IJsbeer: verschil tussen versies

Uit Wikikids
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Regel 1: Regel 1:
  +
{{Taxobox zoogdier
−
{{dier
  
  +
| status = Kwetsbaar
−
|Naam= IJsbeer
  
  +
| statusbron = 2008
−
|Wetenschappelijke naam= Ursus maritimus
  
  +
| rl-id = 22823
−
|Afbeelding= [[Afbeelding:Artisijsbeer.jpg|200px]]
  
  +
| afbeelding = Polar Bear AdF.jpg
−
|IUCN-status= Kwetsbaar
  
  +
| orde = [[Roofdieren|Carnivora]] (Roofdieren)
−
|Leefgebied= [[Noordpool]], [[Rusland]], [[Groenland]], [[Canada]] en [[Alaska]]
 
  +
| familie = [[Beren|Ursidae]] (Beren)
−
|Leefomgeving= Noordpoolgebied: [[toendra]]gebieden
  
  +
| geslacht = ''[[Ursus (geslacht)|Ursus]]''
−
|Familie= Beren
  
  +
| w-naam = ''Ursus maritimus''
−
|Soort= [[Zoogdier]]
  
  +
| auteur = [[Constantine Phipps|Phipps]]
−
|AfbeeldingLeefgebied=
  
  +
| datum = 1774
  +
| afbeeldingII = Polar bear range map.png
  +
| afbeeldingIItekst = Leefgebied ijsbeer
  +
| afbeeldingIII = Polar Bear 2004-11-15.jpg
  +
| commons = Category:Ursus maritimus
  +
| species = Ursus maritimus
 
}}
  
}}
  +
De '''ijsbeer''' of '''poolbeer''' (''Ursus maritimus'', voorheen: ''Thalarctos maritimus'') is een grote geelwitte [[beren|beer]], die langer en groter is dan de andere beren (Ursidae). De ijsbeer komt enkel voor in en rond het [[noordpoolgebied]]. Hij is het meest [[vleesetend]] van alle beren, en leeft vooral van [[zeehonden]].
−
'''IJsberen''' zijn de koningen van het Noordpoolgebied. Ze worden de koningen van het Noordpoolgebied genoemd, omdat zij bovenaan de voedselketen staan. Geen enkel dier op de Noordpool durft op de ijsbeer te jagen! Het zijn de grootste roofdieren van de wereld, die op het land leven. IJsberen zijn zoogdieren die op het land leven en op ijsschotsen. IJsberen kunnen wel 25 tot 30 jaar oud worden.
 
   
  +
== Afkomst ==
−
Een mannetjesijsbeer kan wel 300 tot 800 kilogram wegen, terwijl een vrouwtjesijsbeer hooguit 150 tot 300 kilogram weegt. IJsberen kunnen wel meer dan 2 meter groot zijn. Dat is groter dan een volwassen mens. Hun vacht bestaat uit twee lagen. Een laag is een dikke vetlaag, die hen warmt houdt tegen de kou. De andere laag bestaat uit dekharen. Deze haren zien er wit uit, maar zijn eigenlijk doorzichtig en hol. De haartjes stoten water af, waardoor ijsberen na het zwemmen niet nat blijven. Wat bijzonder is, is dat een ijsbeer eigenlijk helemaal niet wit is van kleur. De huid van een ijsbeer is namelijk zwart! Al die dekharen zorgen ervoor dat wij die zwarte huid niet zien en hij een lekkere dikke vacht heeft tegen de kou. De huid van een ijsbeer is zwart, omdat hij dan meer warmte van de zon kan opnemen. Op de naakte delen van zijn lichaam kan je zijn zwarte huid ook zien, bijvoorbeeld bij zijn neus en zijn lippen. Onder aan de voeten van de ijsbeer zitten haartjes en kussentjes, zodat hij niet uitglijdt op het ijs. Hierdoor kunnen ijsberen niet alleen lopen over het ijs, maar ook tot 40 kilometer per uur rennen.
 
  +
De ijsbeer is een soort waarvan wordt gedacht dat hij tijdens het [[Pleistoceen]], zo'n 2 miljoen tot 400.000 jaar geleden, ontstaan is, mogelijk uit [[Siberië|Siberische]] populaties van de [[bruine beer]]; onderzoek uit 2011 op [[mitochondriaal DNA]] (mtDNA) zou echter wijzen op afstamming vanuit een Ierse populatie van de bruine beer.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-13965286 Polar bears have maternal Irish brown bear ancestors], BBC, bezocht op 9 juli 2011.</ref> Onderzoek uit 2012, deze keer op [[nucleair DNA]] (DNA uit de celkern), wijst echter op een eerdere afsplitsing van zijn soortgenoten: circa 600.000 jaar geleden. De onderzoekers stellen dat de eerdere conclusie op basis van het mtDNA bijvoorbeeld aan [[hybride (biologie)|hybridisatie]] met bruine beren te wijten kan zijn. Doordat er toen door het warme klimaat minder ijsberen waren, konden de gevolgen van hybridisatie groot worden en zo uiteindelijk het oorspronkelijke ijsbeer-mtDNA vervangen.<ref>{{Citeer web|url=http://www.livescience.com/19785-ancient-polar-bears.html|uitgever=Live Science|datum=19 april 2012|bezochtdatum=19 april 2012|titel=Dawn of Polar Bears Far Earlier Than Thought}}</ref>
   
