Barok (stijlperiode)

De Sint-Michelskerk te Leuven

Een schilderij van een theater in Turijn

J.S. Bach

Noorderkerk, Amsterdam

Westerkerk, Amsterdam

Antonio Vivaldi

De barok is een periode van artistieke stijl, die overdreven beweging gebruikt, duidelijk en gemakkelijk aanduidend detail voor de productie van drama, spanning, uitbundigheid en grandeur in de beeldhouwkunst, schilderkunst, architectuur, literatuur, dans, theater en muziek. De stijl begon rond 1600 in Rome en Italië verspreidde zich naar het grootste deel van Europa.

De populariteit en het succes van de barokke stijl werden aangemoedigd door de katholieke kerk, die op het moment van het Concilie van Trente, in reactie op de protestantse Reformatie, had besloten dat de arts religieuze thema's met directe en emotionele communiceren moeten worden betrokken. De aristocratie gezien de dramatische stijl van barokke kunst en architectuur wordt gezien als een middel van indrukwekkende bezoekers door projecteren triomf, macht en controle. Barokke paleizen zijn tegenwoordig nog ook gebouwd rond ingangen van rechtbanken, grote trappen en receptiezalen. "Barokke" heeft echter een resonantie en toepassing die verder reiken dan een eenvoudige verlaging tot een stijl of periode

Naam

Het Franse woord barokke is afgeleid van het Portugese woord "Barok" of Spaans "barrueco", die beide "ruw of imperfect parel" betekent, hoewel het nog onzeker is of het die talen het hebben ingevoerd via de talen Latijn of Arabisch

Architectuur

Barokke architectuur werd met enthousiasme overgenomen in Midden-Duitsland (zie, b.v. het Ludwigsburg Paleis en Zwinger, Dresden), Oostenrijk en Rusland (zie, b.v. het Peterhof). In Engeland werd het hoogtepunt van de barokke architectuur in werk belichaamd door Sir Christopher Wren, Sir John Vanbrugh en Nicholas Hawksmoor, uit circa 1660 en circa 1725. Vele voorbeelden van de barokke architectuur en urbanisme zijn gevonden in andere Europese steden, en in Latijns-Amerika. In Sicilië ontwikkelde barok nieuwe vormen en thema's zoals in Ragusa, Noto en Acireale "Basilica di San Sebastiano".

Voorbeelden

• Voorbeelden van barokke architectuur
• 

  Trevifontein in Rome

• 

  Wilanów Palace in Warschau

• 

  Interieur van de Cornaro Kapel, Santa Maria della Vittoria kerk in Rome

• 

  Peterhof Palace in Sint-Petersburg

• 

  Het Paleis op de Dam, Amsterdam

Theater

De barokke bouwstijl, begon in Italië en verspreidde snel in heel Europa gedomineerd met een theater gebouw tussen ongeveer 1650 en 1790. De belangrijkste kenmerken ervan zijn verfijning in detail van de Prosceniumprijs, etappe van de Renaissance en de hoefijzervormige auditorium en de stoelindeling. De innovaties van de periode werden geïntroduceerd in de privé Hof theaters. Maar liefst vijf ondiepe balkons waren verticaal gestapeld in het auditorium. Voor het eerst verscheen er een orkestbak voor het podium, gezonken onder maaiveld. De vloer van fase, die had eerder uitgebreid alleen tot een paar werven terug uit de Prosceniumprijs boog, was nu verdiept zodat apparatuur, landschap en dansen.

Er waren twee soorten openbare theaters in de 18e eeuw. Eén was een logische ontwikkeling van de eerdere privé Hof theaters, als gevolg van een verfijnde, stedelijke, aristocratische vraag voor theater als entertainment. Het Teatro alla Scala (1776-78) in Milaan is een goed voorbeeld van de vele theaters gebouwd door de 18e-eeuwse adel in de hoofdsteden van Europa. Openbare theaters zoals La Scala verschillen van particuliere Hof theaters alleen in de grootte van de zaal en podium. Overwegende dat Versailles minder dan 700 in de zaal zitten had, kon de La Scala geschikt voor meer dan 2.000. Opera, in het algemeen met inbegrip van Ballet, was tegen die tijd de meest populaire vorm van vermaak, vooral in Italië.

Literatuur

Zie Barokliteratuur voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De belangrijkste Engelse auteurs van de 17e eeuw waren toneelschrijver William Shakespeare en episch dichter John Milton.

In Frankrijk was het een briljante periode, bekend als Grand Siècle. Molière, Pierre Corneille en Jean Racine schreef beroemde voorstellen terwijl Jean de La Fontaine en Charles Perrault fabels schreef.

