorderlicht, maar dan aan de Zuidpool. Daar ligt Antarctica. Daar woont niemand, behalve pinguïns en een paar onderzoekers. Het zuiderlicht wordt ook Aurora Australis genoemd.

Literatuur

• Aurora Zone. (z.d.). The Northern Light colours. Geraadpleegd op 3 november 2019, van https://www.theaurorazone.com/about-the-aurora/the-science-of-the-northern-lights/the-northern-lights-colours
• John, D. (2007). Sterrenkunde. Bath: Parragon.
• Lynch, D. (2006). Licht en kleur in de natuur. Cambridge: Cambridge University Press.
• Savage, C. (1994). Aurora: the mysterious nothern lights. Vancouver: Greystone Books.