Verlichting (stroming)

De Verlichting, ook wel bekend als Eeuw van de Rede was een nieuwe politieke en filosofische beweging in Europa die opkwam in de 18e eeuw. De verlichting begon in Nederland en Engeland. Dit waren landen waar godsdienstvrijheid bestond en boeken met verlichte ideeën mochten worden gedrukt, en waar er geen koning was die absolute macht had, zoals in Frankrijk. Halverwege de 18e eeuw werd Parijs toch het nieuwe centrum van de Verlichting, met denkers als Montesquieu en Voltaire.

Tijdens de Verlichting ging men meer nadenken over hoe de ideale samenleving er uit zou zijn. Veel denkers waren het er over eens dat vrijheid en gelijkheid hiervoor belangrijk waren. Er wordt ook wel gezegd dat de Verlichting de oorzaak van de Franse Revolutie was.

Ook nu nog merken we de effecten van de Verlichting. Verlichte denkers bedachten bijvoorbeeld dingen als mensenrechten.

Enkele belangrijke verlichte denkers zijn Denis Diderot, Montesquieu en John Locke.

Verlicht Denken

In de 18e eeuw ontdekten mensen steeds meer van de wereld. Ook werden er steeds meer uitvindingen gedaan. Sinds de Renaissance was de nieuwsgierigheid van de mensen naar de wereld om hen heen groter geworden. De Wetenschappelijke Revolutie was net begonnen, en mensen waren erg optimistisch over wat er met het verstand en goed nadenken allemaal te bereiken was. Dat is verlicht denken. Rationeel (verstandig) nadenken over hoe de wereld beter kan worden. Verlicht denken moest een einde maken aan dingen zoals bijgeloof. Kennis en verstand moesten belangrijker worden dan dingen als tradities en geloof. En om de ideale samenleving te bereiken moest iedereen vrij en gelijk zijn. Verlichte ideeën waren vaak revolutionair. Voltaire bijvoorbeeld moeste enkele maanden de gevangenis in voor zijn uitspraken.

Verlichte Denkers

Enkele beroemde verlicht denkers zijn:

• Montesquieu. Montesquieu vond dat het verschrikkelijk was als koningen alle macht hadden. Hij bedacht het systeem van de driemachtenleer (Ook wel trias politica of scheiding der machten) dat wij vandaag nog steeds gebruiken, met rechters (rechterlijke macht), een regering (uitvoerende macht), en een parlement (wetgevende macht), en niet met een koning die de machten had van alle drie deze dingen.

• Jean-Jacques Rousseau. Rousseau werkte het idee van de volkssoevereiniteit uit. Dit houdt in dat het volk soeverein is, oftewel dat het volk de macht heeft. Hij vond dat burgers hun soevereiniteit moesten geven aan een volksvergadering, die voor hen zou beslissen wat het beste was voor het land. Dit systeem zien wij ook nog in Nederland. De regering en de Tweede Kamer beslissen voor ons wat het beste is voor het land.

• John Locke. Locke vond dat het de taak van de overheid om de rechten van burgers, oftewel mensenrechten, te beschermen. Hij was ook tegenstander van de droit divin. Hij vond dat koningen hun macht niet van God kregen, maar juist van het volk.

• Voltaire. Voltaire had veel kritiek op de Katholieke kerk, die volgens hem bijgeloof en intolerantie verspreidden. Voltaire was een deïst. Hij geloofde in God, maar hij geloofde dat God niet meer actief was in de wereld. Het beste machtssysteem was volgens Voltaire verlicht absolutisme. Dat houdt in dat een koning, die verlicht denkt, goede beslissingen neemt voor het volk, omdat het volk te dom zou zijn om zelf beslissingen te nemen.

Verlicht Absolutisme

Verlicht Absolutisme, het systeem van Voltaire, werd in verschillende Europese landen toegepast. Frederik de Grote van Pruisen bijvoorbeeld, beschreef zichzelf als 'dienaar van de staat' en was een goede vriend van Voltaire. Andere verlichte koningen of koninginnen waren Catherina de Grote van Rusland en Jozef II van Oostenrijk.