Barok was de grootste tijdperk in de geschiedenis van de Spaanse literatuur die heet Siglo de Oro met toneelschrijvers zoals Pedro Calderon de la Barca en Lope de Vega, dichter Juana Inés de la Cruz, alsmede Miguel de Cervantes die wordt beschouwd als de eerste schrijver ooit.

In de barokliteratuur was het thema vaak de dood en het onherroepelijke verstrijken van de tijd. De barokliteratuur speelde met illusies zoals travestie, vermomming, de droom, de slaap, de spiegel en mysterieuze personages. Een ander thema was het menselijk lichaam. Er was vaak sprake van seksueel realisme (de Viau, Góngora, de metaphysicals, Hofmannswaldau).

Schilderkunst

Barokke schilderkunst is kunst waarbij wordt geschilderd en is geassocieerd met de barokke culturele beweging. De beweging wordt vaak aangeduid met het absolutisme, de Contrareformatie en katholieke heropleving, maar het bestaan van belangrijke barokke kunst en architectuur in niet-absolutist en protestantse staten werd door heel West-Europa onderstreept bij zijn wijdverbreid populariteit.

Barokke schilderkunst omvat een groot scala aan stijlen, als meest belangrijke en grote schilderij tijdens de periode beginnend rond 1600 en vervolgens gedurende de 17e eeuw, en in het begin van de 18e eeuw is vandaag geïdentificeerd als Barokke schilderkunst. In haar meest voorkomende manifestaties, barok wordt gekenmerkt door grote drama, rijke, diepe kleur, en intens licht en donkere schaduwen, maar het classicisme van Franse barok schilders zoals Poussin en Nederlandse genre schilders als Vermeer worden ook gedekt door de term, op tenminste in het Engels. In tegenstelling tot de Renaissancekunst, die meestal het moment toonde voordat een gebeurtenis plaatsvond, barokke kunstenaars koos het meest dramatische punt, het moment waarop de actie plaatsvond: Michelangelo, werken in de hoog-Renaissance, toont zijn David gecomponeerd en nog steeds voordat hij gevechten Goliath; Bernini's barokke David is gevangen in de handeling van de steen hurling op de reus. Barokke kunst moest roepen emotie en passie in plaats van de kalme rationaliteit, die had zijn gewaardeerde tijdens de Renaissance.

Bekende barokschilders

Zie de Lijst van barokschilders voor alle bekende barokschilders

In de barokperiode leefde veel barokschilders, ook veel Nederlandse, zoals Rembrandt van Rijn of Frans Hals. Zie de lijst van barokschilders voor meer bekende barokschilders.

Muziek

Zie ook Barokke muziek voor een heel artikel hierover.

Barokmuziek is een stijl van westerse kunstmuziek samengesteld uit ongeveer 1600 tot 1750. Dit tijdperk volgt de Renaissance muziek tijdperk op en wordt ook wel het klassieke tijdperk genoemd. Barokmuziek maakt deel uit van een groot deel van de "klassieke muziek" geschiedenis, tegenwoordig alom wordt het bestudeerd, uitgevoerd en beluisterd. Barok was dus eigenlijk het tijdperk waar klassieke muziek groot en zeer bekend was. Klassieke muziek komt dus eigenlijk uit barok. Belangrijke componisten van de barok zijn onder meer Johann Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, George Frideric Handel, Claudio Monteverdi, Domenico Scarlatti, Alessandro Scarlatti, Henry Purcell, Georg Philipp Telemann, Jean-Baptiste Lully, Jean-Philippe Rameau, Marc-Antoine Charpentier, Arcangelo Corelli, Tomaso Albinoni, François Couperin, Giuseppe Tartini, Heinrich Schütz, Giovanni Battista Pergolesi, Dieterich Buxtehude en Johann Pachelbel. Mozart behoort net niet tot één van de componisten uit barok, hij werd namelijk geboren in 1756, zes jaar na het einde van de barok tijdperk.

Nederlandse barok

Nederlandse barokke architectuur is een onderdeel van barokke architectuur die in de Nederlandse Republiek en zijn koloniën tijdens de Nederlandse Gouden Eeuw van de 17e eeuw werd gebruikt. Vooral de Nederlandse schilderkunst speelde tijdens deze periode een rol, bij de barok werden veel beroemde schilderijen gemaakt door Nederlandse schilders.

Net als in de Engelse barok, ontwikkelt de Palladiaanse, gekenmerkt door de soberheid en terughoudendheid. De Republikeinse burgerwaarden zijn bedoeld om dingen te verbinden met de klassieke oudheid. Karakteristiek zijn de ontwerpen van Hendrick de Keyser, die in de oprichting van een stijl van de Venetiaanse een grote rol speelde bij het begin van de 17e eeuw, met gebouwen zoals de Noorderkerk ("Kerk van het noorden", 1620-1623) en de Westerkerk ("kerk van het Westen", 1620-1631) in Amsterdam.