  +
== Beschrijving ==
−
IJsberen eten zeehonden, vissen, witte dolfijnen, kleine walvissen, zeevogels, rendieren en in de herfst zelfs bessen. Heel soms jaagt de ijsbeer ook op de mens, maar dat gebeurt eigenlijk alleen wanneer hij zichzelf probeert te beschermen. Mensen jagen helaas nog op de ijsbeer en dat is illegaal. De ijsbeer is een bedreigde diersoort en dat komt niet alleen door het jagen, maar ook door de opwarming van de aarde. De temperatuur op aarde stijgt door broeikasgassen en daardoor smelt het ijs enorm snel. Het leefgebied van de ijsbeer verdwijnt en de ijsbeer is daarmee met uitsterven bedreigd.
 
  +
De ijsbeer is zeer groot en krachtig. Mannetjes worden 2,3 tot 2,6 meter lang en wegen 300 tot 800 kilogram. Vrouwtjes zijn kleiner dan de mannetjes en worden 1,8 tot 2 meter lang en 150 tot 300 kilogram zwaar.<ref>{{Citeer web|url=http://eol.org/pages/328580/details|titel=Facts about Polar Bear (''Ursus maritimus'')|uitgever=Encyclopedia of Life|bezochtdatum=3 maart 2012}}</ref> De ijsbeer heeft een lange nek en een grote neus. Onder de vacht is de huid zwart, wat te zien is op de naakte delen zoals de neus en de lippen. De haren van de vacht zijn niet wit, maar doorzichtig en hol. De kleur van de vacht is, afhankelijk van de tijd van het jaar, lichtval en de hoeveelheid vuil in de vacht, gelig wit tot vuil grijs. Hij is waterafstotend en houdt de warmte van de zon vast. Daarnaast heeft de ijsbeer een dikke [[onderhuidse vetlaag]], waarmee hij warmte vasthoudt.
  +
De ijsbeer heeft vliezen tussen zijn tenen, waardoor hij beter kan zwemmen. Zijn achterpoten gebruikt hij als een soort roer om mee te sturen. IJsberen hebben een kleine staart, ongeveer acht tot tien centimeter lang.
   
  +
IJsberen worden zelden ouder dan 25 jaar.<ref name=hemstock29-35>Hemstock, pp. 29–35</ref> De oudste wilde beer waarvan de leeftijd bekend was, stierf op een leeftijd van 32 jaar, terwijl het oudste exemplaar in gevangenschap overleed op een leeftijd van 43 jaar.<ref name=wrigley>{{cite web|url=http://www.polarbearsinternational.org/rsrc/files/pbispring08.pdf|title=The Oldest Living Polar Bear|last=Wrigley|first=Robert E.|date=Spring 2008|work=Polar Bears International Newsletter|publisher=Polar Bears International|accessdate=9 Juni 2008|format=PDF |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080626110834/http://www.polarbearsinternational.org/rsrc/files/pbispring08.pdf <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 26 juni 2008}}</ref><ref name=":0">{{Citeer web|url=http://www.eol.org/pages/328580|titel=''Ursus maritimus'' Phipps, 1774 |bezochtdatum=18 januari 2011|uitgever=Encyclopedia of Life}}</ref>
−
== Leven ==
  
−
Alle ijsberen hebben een territorium. Dat is een gebied waar ijsberen rondzwerven op zoek naar voedsel. Op de Noordpool kan zo'n territorium van een ijsbeer wel meer dan honderden kilometers groot zijn. Als een ijsbeer op zoek is naar voedsel, doet hij dit meestal alleen. Ze jagen in het water of op het ijs. Wanneer zij op het ijs jagen hebben zij een goede camouflage (schutkleur) in de sneeuw. Hierdoor kunnen ijsberen hun prooi goed besluipen zonder gezien te worden. IJsberen jagen op heel veel pooldieren, maar vooral op zeehonden. Ze vinden het vet van een zeehond namelijk erg lekker.
  
   
  +
== Voortplanting ==
−
Daarnaast zijn ijsberen hele goede zwemmers. IJsberen hebben zwemvliezen tussen hun voorpoten en ze hebben een groot lichaam en een slanke nek. Deze steekt boven het water uit wanneer zij zwemmen. IJsberen kunnen onder water ook hun neusgaten dicht houden, waardoor zij zelfs 100 kilometer ver kunnen zwemmen zonder te stoppen.
  
