Tandarts

Tandartsenpraktijk op de Vliegbasis Spangdahlem in Duitsland.

Tandsteen of tandplak

De tandarts is iemand die medisch bevoegd is om gebitten te controleren en te herstellen. De meeste mensen kennen de tandarts natuurlijk van de (half)jaarlijkse routinecontrole van hun gebit. Maar ook als er echt iets is met je gebit, als je bijvoorbeeld gaatjes hebt, dan is de tandarts meestal de eerste waarmee je te maken krijgt.

Een tandarts heeft een tandheelkundige opleiding gevolgd.

Veel mensen vinden het niet fijn om naar de tandarts te gaan. Zeker als ze zelf al voelen dat ze een gaatje hebben. Vaak kun je dat voelen bij het drinken van koude en warme dranken. Als je een gaatje echter niet laat behandelen, dan kan de schade alleen maar groter worden. Een gaatje ontstaat namelijk door voedingsstoffen die het glazuur (het buitenste laagje) op je tanden kan aantasten. Helaas hebben mensen niet allemaal een even sterk gebit. Er zijn mensen die zelden gaatjes hebben, terwijl anderen steeds 'de pineut' zijn. Heb je eenmaal een gaatje, dan wordt de kalk in je tand of kies (element) verder aangetast en zal het gaatje steeds groter worden. Als het té groot wordt komt het uiteindelijk bij de tandkamer, waar de zenuwen zitten. Dat kan erg zeer doen. In zo'n geval is een wortelkanaalbehandeling nog een van de weinige dingen die gedaan kunnen worden om het element te redden. In het ergste geval moet het element getrokken worden.

Vooral suiker is een boosdoener als je het hebt over tandbederf. In je mond verandert het in dat zuur wat de tanden kan aantasten. Door je gebit goed schoon te houden (poetsen, tandenstokers en flosdraad gebruiken), kun je een hoop voorkomen.

Sommige mensen hebben van nature meer last van tandsteen. Dit is ook een soort kalk dat op je glazuur gaat zitten. Het wordt ook wel tandplak genoemd. Hierdoor krijg je bruine of gele randen op de tanden en kiezen, meestal bij het tandvlees. Nadeel daarvan is dat je tandvlees gaat ontsteken en het gaat bloeden. Als hier niets aan gedaan wordt, dan kunnen tanden en kiezen los gaan zitten. Meestal is het de mondhygiënist(e) die dit schoonmaakt.

Het werk van de tandarts en de mondhygiënist(e) is als een beeldhouwer op een heel klein vlak. Ze moeten dus heel precies werken en hebben daar vele instrumenten voor.

Geschiedenis

Vroeger was tandarts nog geen apart beroep. De barbier deed het werk van de tandarts, maar hij was ook kapper en chirurg. In sommige landen (India bijvoorbeeld) is dat nog steeds zo.

Instrumenten

Het haakje gebruikt de tandarts om het vuil uit de tanden te halen of om te voelen of er geen gaatje in de tand zit. Dit noemt men ook wel de sonde.

De tandarts gebruikt ook een spiegeltje om achter de tanden of de kiezen te kijken. Zo ziet hij alles beter.

In jouw mond kan er ook een zuigslangetje hangen. Hiermee zuigt de tandarts het speeksel weg als je lang je mond moet open houden.

De tandarts kan ook een boor gebruiken. Hiermee boort de tandarts gaatjes in een slechte tand. Daarna kan hij het gaatje vullen.

Ook de tandarts kan een tandenborstel gebruiken om jouw tanden schoon te maken.

Moeten er toch tanden of kiezen getrokken worden, dan komen daar speciale tangen bij aan te pas.

Alle instrumenten moeten speciaal gereinigd worden. Dit gebeurt in een autoclaaf.

Soms moet er een röntgenfoto van het gebit gemaakt worden om te kunnen zien wat er in of onder de tand aan de hand is.

De assistente

Hij of zij moet vulmateriaal klaarmaken en aangeven, water en speeksel tijdens behandelingen wegzuigen. Ook verzorgt de assistente het schoonmaken en steriliseren van de tandartsinstrumenten. Daarnaast doet de assistente receptiewerk, zoals maken van afspraken met patiënten en het beantwoorden van de telefoon. De tandartsassistente regelt ook de afspraken. Dat noemen we ook wel een balie-assistente. Namens de tandarts kan zij een verwijzing naar een tandartsspecialist geven en moet daarbij van alles uitleggen aan de patiënt.

De orthodontist

Een orthodontist is iemand die is gespecialiseerd in de ontwikkeling van de kaak en het gebit. Als de groei daarvan niet 'normaal' verloopt kan de orthodontist ingrijpen meestal door middel van een beugel. Op die manier kan kaakgroei en de tandstand in goede banen worden geleid. De meeste patiënten worden behandeld in de periode dat het blijvende gebit doorbreekt (10 tot 15 jarige leeftijd). Meestal kom je bij een orthodontist omdat de 'gewone' tandarts je naar de orthodontist doorverwijst.

De mondhygiënist(e)

Een tandarts aan het werk bij een meisje op de Filipijnen.

