Molukkers in Nederland

Eilandengroep de Molukken

In 1951 kwamen er ruim 12.500 Molukkers naar Nederland. De Molukken liggen in het oosten van Indonesië.

De Molukken bestaat uit meer dan 1.000 eilanden, waarvan meer dan de helft onbewoond is. Het heeft een oppervlakte van 74.505 vierkante kilometer.

Molukken is afgeleid van het Arabische Jazirat al-Muluk, dit betekent Eiland der Koningen. Nederlanders hebben de Molukken in twee delen gedeeld: De Molukken (midden en zuiden) en de Noord-Molukken.

Op de Noord-Molukken hebben de meeste mensen het islamitische geloof, op de Zuid-Molukken zijn de meeste mensen christelijk.

De Molukken en zijn geschiedenis

De Molukken waren de enige eilanden waar kruidnagel en nootmuskaatbomen groeiden. Veel Europese landen, waaronder Nederland, hadden veel interesse in deze kruiden. Kruiden wordt met een mooi woord specerijen genoemd.

Spanjaarden, Engelsen en Nederlanders wilden allemaal de Molukken in handen krijgen vanwege die specerijen. Het waren uiteindelijk de Nederlanders die de baas werden over de specerijenhandel. Na veel bloedige veldslagen werd de lokale bevolking gedwongen samen te werken met de Nederlanders.

In het begin van de 17e eeuw, vestigden de Nederlanders zich steeds meer op de Molukken en bouwde een groot fort op eiland Ternate. Dit fort werd 'Fort Oranje' genoemd. Dit gebeurde namens de Verenigd Oost-Indische Compagnie (VOC) voor de specerijenhandel. De Molukken is een eilandengroep en is dus omringd door water. Met zijn kostbare specerijen, waren de Molukken alleen per boot en schepen te bereiken. Door de VOC (opgericht in 1602), die opgericht is door een Nederlander, kregen de Nederlanders macht over die belangrijke handel.

Koninklijk Nederlands-Indisch Leger

Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL)

Het eiland Ambon werd het belangrijkste eiland van de Nederlandse specerijenemperium. Maar de Molukken bestond uit veel meer eilanden en daardoor verliest Ambon zijn belang als centrum van de specerijenhandel.

Door de komst van de Nederlanders op de Molukken, bekeerden meer dan de helft van de Ambonezen zich tot het christendom. Daardoor werden zij als betrouwbaarder en geschikter gezien dan de islamitische Molukkers, waardoor zij deel uitmaakten van het Nederlands koloniale leger.

Om het gebied te blijven beschermen tegen de Engelse en de Spanjaarden die nog steeds interesse hadden in de specerijen op de Molukken, hadden de Nederlanders hulp nodig van Zuid-Molukse militairen. Ze schakelden hun hulp in, omdat zij bekend stonden als goede soldaten. In 1830 werd het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) opgericht.

Tweede wereldoorlog

Op 8 maart 1942 bezette de Japanners Nederlands-Indië. Er werden toen ook veel Zuid-Molukse KNIL-militairen gevangengezet. Direct nadat de Japanners zich hadden overgegeven werd het bestuur van Nederlands-Indië overgenomen door de Indonesiërs. Op 27 december 1949 riepen zij de onafhankelijke republiek Indonesia uit.

Nederland wilde zijn kolonie niet opgeven. Met de inzet van de Zuid-Molukse KNIL-militairen, probeerde Nederland zijn kolonie te behouden. Dit hield in dat de Zuid-Molukse KNIL-militairen tegen hun eigen volk moest vechten, de Indonesiërs. Het lukte Nederland niet om hun kolonie te behouden.

Een kolonie is een gebied buiten het eigen land, dat bedoelt is om in cultuur te brengen of om winst te maken.

Indonesië was voor lange tijd een kolonie van Nederland en voor Nederland als doel om winst te maken met de specerijen die zich in Indonesië bevinden.

Nederlandse onderhandelaars probeerden voor de Zuid-Molukkers te zorgen dat zij een eigen deelstaat zouden krijgen, maar dat lukte ze niet en het werd een provincie van Oost-Indië, gelegen in de republiek Indonesia.

Republiek der Zuid-Molukken

De Molukkers riepen op 25 april 1950 de onafhankelijke staat RMS (Repblik Maluku Selatan) uit.

J.M. Manuhutu werd de president van de nieuwe republiek, maar door zowel de Nederlanders als de Indonesiërs, werd die nieuwe staat RMS niet erkent.