  +
De paringstijd is van maart tot juni, met een piek in april. De ijsbeer kent een [[verlengde draagtijd]], en het embryo komt waarschijnlijk pas in oktober of november in ontwikkeling. De [[draagtijd|dracht]] duurt daardoor 200 tot 250 dagen (7 tot 8 maanden). Er zijn meestal 2 jongen, die in december of januari in een sneeuwhol worden geboren. Een enkele keer worden één tot vier welpen geboren. Bij de geboorte zijn de jongen ongeveer 600 gram zwaar en 25 centimeter lang. De oogjes zitten dicht en de diertjes zijn bedekt met dun haar.
   
  +
Een drachtig vrouwtje brengt de winter door in een sneeuwhol dat zij zelf heeft gegraven. Het hol wordt gegraven in een sneeuwheuvel, op plaatsen waar de sneeuw hard en stevig is. Na een tunnel bevindt zich de kraamkamer. Soms bevinden zich meerdere kamers in een hol, maar meestal slechts eentje, waarin het ijsbeervrouwtje overwintert. Het hol bevindt zich over het algemeen op het vasteland, aan de kust, maar soms wordt het gegraven op het pakijs.
−
IJsberen hebben het nooit echt koud. Zelfs niet onder een deken van sneeuw. Dat gebruiken ze juist om warm te blijven tegen koude temperatuur en harde wind.
 
−
IJsberen leven niet in groepen, maar zijn liever alleen. Alleen de moeder ijsbeer en haar jongen blijven bij elkaar. Vader en moeder ijsbeer zijn alleen bij elkaar tijdens het paren, in april of mei. Als het winter wordt graven de vrouwtjes ijsberen een diep hol. Voordat zij daar in gaat, eet het vrouwtje eerst heel veel voedsel. Dit doet zij zodat zij niet tijdens haar winterslaap wakker hoeft te worden om te gaan eten. Ze heeft nu namelijk al genoeg voedsel in haar lichaam zitten. De hele winter blijft het vrouwtje in haar hol en haar hart klopt ook trager dan normaal. Dit doen ijsberen om energie te besparen. Tot in februari slapen de vrouwtjes. Ze hebben in hun slaap dan al jongen gekregen, die vette melk drinken bij de moeder. Bijzonder is dat ijsberen meestal een tweeling krijgen. Pasgeboren ijsbeertjes zijn doof, blind en wegen nog minder dan 1 kilogram! Ze hebben hun moeder echt nodig om warm te blijven en te blijven leven. IJsbeermoeders beschermen hun baby's daarom goed. Ze zorgen ongeveer 2 jaar voor hen met heel veel liefde. Moeder ijsbeer leert de baby ijsberen jagen, zwemmen en zoeken naar voedsel. Mannetjes ijsberen gaan hun eigen gang en houden geen winterslaap. Zij zijn in de winter druk op zoek naar voedsel en een nieuwe plek om te overleven.
  
   
  +
De jongen verlaten het hol voor het eerst in maart of april, als ze ongeveer drie maanden oud zijn. Ze wegen dan ongeveer negen tot elf kilogram. Alleen het vrouwtje zorgt voor het jong. Mannetjesberen worden gemeden, aangezien deze de welpen kunnen doden. De [[moedermelk]] is rijk aan [[vet]]ten en [[calorie]]ën.
−
== IJsberen praten met elkaar ==
  
−
Natuurlijk praten ijsberen ook met elkaar. Dit doen zij door geluiden te maken of hun lichaam te gebruiken. Ze schudden met hun kop bijvoorbeeld wanneer ze willen spelen. Wanneer ze een andere beer om voedsel willen vragen, gaan ze naar hem toe en gaat ze met hun neuzen tegen elkaar staan. Als ijsberen boos of bang zijn gaan ze sissen, grommen of maken zij hakkende geluiden met hun tanden. Natuurlijk vechten mannelijke ijsberen ook met elkaar. IJsberen houden niet van gezelschap en zijn het liefst alleen. Wanneer zij elkaar tegenkomen, lopen ze voorzichtig naar elkaar toe en brommen ze wat over en weer. In de paartijd wordt er door de mannetjes stevig gevochten, bijvoorbeeld als twee mannetjes hetzelfde vrouwtje hebben geroken en achter haar aan gaan. Het wordt dan vechten: ze brullen dan griezelig hard, bijten en slaan erop los. Op hun achterpoten gaan de twee witte reuzen met elkaar vechten en uiteindelijk zakt de zwakste ijsbeer door zijn knieën, om zich over te geven.
 
