Grachtenpand

Verschillende grachtenpanden

Een grachtenpand is een huis, dat aan een gracht ligt. Grachtenpanden zijn vaak oud; de meeste komen uit de Gouden Eeuw (17e eeuw). Ze zijn vaak smal, hoog en rijk versierd. In veel oude steden in Nederland bevinden zich grachtenpanden. De grachtenpanden van Amsterdam zijn bekend, maar ook steden als Leiden, Haarlem, Delft en Gouda hebben vele grachtenpanden.

De huizen zijn over het algemeen smal en hoog, doordat men vroeger alleen over de breedte van het huis belasting betaalde. Inmiddels is dat niet meer zo. De huizen zijn overigens ook vaak erg diep. Soms is er zelfs nog een (gemeenschappelijke) achtertuin. Een grachtenpand was in de Gouden Eeuw een statussymbool; alleen de rijken konden ze betalen en laten bouwen. Hoe rijker de voorgevel versierd was, hoe meer geld iemand had. Bij de voorgevel zijn de ramen onder altijd groter dan de ramen boven in verband met het daglicht. De voorgevel werd vaak versierd met beelden, ornamenten en hoekstenen. Sommige grachtenpanden liggen een halve verdieping boven de straat in verband met overstromingen. Zij hebben dan een trap naar de deur.

Sommige mensen waren vroeger zo rijk dat ze niet één maar twee grachtenpanden hadden. Als je twee of meer grachtenpanden naast elkaar ziet staan, die in dezelfde stijl gebouwd zijn, betekent dat dat de bouwer vrij rijk was. De grachtenpanden staan bekend om de top van de gevels. Zo is er de trapgevel, de klokgevel, de lijstgevel en de halsgevel. Grachtenpanden raakten in de 18e eeuw uit de mode en werden omgeruild voor buitenhuizen (buiten de stad). Nog altijd zijn grachtenpanden geliefde woningen, maar weinig mensen kunnen een geheel grachtenpand betalen. Vaak zijn de grachtenpanden verdeeld onder winkels, bedrijven, kantoren, studentenwoningen en appartementen. De burgemeester van Amsterdam heeft een grachtenpand als ambtswoning.