Een röntgenfoto van een deel van een menselijk gebit. Tandartsen gebruiken deze techniek om onder andere tandbederf op te sporen. Ook zijn duidelijk de melktanden boven de volwassen kiezen te zien.

Een mondhygiënist werkt meestal in de praktijk van een tandarts of tandartsspecialist. Mondhygiënisten geven voorlichting over gebitsonderhoud en doen behandelingen, zoals het verwijderen van tandsteen en het geven van fluorbehandelingen. Mondhygiënisten bereiden patiënten voor op een tandvleesoperatie en assisteren daar soms bij. Veel mondhygiënisten werken bij een orthodontist. Ze maken afdrukken van het gebit (happen) of plakken brackets, je weet wel: van die metalen plakkertjes voor de vaste beugel. De mondhygiëniste heeft een driejarige of tweejarige HBO opleiding gedaan en mag minder dan een mondzorgkundige. Op dit moment zijn er ook best veel die zelf een eigen praktijk hebben

De kaakchirurg

De tandarts kan je ook doorverwijzen naar de kaakchirurg als er een wat ingewikkelder ingreep nodig is dan bijvoorbeeld alleen het vullen van een gaatje. Bijvoorbeeld het laten trekken van je verstandskies of als je kaak geopereerd moet worden (bijvoorbeeld bij een wortelpuntontsteking).

De endodontoloog

De endodontoloog is een tandarts die gespecialiseerd is behandelingen van het wortelkanaal van je tanden en kiezen.

Parodontoloog

Je wordt naar de parodontoloog verwezen als je bijvoorbeeld problemen met je tandvlees hebt.

Patiëntenkaart

Patiëntenkaart van een willekeurige patiënt

Van elke patiënt houdt men op de tandartspraktijk een patiëntenkaart bij. Tegenwoordig staan deze in een computerbestand. Behalve de persoonsgegevens (hier fictief) en een pasfoto kunnen de gedane behandelingen worden genoteerd. In het grijze vlak zie je de tanden en kiezen (gebitsstatus) van een volwassen persoon afgebeeld, en wel zo als de tandarts er tegenaan kijkt. Elke tand en kies heeft een nummer. Ook zie je dat elke tand of kies uit meerdere vlakjes bestaan. Die vlakjes hebben een eigen Latijnse naam. Dit wordt meestal in de geneeskunde gedaan, omdat deze termen over de hele wereld door (tand)artsen gebruikt worden. Dus als er in het buitenland er iets aan je gebit moet gebeuren, dan kan de buitenlandse tandarts eventueel de gegevens van de gedane handelingen meegeven zodat je eigen tandarts precies weet wat er gedaan is.

Je gebit kun je in 4 groepen verdelen. Voor de tandarts linksboven is groep 1, rechtsboven is 2, rechtsonder is 3 en linksonder is 4. Voor jezelf moet je dus links en rechts omwisselen.

De vlakken:

• het occlusale vlak (O) of ook kauwvlak genoemd in geval van de kiezen. Bij de snijtanden heet dit de incisale rand of snijrand (I).
• het vestibulaire of buccale (B) vlak: namelijk het vlak dat tegen de wangen (bucca) gelegen is. Daar waar de lippen (labia) zich bevinden noemt men het "labiale vlak".
• het linguale vlak (L) voor de ondertanden is het vlak dat tegen de tong aanligt. In geval van de boventanden spreekt men van het palatinale vlak omdat het aan de kant van het verhemelte (= palatum) ligt.
• het mesiale vlak (M) is het vlak dat tussen twee elementen ligt, gezien vanuit de zogeheten mesiaallijn ligt (denkbeeldige middenlijn van het lichaam, midden tussen de voortanden 11 en 21). Bij 11 zit het mesiale vlak dus rechts en bij 21 links.
• het distale vlak (D) is het vlak dat ook tussen twee elementen ligt, maar dan van de middenlijn af gezien. Het tegenovergestelde dus van het mesiale vlak. Bij 11 zit het distale vlak dus links en bij 21 rechts.

Op de kaart is aangegeven dat er een composietvulling gemaakt bij element 16 (1 is linksboven en 6 is het zesde element vanaf de mesiaallijn). Composiet is een kunststof dat kneedbaar is als de tandarts het in het geboorde gat stopt en kan vormgeven. Met behulp van ultraviolet licht wordt het hard en heeft het bijna dezelfde kleur als je tanden. Vroeger werd er amalgaam gebruikt. Dat is een verbinding van kwik met andere metalen. Dit wordt bijna niet meer gebruikt.

Er staat ook aangegeven dat het een 3 vlaks MOD vulling is. Dus de vlakken mesiaal - occlusaal en distaal zijn hier eerst weggeboord, schoongemaakt en vervolgens gevuld. Soms moet de tandarts daarbij een metalen stripje om de kies heen gebruiken dat hij vastklemt. Zo krijg je een vormpje waarbij de composietvulling niet naar alle kanten kan gaan.

Schooltandarts

Vroeger was er een speciale tandarts voor op school, de schooltandarts. Deze is er nu niet meer.

Links

• Tandartsfilmpje
• Ivoren kruis
• Vereniging van tandartsen