   
  +
De jongen worden 1-3 jaar gezoogd en worden na 24 tot 28 maanden onafhankelijk. Na drie tot zes jaar zijn ze [[geslachtsrijp]]. Vrouwtjes zijn volgroeid als ze vijf à zes jaar oud zijn, mannetjes pas na acht tot tien jaar.<ref name=":0" />
−
== Het lichaam: de vijf zintuigen ==
  
−
===Ogen om te zien===
  
−
IJsberen hebben hele goede ogen. Dat moet ook wel want ze moeten overdag en 's nachts kunnen jagen. Hun ogen staan recht naar voren, zodat zij hun prooi makkelijk kunnen zien. IJsberen kunnen ook kleuren zien, maar minder goed als mensen. Wel kunnen ijsberen ontzettend goed diepte zien. Bijzonder is dat de ogen van een ijsbeer een extra beschermende laag hebben. Deze laag beschermt hun ogen tegen fel zonlicht en de reflecties van sneeuw en ijs. Eigenlijk is deze beschermende laag net een ingebouwde zonnebril!
  
   
−
===Oren om te horen===
 +
== Gedrag ==
  +
De ijsbeer leeft meestal alleen en is zowel overdag als 's nachts actief. Ook in de lange, donkere winter zijn ze actief. Drachtige vrouwtjes houden dan echter een [[winterslaap]]. De ijsbeer is een bijzonder goede zwemmer die vele kilometers van de kust aangetroffen kan worden. De naam ''Ursus maritimus'' betekent dan ook "zeebeer". In het water kunnen ze snelheden van drie tot vier kilometer per uur behalen. Ze kunnen slechts korte tijd onder water blijven; de langst gemeten tijd staat op 3 minuten en 10 seconden.<ref>{{Citeer web|titel = Polar Bear Awes with Record-Breaking Dive|url = http://www.livescience.com/51675-record-breaking-polar-bear-dive.html|bezochtdatum = 28 juli 2015|datum = 28 juli 2015|uitgever = LiveScience}}</ref> Toch jaagt hij ook te land en is daar bijzonder snel. Ze kunnen tot twintig kilometer per dag afleggen, en trekken mee met de grens van het pakijs, die zomers noordelijker ligt dan 's winters.
−
Niemand weet precies hoe goed een ijsbeer kan horen. Waarschijnlijk horen ijsberen net zo goed als mensen, maar dat weten onderzoekers nog niet zeker.
  
   
  +
[[Bestand:Polar bears near north pole.jpg|thumb|300px|Drie ijsberen bij een onderzeeër.]]
−
===Een neus om te ruiken===
  
−
De ijsbeer heeft een van de beste neuzen ter wereld. Als je een ijsbeer met zijn neus in de lucht ziet, doet hij dat om nog beter te ruiken wat er in de buurt is.
  
−
Sommige ijsberen lopen zelfs weleens helemaal rechtop op het voedsel af dat ze roken. IJsberen ruiken zeehonden die onder het ijs zitten al van kilometers afstand. Wat ontzettend knap is, is dat een ijsbeer ook dode walvissen of zeehonden ruikt. Zelfs van 30 kilometer ver weg!
  
−
 
−
===Een tong om te proeven===
  
−
IJsberen gebruiken hun grote donkere, paarse tong om te proeven. Net als jij houdt hij van het ene soort eten meer dan van het andere. Toch eten zij wel heel ander voedsel dan jij en ik. IJsberen eten bijvoorbeeld heel graag enorm veel vet en voedsel dat zelfs al aan het rotten is.
  
   
  +
IJsberen leven [[solitair]]. Soms komen ze in groepen voor, en zijn dan vrij tolerant tegenover elkaar. Groepsvorming komt vooral voor op plaatsen waar bijzonder veel voedsel voorhanden is, als vuilnisbelten en karkassen van gestrande [[walvissen]]. Mannetjes zijn agressief tegenover elkaar in de paartijd. Ook doden mannetjes weleens berenwelpjes en andere beren.
−
===Klauwen om te voelen===
  
−
IJsberen kunnen heel goed voelen en hebben enorme scherpe klauwen. Toch kunnen zij ook heel voorzichtig dingen verschuiven en verplaatsen. Met hun mond zijn zij ook heel handig. Ze kunnen hier zelfs spullen mee optillen.
  
   
  +
Bij slecht weer graven veel ijsberen een tijdelijk hol (voornamelijk moeders met jongen), maar ze drukken zich ook vaak tegen de grond, waarbij de vallende sneeuw de beer bedekt.
−
== Bedreiging: de IJsbeer sterft langzaam uit ==
  
−
De opwarming van de aarde noemt men ook wel het broeikaseffect. Dit broeikaseffect bedreigt de ijsberen, omdat er teveel CO2 wordt uitgestoot. Hierdoor neemt de temperatuur toe en smelt het ijs op de Noordpool. Hierdoor kunnen de ijsberen steeds moeilijker over land op zoek naar voedsel. De mens vervuilt het milieu en daardoor komen ijsberen ook in aanmerking met giftige stoffen, zoals olie. Heel veel landen op de wereld werken nu samen om de ijsbeer gelukkig te helpen. Ze beschermen bijvoorbeeld de leefomgeving en ze verbieden het jagen op ijsberen. Toch hebben de ijsberen nog steeds hulp nodig. Alleen door met zijn allen samen te werken kunnen wij de ijsberen een veilig leefgebied geven en ervoor zorgen dat hun territorium schoon en gifvrij is. Help jij ook mee? Het is namelijk onze verantwoordelijkheid om de aarde en de ijsbeer te redden!
  