Nadat Indonesië geen kolonie meer was van Nederland en dus onafhankelijk was geworden, keerden een groot deel van de militairen terug naar Nederland. Hierdoor kwamen de ex-KNIL-militairen in de problemen, omdat zij tegen de Indonesiërs hadden gevochten en zij geen eigen staat meer hadden. Zij zagen geen mogelijkheid om in Indonesië te blijven.

Molukkers naar Nederland

In tegenstelling tot wat veel mensen denken zijn zij dus geen vluchtelingen of arbeidsmigranten. Op 21 maart 1951 kwamen bijna 4000 KNIL-militairen met grote passagiersschepen aan in de haven van Rotterdam. Zij kwamen met hun gezinnen, dit waren ruim 12.500 Molukkers,

De gezinnen hoopten te kunnen terugkeren zodra de RMS als officiële staar werd erkent. De Molukkers wilden wel terug, maar dan alleen gezamenlijk en naar een eigen Zuid-Molukse republiek. Voor Indonesië was dit onbespreekbaar.

Molukkers in Nederland

De 12.500 Molukkers werden als tijdelijke oplossing op diverse plekken in Nederland ondergebracht in voormalige Joden barakken, zoals kamp Westenbork. Dit was zeer mensonwaardig, maar de Molukkers hadden geen keus. De KNIL-soldaten werden kort na aankomst door Nederland ontslagen uit dienst en stonden dus in een koud kikkerland vast tussen wal en schip. De voormalige KNIL-soldaten werkten hard en kregen van de regering een klein bedrag, zo’n 3 gulden per week, om van rond te komen. Dit was natuurlijk niet genoeg en daarom gingen veel KNIL-soldaten zwart werken bij de boeren in de buurt.

De Nederlandse regering wilde dat de Molukkers zo snel mogelijk weer zouden vertrekken en richtte de wooncomplexen zo in dat een integratie of contact met Nederlanders onmogelijk was. Het duurde daarom tientallen jaren voordat de Molukkers een duidelijke rechtspositie kregen.

Molukse wijken in Nederland

In 1960 werden de eerste Molukse woonwijken opgeleverd.

Toen het de Molukkers duidelijk werd dat er nog lang geen eigen republiek zou komen, probeerden ze een nieuw leven te beginnen hier in Nederland. Veel kregen een woning aangeboden in “Molukse Wijken”, waar alleen Molukkers woonden, met een eigen stichting (buurtcentrum) en kerk.

Opstand van de Molukkers

Ondanks de langzaam maar zekere integratie waren de Molukkers vooral ongeschoolde arbeiders. Onder de jongeren kwam veel baldadigheid voor door hun taal- en leerachterstanden waardoor zij radicaliseerden met oog op het RMS-ideaal.

In de jaren 70 werden er twee treinen gekaapt, een school gegijzeld en de Indonesische Ambassade bezet door kleine groepen jonge, Molukse fanatiekelingen. Hierbij vielen een aantal doden. Deze Molukse jongeren voelden zich genoodzaakt tot deze radicale acties om aandacht te vragen voor het RMS-ideaal; om alsnog een onafhankelijke republiek te creëren. Nederland had destijds aangegeven om de Molukkers daarbij te helpen, maar was deze belofte niet nagekomen. De jongeren voelden zich door Nederland in de steek gelaten.

Geciteerde werken

Exel, M. v. (2009, mei 30). Moluks terrorisme in Nederland. Opgehaald van Is Geschiedenis: https://isgeschiedenis.nl/wp-content/uploads/2011/06/Moluks-terrorisme-in-Nederland-M.J.-van-Exel-MA.pdf

Giessen, I. v. (2015, augustus 20). Molukkers in Nederland. Opgehaald van Universiteit Leiden: https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/36966/Scriptie%20Ingeborg%20van%20der%20Giessen%20(definitieve%20versie).pdf?sequence=1

Hoeks, S. (1998, december 11). Molukse treinkaper vertelt relaas. De Volkskrant, p. 1.

Pollman, T., & Seleky, J. (1979). Istori - Istori Maluku, het verhaal van de Molukkers. Amsterdam: De Arbeiderspers.

SLO. (2010, oktober 1). Uitwerking bij W&T - Denkwijzen hanteren. Opgehaald van SLO - Wetenschap en Technologie: http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-en-t/onderzoeken-en-ontwerpen/denkwijzen-hanteren

Smeets, H., & Steijlen, F. (2006). In Nederland gebleven, de geschiedenis van Molukkers 1951-2006. Amsterdam/Utrecht: Bakker/Moluks Historisch Museum.

TULE. (2017, oktober 6). Oriëntatie op jezelf en de wereld. Opgehaald van TULE SLO: http://tule.slo.nl/OrientatieOpJezelfEnWereld/F-KDOrientatieJezelfEnWereld.html