   
  +
De ijsbeer leeft van [[zeehonden]]. Vooral de [[ringelrob]] is geliefd, maar ook andere soorten, als [[baardrob]], en in mindere mate [[zadelrob]] en [[klapmuts]], worden gedood. Ook [[Aas (kadaver)|aas]], [[walrus]]sen, kleinere [[walvissen]] als [[Witte dolfijn|beloega]]'s en [[narwal]]len, [[vissen (dieren)|vis]], [[sneeuwhaas]], [[lemmingen]], [[zeevogels]], eieren, [[rendier]] en [[muskusos]] worden soms gegrepen. In de zomer trekken enkele ijsberen naar land, waar ze ook plantaardig voedsel als bessen en grassen eten, evenals menselijk afval.
−
==Spelletje==
  
  +
−
* [http://www.planimal.nl/ Minigame]
  
  +
Hij maakt gebruikt van zijn grote klauwen en zijn goed ontwikkelde [[reukzin]] om zijn prooi te vinden en te doden. De witte vacht dient daarbij als [[camouflage]]. Op zeehonden jaagt hij door te wachten bij ademgaten, maar ook worden ze gedood in holen (ringelrobben werpen hun jong in een sneeuwhol), in het water en op het ijs, waarop de zeehonden rusten.
  +
  +
De ijsbeer heeft een [[circumpolair]] verspreidingsgebied. Op [[Groenland]] komt de soort zowel op de oost- als op de westkust voor. Op het [[Europa (werelddeel)|Europese vasteland]] komt de ijsbeer niet in het wild voor, maar in het noorden van [[IJsland]] worden regelmatig verdwaalde ijsberen waargenomen. Een groot gedeelte van het jaar is de beer te vinden op het drijfijs.
  +
  +
== Bedreiging ==
  +
[[Bestand:Polar Bear Underwater Zoo Bremerhaven Germany.ogv|thumb|Duikende ijsbeer]]
  +
[[Bestand:Svalbard IJsbeer close up tbv wikipedia.jpg|thumb|250px|IJsbeer op Spitsbergen]]
  +
De ijsbeer heeft geen andere natuurlijke vijanden dan de mens. De traditionele jacht door poolvolkeren als de [[Eskimo's]] bracht tot ver in de 20e eeuw de populatie niet in gevaar. Er is echter in de bergen van Oost-Groenland gebleken dat de niveaus van door de mens in het milieu gebrachte stoffen zoals [[Polychloorbifenyl|pcb]] en [[DDT (insecticide)|DDT]] erg hoog is. Op [[Spitsbergen]] is de concentratie zelfs zo hoog dat er gevreesd wordt voor het voortbestaan van de soort omdat de voortplantingsorganen en het immuunsysteem er door aangetast worden.
  +
  +
Op 15 november 1973 sloten de Verenigde Staten, Canada, de Sovjet-Unie, Noorwegen en Denemarken (Groenland) een verdrag tot bescherming van de ijsbeer. De jacht op het dier werd verboden met uitzondering van de traditionele jacht met traditionele middelen (art. 3). Ook de handel in ijsbeerbont werd aan banden gelegd.
  +
  +
Sinds mei [[2006]] staat de ijsbeer als "kwetsbaar" (vulnerable) op de [[Rode Lijst van de IUCN]], omdat verwacht wordt dat door de gestage afname van drijfijs in de zomer door het versterkte [[broeikaseffect]], dat de [[opwarming van de Aarde]] als gevolg heeft, de populatie de komende 45 jaar met minstens dertig procent zal dalen. Het dier wordt vaak als symbool gebruikt in acties rond de opwarming. Het poolijs ontstaat steeds later en smelt steeds vroeger, waardoor het dier niet genoeg tijd kan hebben om op het ijs te jagen en er zijn jaarlijkse vetreserves aan te leggen. Zo wordt er jaarlijks op 27 februari de [[internationale dag van de ijsbeer]] georganiseerd. Sommige ijsberen lijken zich echter aan te passen aan de nieuwe situatie door op ander voedsel over te schakelen.<ref>{{citeer web|url = http://phys.org/news/2014-01-polar-diet-sea-ice.html|titel = Polar bear diet changes as sea ice melts|bezochtdatum = 22 januari 2014|datum = 22 januari 2014|uitgever = Phys.org}}</ref><ref>{{citeer web|url=http://news.sciencemag.org/climate/2014/02/scienceshot-hungry-polar-bears-turn-seabird-eggs|titel=Hungry Polar Bears Turn to Seabird Eggs|uitgever=ScienceShot|bezochtdatum=5 februari 2014|datum=4 februari 2014}}</ref>
  +
  +
Overigens werd de ijsbeer ook in veel oudere Rode Lijsten (tot 1994) als "kwetsbaar" beschouwd. Daarna werd de status "van bescherming afhankelijk" (LR/CD) gegeven voor deze soort. Op 27 december 2006 stelt de Amerikaanse regering voor om de ijsbeer als bedreigde diersoort te beschouwen. Er zouden er nog ongeveer 20.000 - 25.000 leven op de hele wereld, waarvan 2.200 in Alaska.
  +
  +
== Trivia ==
  +
* Van het gedrag van sommige dieren in gevangenschap (de [[dierentuin]]) is de uitdrukking ''[[IJsberen (werkwoord)|ijsberen]]'' afgeleid. Door verveling en het ontbreken van normale prikkels vervallen veel dieren, dus niet alleen de ijsbeer, in de gewoonte om steeds maar weer dezelfde bewegingen te maken of dezelfde rondjes te lopen.
  +
* Leden van zwemclubs, die in de winter (in ijskoud water) buiten zwemmen, noemt men ook ijsberen.
  +
* De tanden van een ijsbeer groeien elk jaar een beetje. Via de tanden kan men bepalen hoe oud een ijsbeer is.
  +
* De bekendste ijsbeer in gevangenschap was wellicht [[Knut (ijsbeer)|Knut]] die verbleef in de Berlijnse dierentuin. Als pasgeborene werd hij door zijn moeder verstoten, maar door zijn Berlijnse verzorger [[Thomas Dörflein]] opgevoed. Knut is geboren op 5 december 2006 en stierf 19 maart 2011.
  +
  +
== Fotogalerij ==
  +
<gallery>
  +
Bestand:Ursus maritimus Steve Amstrup.jpg
  +
Bestand:Ursus maritimus us fish.jpg
  +
Bestand:Ursus maritimus Polar bear with cub 2.jpg
  +
Bestand:Polar bear Olsen, Dave.jpg
  +
[[Bestand:Ijsbeer|miniatuur]]
  +
  +
</gallery>
  +
== Externe link ==
  +
* Voor het "Agreement on the conservation of polar bears (1973) zie http://pbsg.npolar.no/en/agreements/agreement1973.html
  +
  +
{{Appendix}}
   
−
<!-- HET VOLGENDE LATEN STAAN, AUB -->
  
−
[[Categorie:Woordenschat]]
  
−
[[Categorie:Uitbreidingwoordenlijstgroep1]]
  
 
[[Categorie:Beer]]
  
[[Categorie:Beer]]
  +
[[Categorie:Dier uit het Nearctisch gebied]]
  +
[[Categorie:Dier uit het Palearctisch gebied]]
  +
[[Categorie:IUCN-status kwetsbaar]]
  +
[[Categorie:Zeezoogdier]]

Versie van 16 feb 2017 11:45

Sjabloon:Taxobox zoogdier De ijsbeer of poolbeer (Ursus maritimus, voorheen: Thalarctos maritimus) is een grote geelwitte beer, die langer en groter is dan de andere beren (Ursidae). De ijsbeer komt enkel voor in en rond het noordpoolgebied. Hij is het meest vleesetend van alle beren, en leeft vooral van zeehonden.

Afkomst

De ijsbeer is een soort waarvan wordt gedacht dat hij tijdens het Pleistoceen, zo'n 2 miljoen tot 400.000 jaar geleden, ontstaan is, mogelijk uit Siberische populaties van de bruine beer; onderzoek uit 2011 op mitochondriaal DNA (mtDNA) zou echter wijzen op afstamming vanuit een Ierse populatie van de bruine beer.[1] Onderzoek uit 2012, deze keer op nucleair DNA (DNA uit de celkern), wijst echter op een eerdere afsplitsing van zijn soortgenoten: circa 600.000 jaar geleden. De onderzoekers stellen dat de eerdere conclusie op basis van het mtDNA bijvoorbeeld aan hybridisatie met bruine beren te wijten kan zijn. Doordat er toen door het warme klimaat minder ijsberen waren, konden de gevolgen van hybridisatie groot worden en zo uiteindelijk het oorspronkelijke ijsbeer-mtDNA vervangen.[2]

Beschrijving

De ijsbeer is zeer groot en krachtig. Mannetjes worden 2,3 tot 2,6 meter lang en wegen 300 tot 800 kilogram. Vrouwtjes zijn kleiner dan de mannetjes en worden 1,8 tot 2 meter lang en 150 tot 300 kilogram zwaar.[3] De ijsbeer heeft een lange nek en een grote neus. Onder de vacht is de huid zwart, wat te zien is op de naakte delen zoals de neus en de lippen. De haren van de vacht zijn niet wit, maar doorzichtig en hol. De kleur van de vacht is, afhankelijk van de tijd van het jaar, lichtval en de hoeveelheid vuil in de vacht, gelig wit tot vuil grijs. Hij is waterafstotend en houdt de warmte van de zon vast. Daarnaast heeft de ijsbeer een dikke onderhuidse vetlaag, waarmee hij warmte vasthoudt. De ijsbeer heeft vliezen tussen zijn tenen, waardoor hij beter kan zwemmen. Zijn achterpoten gebruikt hij als een soort roer om mee te sturen. IJsberen hebben een kleine staart, ongeveer acht tot tien centimeter lang.

IJsberen worden zelden ouder dan 25 jaar.[4] De oudste wilde beer waarvan de leeftijd bekend was, stierf op een leeftijd van 32 jaar, terwijl het oudste exemplaar in gevangenschap overleed op een leeftijd van 43 jaar.[5][6]

Voortplanting

De paringstijd is van maart tot juni, met een piek in april. De ijsbeer kent een verlengde draagtijd, en het embryo komt waarschijnlijk pas in oktober of november in ontwikkeling. De dracht duurt daardoor 200 tot 250 dagen (7 tot 8 maanden). Er zijn meestal 2 jongen, die in december of januari in een sneeuwhol worden geboren. Een enkele keer worden één tot vier welpen geboren. Bij de geboorte zijn de jongen ongeveer 600 gram zwaar en 25 centimeter lang. De oogjes zitten dicht en de diertjes zijn bedekt met dun haar.

Een drachtig vrouwtje brengt de winter door in een sneeuwhol dat zij zelf heeft gegraven. Het hol wordt gegraven in een sneeuwheuvel, op plaatsen waar de sneeuw hard en stevig is. Na een tunnel bevindt zich de kraamkamer. Soms bevinden zich meerdere kamers in een hol, maar meestal slechts eentje, waarin het ijsbeervrouwtje overwintert. Het hol bevindt zich over het algemeen op het vasteland, aan de kust, maar soms wordt het gegraven op het pakijs.

De jongen verlaten het hol voor het eerst in maart of april, als ze ongeveer drie maanden oud zijn. Ze wegen dan ongeveer negen tot elf kilogram. Alleen het vrouwtje zorgt voor het jong. Mannetjesberen worden gemeden, aangezien deze de welpen kunnen doden. De moedermelk is rijk aan vetten en calorieën.

De jongen worden 1-3 jaar gezoogd en worden na 24 tot 28 maanden onafhankelijk. Na drie tot zes jaar zijn ze geslachtsrijp. Vrouwtjes zijn volgroeid als ze vijf à zes jaar oud zijn, mannetjes pas na acht tot tien jaar.[6]

Gedrag

De ijsbeer leeft meestal alleen en is zowel overdag als 's nachts actief. Ook in de lange, donkere winter zijn ze actief. Drachtige vrouwtjes houden dan echter een winterslaap. De ijsbeer is een bijzonder goede zwemmer die vele kilometers van de kust aangetroffen kan worden. De naam Ursus maritimus betekent dan ook "zeebeer". In het water kunnen ze snelheden van drie tot vier kilometer per uur behalen. Ze kunnen slechts korte tijd onder water blijven; de langst gemeten tijd staat op 3 minuten en 10 seconden.[7] Toch jaagt hij ook te land en is daar bijzonder snel. Ze kunnen tot twintig kilometer per dag afleggen, en trekken mee met de grens van het pakijs, die zomers noordelijker ligt dan 's winters.

Drie ijsberen bij een onderzeeër.

IJsberen leven solitair. Soms komen ze in groepen voor, en zijn dan vrij tolerant tegenover elkaar. Groepsvorming komt vooral voor op plaatsen waar bijzonder veel voedsel voorhanden is, als vuilnisbelten en karkassen van gestrande walvissen. Mannetjes zijn agressief tegenover elkaar in de paartijd. Ook doden mannetjes weleens berenwelpjes en andere beren.

Bij slecht weer graven veel ijsberen een tijdelijk hol (voornamelijk moeders met jongen), maar ze drukken zich ook vaak tegen de grond, waarbij de vallende sneeuw de beer bedekt.

De ijsbeer leeft van zeehonden. Vooral de ringelrob is geliefd, maar ook andere soorten, als baardrob, en in mindere mate zadelrob en klapmuts, worden gedood. Ook aas, walrussen, kleinere walvissen als beloega's en narwallen, vis, sneeuwhaas, lemmingen, zeevogels, eieren, rendier en muskusos worden soms gegrepen. In de zomer trekken enkele ijsberen naar land, waar ze ook plantaardig voedsel als bessen en grassen eten, evenals menselijk afval.

Hij maakt gebruikt van zijn grote klauwen en zijn goed ontwikkelde reukzin om zijn prooi te vinden en te doden. De witte vacht dient daarbij als camouflage. Op zeehonden jaagt hij door te wachten bij ademgaten, maar ook worden ze gedood in holen (ringelrobben werpen hun jong in een sneeuwhol), in het water en op het ijs, waarop de zeehonden rusten.

De ijsbeer heeft een circumpolair verspreidingsgebied. Op Groenland komt de soort zowel op de oost- als op de westkust voor. Op het Europese vasteland komt de ijsbeer niet in het wild voor, maar in het noorden van IJsland worden regelmatig verdwaalde ijsberen waargenomen. Een groot gedeelte van het jaar is de beer te vinden op het drijfijs.

Bedreiging

Bestand:Polar Bear Underwater Zoo Bremerhaven Germany.ogv

IJsbeer op Spitsbergen

De ijsbeer heeft geen andere natuurlijke vijanden dan de mens. De traditionele jacht door poolvolkeren als de Eskimo's bracht tot ver in de 20e eeuw de populatie niet in gevaar. Er is echter in de bergen van Oost-Groenland gebleken dat de niveaus van door de mens in het milieu gebrachte stoffen zoals pcb en DDT erg hoog is. Op Spitsbergen is de concentratie zelfs zo hoog dat er gevreesd wordt voor het voortbestaan van de soort omdat de voortplantingsorganen en het immuunsysteem er door aangetast worden.

Op 15 november 1973 sloten de Verenigde Staten, Canada, de Sovjet-Unie, Noorwegen en Denemarken (Groenland) een verdrag tot bescherming van de ijsbeer. De jacht op het dier werd verboden met uitzondering van de traditionele jacht met traditionele middelen (art. 3). Ook de handel in ijsbeerbont werd aan banden gelegd.

Sinds mei 2006 staat de ijsbeer als "kwetsbaar" (vulnerable) op de Rode Lijst van de IUCN, omdat verwacht wordt dat door de gestage afname van drijfijs in de zomer door het versterkte broeikaseffect, dat de opwarming van de Aarde als gevolg heeft, de populatie de komende 45 jaar met minstens dertig procent zal dalen. Het dier wordt vaak als symbool gebruikt in acties rond de opwarming. Het poolijs ontstaat steeds later en smelt steeds vroeger, waardoor het dier niet genoeg tijd kan hebben om op het ijs te jagen en er zijn jaarlijkse vetreserves aan te leggen. Zo wordt er jaarlijks op 27 februari de internationale dag van de ijsbeer georganiseerd. Sommige ijsberen lijken zich echter aan te passen aan de nieuwe situatie door op ander voedsel over te schakelen.[8][9]

Overigens werd de ijsbeer ook in veel oudere Rode Lijsten (tot 1994) als "kwetsbaar" beschouwd. Daarna werd de status "van bescherming afhankelijk" (LR/CD) gegeven voor deze soort. Op 27 december 2006 stelt de Amerikaanse regering voor om de ijsbeer als bedreigde diersoort te beschouwen. Er zouden er nog ongeveer 20.000 - 25.000 leven op de hele wereld, waarvan 2.200 in Alaska.

Trivia

  • Van het gedrag van sommige dieren in gevangenschap (de dierentuin) is de uitdrukking ijsberen afgeleid. Door verveling en het ontbreken van normale prikkels vervallen veel dieren, dus niet alleen de ijsbeer, in de gewoonte om steeds maar weer dezelfde bewegingen te maken of dezelfde rondjes te lopen.
  • Leden van zwemclubs, die in de winter (in ijskoud water) buiten zwemmen, noemt men ook ijsberen.
  • De tanden van een ijsbeer groeien elk jaar een beetje. Via de tanden kan men bepalen hoe oud een ijsbeer is.
  • De bekendste ijsbeer in gevangenschap was wellicht Knut die verbleef in de Berlijnse dierentuin. Als pasgeborene werd hij door zijn moeder verstoten, maar door zijn Berlijnse verzorger Thomas Dörflein opgevoed. Knut is geboren op 5 december 2006 en stierf 19 maart 2011.

Fotogalerij

  • Ursus maritimus Steve Amstrup.jpg
  • Ursus maritimus us fish.jpg
  • Ursus maritimus Polar bear with cub 2.jpg
  • Polar bear Olsen, Dave.jpg

Externe link

Sjabloon:Appendix

  1. ↑ Polar bears have maternal Irish brown bear ancestors, BBC, bezocht op 9 juli 2011.
  2. ↑ Sjabloon:Citeer web
  3. ↑ Sjabloon:Citeer web
  4. ↑ Hemstock, pp. 29–35
  5. ↑ Sjabloon:Cite web
  6. ↑ 6,0 6,1 Sjabloon:Citeer web
  7. ↑ Sjabloon:Citeer web
  8. ↑ Sjabloon:Citeer web
  9. ↑ Sjabloon:Citeer web
Afkomstig van Wikikids , de interactieve Nederlandstalige Internet-encyclopedie voor en door kinderen. "https://wikikids.nl/index.php?title=IJsbeer&oldid=474032"